کاروانسرای شریفیه همدان، یادگار قاجار که همچنان زنده است!

در یکی از راسته‌های بازار سنتی همدان ، کاروانسرای زیبایی به نام کارانسرای شریفیه قرار گرفته است. این کاروانسرا که از یادگاران دوران قاجار می‌باشد، سوژه این‌بار بخش پیشنهادات ایرانگردی لست سکند شده است. اگر بناهای تاریخی برایتان موضوع جذابی‌ست با ما در این مطلب همراه باشید.

کاروانسرای شریفیه در بازار سنتی همدان

کاروانسرای شریفیه در میان راسته بازار سنتی همدان قرار گرفته است. بازار سنتی همدان که در مرکز این شهر واقع شده و یادگاری از معماری دوران قاجار است. البته گویی بازار نشانه‌های از دوران صفوی نیز در خود دارد اما چیزی که اکنون به بازار سنتی همدان شهرت دارد، بازمانده دوران قاجار می‌باشد.

همدان به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در مسیر راه‌های ارتباطی شهرهای غربی و همچین در مسیر زائران عتبات عالیات قرار داشت و همین باعث گردیده بود که به لحاظ اقتصادی به ویژه در دوران صفویه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. نکته جالب در ساخت بازار سنتی همدان این بود که بازار و راسته‌های آن حول محور مسجد جامع بنا گردیده بودند.

بازار سنتی همدان 38 بازار و راسته بازار و 26 سرا و کاروانسرا داشته است. همچنین در میان این راسته بازارها و سراها، چند گرمابه عمومی برای بازاریان و مسافران و همچنین نانوایی، آشپزی و قهوه‌خانه دیده می‌شود. کاروانسرای شریفیه نیز یکی از کاروانسراهای این بازار زیباست که در میان راسته‌بازارهای قدیمی قرار دارد.

کاروانسراهای ایران

کاروانسرای میرزا کاظم-همدان

کاروانسراها که از قبل از اسلام نیز وجود داشتند، عموما به رباط مشهور بودند. اما بعد از اسلام کلمه کاروانسرا برای این بناها استفاده شد. رباط بیشتر بر بناهایی اطلاق می‌گردید که برای نگهداری از اسب و چارپایان استفاده می‌شد. کاروانسراهای ایران به صورت کلی دو دسته هستند.کاروانسراهای بیرون شهری و کاروانسراهای درون شهری.

کاروانسرا به بنایی گفته می‌شد که کاروانیان را خود جای می‌داد. حالا برخی از این کاروانسراها در مسیرهای بین شهری قرار داشت که به کاروانسرای بیرون یا برون شهری شهرت داشتند و گاهی کاروانسراها داخل شهر ساخته می‌شد که کاروانسراهای درون‌شهری نامیده می‌شدند.

کاروانسرای میرزا کاظم-همدان

کاروانسراها علاوه بر اتاق و ایوان دارای باره‌بند، طویله و انبار بودند و اغلب ورودی آنرا بازار کوچکی به نام غلاف‌خانه تشکیل می‌داد و بر روی سردر آن چند اتاق تمیز قرار داشت که به کاروانسالار اختصاص داشت. در کاروانسراهای برون شهری در دیوارهای بیرونی برج‌های مراقبت نیز ساخته می‌شد که از کاروانیان در زمان حمله دشمنان محافظت می‌کردند. نکته جالب اینکه تقریبا تمام کاروانسراهای ایران از معماری دورن‌گرا تبعیت می‌کردند.

کاروانسرای کاروانی و تجاری شریفیه

کاروانسرای شریفیه- همدان

 کاروانسراهای همدان از نوع درون‌شهری هستند و به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند. کاروانسراهای کاروانی، تجاری (در این کاروانسراهای علاوه بر تجارت، محلی برای استراحت کاروانیان نیز وجود داشت) و کاروانسراهای تجاری.

کاروانسرهای کاروانی، تجاری دارای حیاط مرکزی بودند و حجره‌های دو طبقه پیرامون حیاط بنا شده بود. حجره‌های طبقه پایین برای فروش و عرضه کالا اختصاص داشت و حجره‌های طبقه بالا مخصوص استراحت و خواب کاروانیان بود. کاروانسرای شریفیه از نوع کاروانسراهای کاروانی و تجاری همدان است.

کاروانسرای شریفیه

کاروانسرای شریفیه- همدان

کاروانسرای شریفیه در بخش میانی بازار سنتی همدان و محدود به راسته نخود‌بریزها، حلبی سازخانه، صحافخانه و علاقبندها می‌باشد. این کاروانسرا به دلیل قرار گیری در بین راسته‌بازارهای قدیمی از پویایی و تحرک بالای برخوردار است. کاروانسرا همانطور که پیش‌تر بیان شد متعلق به دوران قاجار است.

متاسفانه به علت آتش‌سوزی بخش بسیاری از کاروانسرا آسیب جدی دید که در همان سال (1388) میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان به مرمت و بازسازی کاروانسرا اقدام نمود.

معماری کاروانسرای شریفیه

کاروانسرای شریفیه- همدان

کاروانسرای شریفیه به صورت 4 ایوانی و در دو طبقه در زمینی به مساحت دو هزار متر مربع بنا شده است. کاروانسرا دارای یک حیاط مرکزی می‌باشد و در هر طبقه کاروانسرا 28 حجره دور تا دور حیاط مرکزی ساخته شده است. دو حیاط جنوبی و شمالی در دو طرف کاروانسرا نیز دیده می‌شد که دالان ورودی آن‌ها با طاق آجری پوشیده شده است.

کاروانسرای شریفیه- همدان

در ساخت کاروانسرا از ستون‌های چوبی، طاق و قوس‌های زیبایی استفاده شده که بنا را امروزه بیش از اینکه یک بنای تجاری کند به یک بنای گردشگری تبدیل کرده است. حجره‌های طبقه دوم کاروانسرا امروزه به انباری تبدیل شده است اما هنوز آثار زیبای گذشته خود را حفظ کرده‌اند.

حرف پایانی

بازار قدیمی همدان یکی از مهم‌ترین آثار برجای مانده از قاجار است و در میان بازار سراها و کاروانسراهایی وجود دارد که نشان از رونق آن‌ها در زمان قاجار بوده است. کاروانسرای شریفیه یکی از این کاروانسراهاست که از زمان قاجار برجای مانده و هنوز پویایی گذشته خود را نیز حفظ کرده است. اگر از این کاروانسرای زیبا پیش‌تر بازدید داشته‌اید از تجربه‌ها خود برای ما بگویید.

توجه: در نگارش متن از مقاله «بررسی انواع کاروانسراهای ایران» و مقاله سایت hamedan.ir استفاده شده است. تصاویر از گوگل می‌باشد و نام عکاسان مشخص نبودند. در صورتی که نام عکاسان عکس‌ها را می‌دانید به ما اطلاع دهید.