در جنگلی سراسر کاج و توس در قلب سیبری و در فاصله ی 3000 کیلومتری مسکو، در مکانی که زمستان ها 6 ماه طول می کشد و زمستان ها دمای هوای آن به زیر 40 درجه سانتیگراد می رسد و تابستان ها پر از پشه می شود، شهری برای دانشمندان و محققان ساخته شده است. این سرزمین یخ زده بیشتر از آنکه درخور تلاش های علمی باشد، مناسب خرس های قطبی است اما نیکیتا خروشچف (رهبر شوروی بعد از استالین و نخست وزیر اتحاد جماهیر شوروی) بر این باور بود که این فاصله ی زیاد از مسکو الزامی است تا درخشان ترین ذهن های کشور بتوانند با همدیگر و به دور از چشمان ناخوشایند بوروکراسی روی تحقیقات بنیادی کار کنند. اینجا آکادمگورودوک Akademgorodok یا همان «شهر آکادمیک» و پاسخ اتحاد جماهیر شوروی به سیلیکون ولی آمریکاست.
آکادمگورودوک در میان جنگل و در فاصله ی 30 کیلومتری جنوب شهر نووسیبیرسک Novosibirsk واقع شده است. اینجا یکی از معدود آکادمگورودوک هایی است که از اواخر دهه ی 50 تا اواسط دهه ی 70 میلادی در سیبری ساخته شده اند؛ آکادمگورودوکی که خارج شهر نووسیبیرسک قرار گرفته موفق ترین نمونه به حساب می آید. در داخل این آکادمگورودوک، دانشگاه دولتی نووسیبیرسک، 35 موسسه تحقیقاتی، یک آکادمی پزشکی، ساختمان های آپارتمانی و خانه ها و مجموعه ی متنوعی از تسهیلات اجتماعی مانند مغازه ها، هتل ها، بیمارستان ها، کافه ها، سینماها و کتابخانه ها قرار دارند. در فاصله ی کمتر از 2 کیلومتر، یک ساحل مصنوعی وجود دارد که از ریختن صدها تن ماسه در امتداد مخزن آبی Ob ایجاد شده است.
آکادمگورودوک در زمان اوج خود منزل 65 هزار محقق و خانواده های آنها بوده است. زندگی در این مکان در نوع خود افتخاری محسوب می شده و بسیاری از دانشمندان در دهه ی 60 با وعده ی خانه ی جدید و پیشرفت های حرفه ای به عنوان تبعیدگاهی اختیاری ، به این سرزمین یخ زده رفتند تا از قوانین توتالیتر پایتخت اتحاد جماهیر شوروی دور باشند.
ساکنان این شهر آکادمیک از سطوح بالای آزادی برخوردار بوده و از فعالیت های لذت می بردند که در هیچ نقطه ی دیگری از امپراطوری شوروی نشانه ای از آن نبود. آنها در این مکان پایه های تئوری مارکسیستی را نقد کرده و درباره ی اصلاحات اقتصادی بحث می کردند، کتاب می خواندند و به شعرها و ترانه هایی گوش می دادند که توسط رژیم مورد تایید نبودند! بدین ترتیب تحقیقات علمی در حوزه هایی مانند سایبرنتیک و ژنتیک که در مسکو به عنوان شبه علم های خطرناک شناخته می شدند، شکوفا شد.
جالب است بدانید که استانداردهای زندگی در آکادمگورودوک نیز نسبت به سایر نقاط کشور بالاتر بوده است. مغازه ها مملو از خوراکی های یارانه ای بودند که در جاهای دیگر به راحتی یافت نمی شده، و آپارتمان ها کامل مبله بوده اند. آن دسته از محققانی که مدرک دکترا داشتند، دارای سرویس تحویل غذای مخصوص نیز بودند که نسبت به افراد دیگر به آنها انتخاب های گسترده تری در زمینه ی خوار و بار و مواد غذایی می داد. اعضای آکادمی علوم حتی به سطح بالاتری از خدمات دسترسی داشته و به آنها به جای آپارتمان خانه های ویلایی تعلق می گرفت.
اما چشم انداز اتوپیایی بدون دخالت روندهای بوروکراتیک در اتحاد جماهیر شوروی، غیرممکن بود. در دهه ی 1970 و تحت حکومت لئونید برژنف آزادی به شدت محدود شد. در دهه ی 1990 و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بهترین ذهن های ملت کمونیستی قبلی به سمت غرب سرازیر شدند. اما اصلاحات اقتصادی ناشی از پایان کمونیسم، سرآغاز دوره ای جدید از سرمایه گذاری خصوصی شد که آکادمگورودوک را نیز تحت تاثیر قرار داد. رقم سرمایه گذاری ها از 10 میلیون دلار آمریکا در سال 1997 به یک بیلیون دلار آمریکا در سال 2015 رسید. امروز در حدود 300 شرکت در آکادمگورودوک فعالیت می کنند که در آنها همه چیز از سرامیک های نانو گرفته تا موشن گرافیک ها برای صنعت سرگرمی آمریکا تهیه می گردد. جمعیت فعلی این مکان بالغ بر 100 هزار نفر است.
درحالیکه آمار و ارقام در مقایسه با برخی کشورهای دیگر و حتی مکان های دیگر در روسیه ممکن است رنگ ببازند اما به عنوان مثال، یک مرکز فن آوری در حومه ی مسکو به نام اسکولکووو Skolkovo دارای بیش از 1100 استارت آپ است که در سال 2014خود به تنهایی 1 بیلیون دلار آمریکا درآمد داشته اند. اما از همه ی اینها که بگذریم آکادمگورودوک به عنوان سیلیکون ولی اصلی روسیه باقی خواهد ماند.
منبع: amusingplanet
