حقایقی در مورد صحرای کالاهاری

برای اکثر مردم، کلمه‌ی صحرا، تصویری از یک پهنه‌ی وسیع از ماسه‌های خشک و بی آب و علف را تداعی می‌کند، که تعداد بسیار کمی گونه‌ی حیوانی را در خود جای داده‌ است؛ حیواناتی که برای در امان ماندن از گرمای سوزان روز، فقط شب‌ها از پناهگاه‌های خود بیرون می‌آیند. اما صحرای کالاهاری، هیچ‌کدام از این موارد را ندارد و اساسا اینکه چرا نام صحرا را بر آن گذاشته‌اند، موضوعی است که باید راجع به آن بحث کرد. به‌شکل خلاصه، می‌توان گفت که اکثر توضیحات و تعاریفی که به‌شکل قراردادی از صحرا ارائه شده، آن را به‌عنوان جایی معرفی می‌کند، که میزان بارش سالیانه آن، کمتر از ۲۵ سانتی‌متر باشد. هرچند که این تعریف، برای بخش‌هایی از صحرای کالاهاری صدق می‌کند، اما بخش‌های دیگر، در فصول‌ بارندگی و فصول سرد سال، همیشه بارشی بیشتر از این مقدار دارند.

نقشه صحرای کالاهاری

با دیدن جایگاه صحرای کالاهاری در نقشه کلی آفریقا، اندازه خالص این منطقه بهتر درک می‌شود، چراکه این صحرا، بخش بزرگی از باتسوانا، بخشی از نامیبیا و آفریقای جنوبی را زیر سلطه خود گرفته‌است. به‌طور معمول، انتظار می‌رود که آب و هوا، عمدتا گرمسیری باشد، اما شاید به‌خاطر اینکه اکثر بخش‌های این منطقه، ارتفاعی حدود ۱۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا دارد، اقلیم آن، بیشتر با زندگی گیاهان و حیوانات سازگاری دارد. کالاهاری به شکل مشخص و رسمی، تحت عنوان منطقه‌ای نیمه خشک، دسته‌بندی می‌شود.

حقایقی درباره صحرای کالاهاری

صحرای کالاهاری، منطقه‌ای به وسعت تقریبی ۹۳۰۰۰۰ کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد، که حدودا بیشتر از چهار برابر مساحت بریتانیا است.

یک رودخانه دائمی، به نام اّکاوانگو در این صحرا جاری است، اما در فصل بارش، رودها و دریاچه‌های موقت دیگری هم به جریان می‌افتند.

این صحرا حدود ۶۰ میلیون سال پیش، در کنار سایر بخش‌های قاره آفریقا به‌وجود آمده‌است.

صحرای کالاهاری، بزرگ ترین جریان شن و ماسه روان در دنیا را دارد، که به سمت غرب حرکت می‌کند تا به صحرای نامیب برسد.

قسمت اعظم صحرای کالاهاری، با گونه گیاهی ویژه‌ای پوشیده شده‌است، که تحت عنوان ساوانا شناخته می‌شود.

طیف وسیعی از درجه حرارت، در بخش‌های مختلف کالاهاری وجود دارد و در روزهای تابستان، درجه حرارت ۴۵ درجه چیز عجیبی نیست، با این حال، در شب‌های زمستان امکان یخ‌زدگی هم وجود دارد، چراکه گاهی دما، در این شب‌ها، به ۱۵ درجه زیر صفر هم می‌رسد.

باور غالب بر این است که نام کالاهاری، از یک کلمه تیسوانایی به نام گالاگادی (Kgalagadi)، گرفته شده که در ادبیات، به معنی "مکان بی آب" است.

حیوانات صحرای کالاهاری

کالاهاری، خانه گروه بزرگی از گونه‌های حیوانات است و در گذشته، عمدتا، محل عبور گله‌های فیل‌ و زرافه بوده‌است، اما تکنیک‌های نوین کشاورزی، باعث شده که بسیاری از مناطق، به ‌عنوان چراگاه دام مورد استفاده قرار بگیرد، تا جایی که این روند، به حیات برخی گونه‌های بومی آسیب وارد کرده‌ است. بعضی از گونه‌های حیوانات، که با تهدید دام‌های اهلی رو‌به‌رو شده‌اند، مانند سگ وحشی آفریقایی، به شکل بی‌رویه‌ای شکار و کشته می‌شوند. این محدوده، چراگاه بسیاری از چهارپایان را تشکیل می‌دهد؛ مانند کَل یالدار (Wildebeest) و انواع غزال‌ها که در کنار گونه‌های شکاری مانند شیر، لئوپارد، چیتا، کفتار و شغال‌ها زندگی می‌کنند. خزندگان بسیاری از جمله مارهای کبرا، هوگنوس و راک مانیتور هم در این صحرا وجود دارند. بسیاری از حیوانات، به‌ویژه تیره پرندگان، که در صحرای کالاهاری مشاهده می‌شوند، مهاجر هستند و تنها زمان خاص و محدودی را در این منطقه می گذرانند. گونه‌های بسیار متنوعی از عقاب‌ها، شاهین‌ها، کسترِل‌ها و جغدها در کنار پرندگان خاص‌تر و محلی‌تر آفریقایی مثل ویوِر بِرد و سکرتری بِرد در این صحرا یافت می‌شوند. باران حاصل از فصل بارش آفریقا، تعداد تالاب‌های فصلی را افزایش می‌دهد؛ مثل تالاب Makgadikgadi در باتسوانا، که هزاران فلامینگو را به سمت خود می‌کشاند. از دیگر حیوانات صحرای کالاهاری، می‌توان به میرکَت‌ها، بابون‌ها، انواع گرازها، خارپشت‌ها، شترمرغ و شترهای اهلی اشاره کرد.

گیاهان صحرای کالاهاری

از آنجاکه کالاهاری، عمدتا منطقه‌ای بی‌آب محسوب می‌شود، تنها گیاهانی که قادرند در آن به حیات خود ادامه بدهند، آنهایی هستند که برای مقابله با شرایط خشکی خاک و ماه‌های طولانی خشکسالی، سازگاری لازم را پیدا کرده‌ باشند. نکته بسیار جالب این است، که تقریبا تمام منطقه، پوشیده از گیاه است و به سمت شمال و شرق، در جاهای مرطوب‌تر، دشت‌های پوشیده از درخت هم یافت می‌شود، که عمده درخت موجود در آن، گونه‌ای از آکاسیاهای بیابان‌دوست است، به نام شترمرغی (Camelthorn). قسمت اعظم منطقه، با درختچه‌های کوچک‌تر و علف، به شکل انبوه، پوشیده شده است. وقتی فصل بارانی از راه می‌رسد، بسیاری از گونه‌های گیاهی که سرعت رشد بالایی دارند، به‌ویژه در بستر طبیعی رودخانه‌های خشک شده، چشم به دنیا باز می‌کنند، از جمله نمونه‌هایی خوراکی، مانند خیار و طالبی. در بخش‌های خشک‌تر، به سمت جنوب و غرب، پوشش گیاهی تنک‌تر می شود و در این قسمت‌های صحرا، گونه‌های متنوعی از کاکتوس هودیا به‌ چشم می‌خورد.

مردمان صحرای کالاهاری

نبود آب، باعث شده که صحرای کالاهاری، چندان پذیرای حضور انسان‌ها نباشد، اما کل منطقه، برای هزاران سال، خانه مردمان "سان" بوده‌است، که شیوه زندگی کوچ‌نشینی، مبنی بر شکار و جمع‌آوری مایحتاج از دل طبیعت را دنبال می‌کنند. امروزه، این شیوه زندگی، عمدتا متعلق به کتاب‌های تاریخی است و علی‌رغم اینکه عده‌ای، هنوز به رسم اجدادشان، این شیوه را دنبال می‌کنند، اما در آفریقای مدرن، با‌توجه به توسعه کشاورزی و اینکه مناطق و حتی حیوانات منطقه‌ایِ زیادی، تحت حفاظت قرار گرفته‌اند، زندگی کوچ‌نشینی و بومی، کم‌کم غیر ممکن خواهد شد.

دایره‌های صحرای کالاهاری

بازدیدکنندگان کالاهاری، گاهی اوقات، از چشم‌اندازهای غریب آن متعجب می‌شوند، به‌ویژه وقتی که به سمت غربِ منطقه حرکت می‌‌کنیم؛ جایی که در محدوده‌ای وسیع گیاهان زیادی، به‌شکل پراکنده، داخل چاله‌هایی از شن خشک، رشد کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد گیاهانی که در این دایره‌ها رشد می‌کنند، به کل منطقه ظاهری شبیه سطح کره ماه می‌دهند. این دایره‌ها، در اندازه‌های متنوعی وجود دارند، اما معمولا قطری در حدود ۲ تا ۱۵ متر دارند. در طول سال‌ها، نظریه‌ها و افسانه‌های بسیاری سعی کرده‌اند که توضیحاتی را درباره نحوه پیدایش این دایره‌ها، ارائه بدهند؛ از نفس اژدهای زیرزمین گرفته تا پری‌ها، بشقاب پرنده‌ها و یا حتی موریانه‌ها. اما هنوز توضیح قطعی و غیر‌قابل انکاری برای نحوه به‌وجود آمدن این دایره‌ها ارائه نشده‌است. این پدیده، منحصر به‌فرد فقط متعلق به این منطقه نیست و در حاشیه صحرای نامیب و بخش‌هایی از استرالیا هم یافت شده‌است.

منابع طبیعی صحرای کالاهاری

حقیقتا که این فلات عظیم، همچنان طبیعت وحشی خود را حفظ کرده و به‌همین دلیل هم به موضوع بسیاری از تحقیقات و نقشه‌برداری‌های زمین شناسی تبدیل شده‌ است، و در نتیجه‌ی همین تحقیقات، مشخص شده که منطقه‌ای‌ست که به‌ لحاظ منابع، بسیار ثروتمند و غنی است؛ منابعی مثل الماس، ذغال سنگ، نیکل و مس، هرچند که بسیاری از آنها توسعه کافی پیدا نکرده‌اند. این منطقه بی‌آب، یک ویژگی تعجب‌آور زیرزمینی دیگر هم دارد و آن سفره‌های عظیم آب زیرزمینی است. طبیعت متخلخلِ خاک ماسه‌ایِ این منطقه، به‌سادگی، اجازه می‌دهد تا بخش زیادی از بارش، سریعا از قشر سطحی زمین عبور کند، و به‌جای اینکه مجددا تبخیر شده و به چرخه بارش برگردد، در زیرِ زمین ذخیره شود. غار نفس اژدها (Dragon’s Breath Cave) ، که در فاصله ۴۶ کیلومتری شمال غربی گروتفانتِین، در نامیبیا، قرار گرفته، یک غار زیرزمینی بسیار عظیم است، که بزرگ‌ترین دریاچه زیرزمینیِ غیر یخی دنیا را در خود جای داده‌است. علت این نام‌گذاری، به هجوم هوای مرطوب از درون غار بر‌می‌گردد، که اولین بار در سال ۱۹۸۶ توسط کاشفان آن، تجربه شده است.

در یک جمع‌بندی کلی، باید گفت که صحرای کالاهاری، با بیابان، آن هم در معنای رایج آن، فرسنگ‌ها فاصله دارد. این صحرا بیشتر یک مکان وحشی و شگفت‌آور است، یک فلات آفریقایی مرتفع، که حقیقتا جوهره آفریقای جنوبی را تجسم می‌بخشد.

آیا به چنین منطقه‌هایی علاقه دارید؟ آیا دلتان می‌خواهد که صحرای کالاهاری را از نزدیک ببینید؟ به نظر شما هم این صحرا منحصربفرد است؟ نظراتتان را با ما در میان بگذارید.

منبع: beautifulworld