شاید برخی از افراد تصور کنند که سفر به استان مازندران تنها می‌تواند با هدف لذت بردن از طبیعت و دریای مازندران انجام شود؛ درحالی که این استان جاذبه‌های باستانی و تاریخی شگفتی هم دارد که شاید برای این افراد ناآشناتر باشد، چون اطلاع رسانی زیادی برای معرفی آن نشده است. یکی از این جاذبه‌های باستانی متعلق به محوطه‌ای به نام گوهرتپه است.
محوطه‌ای بزرگ، باز و باستانی که باستان‌شناسان و محققان زیادی روی آن مطالعه کرده‌اند و از نظر علمی بسیار حائز اهمیت است؛ به خصوص برای فهمیدن و درک سبک زندگی افرادی که روزگاری در این نواحی زندگی می‌کرده‌اند، آن هم در دوره‌ای که انسان از غارها به دشت‌ها کوچ کرد.
انسان‌هایی که ۱۲ هزار سال پیش غارنشین بودند
در شمال غربی شهر رستمکلا در شهرستان بهشهر استان مازندران یکی از بزرگترین محوطه‌های باستانی متعلق به دوره آغاز شهرنشینی پیدا شده که بین جاذبه‌هایی از جمله غار هوتو، کمربند، التپه و رستمکلا قرار گرفته است.
آثاری که از این غارها پیدا شده نشان می‌دهد که انسان از ۱۲ هزار سال پیش و از دوران فراپارینه سنگی در این مکان زندگی می کرده تا آنجا که بعد از بهتر شدن شرایط زندگی وارد دشت‌ها شده و سکونتگاه‌های دائمی را تشکیل داده است. یکی از این سکونتگاه‌های دائمی امروزه «موزه باستان شناسی گوهرتپه» نامیده میشود.
آغاز مطالعات باستان شناسی از سال ۸۰
باستان شناسان این محوطه تاریخی را یکی از مهمترین محوطه‌ها می‌دانند چون می‌توانند با کاوش و مطالعه روی آن تحولات مربوط به زندگی انسان از آغاز مرحله غارنشینی تا مرحله شهرنشینی را بررسی کنند.
به همین دلیل فعالیت‌های باستان شناختی در این محوطه از سال ۸۰ شروع شد. در این دوره آثاری از دوران پیش از تاریخ یعنی از حدود ۶۵۰۰ سال پیش تا دوران عصر آهن که حدود ۳۵۰۰ سال پیش بوده به دست آمده است. آن هم در لایه‌هایی که گاهی ضخامتش تا ۱۶ متر هم می‌رسیده است.
این مطالعات نشان می‌دهد از ۵ هزار سال پیش منطقه گوهرتپه رشد و گسترش پیدا کرد. اینجا آثاری از بقایای معماری مسکونی و فضاهای صنعتی مشاهده شده که متعلق به دوره مفرغ از ۵ هزار سال پیش بوده است. بعد از آن این محوطه تاریخی در دوران عصر آهن به عنوان مکان دفن اموات مورد استفاده قرار گرفت.
دفن ۲۳۰ اسکلت انسانی و حیوانی
اکنون اگر کسی به این محوطه باستانی مراجعه کند حتماً تعدادی اسکلت مدفون در خاک را می‌بیند که متعلق به همین دوره عصر آهن هستند. ۲۳۰ اسکلت انسان و حیوان که از ۳۵۰۰ سال پیش تا کنون اینجا دفن شده‌اند یکی از جذابیت‌هایی است که گردشگران به آن اهمیت می‌دهند. این اموات مچاله، داخل چاله‌های گور خوابانده شده و نسبت به جایگاه اجتماعی که داشتند؛ اشیایی به عنوان هدیه کنارشان قرار داده‌اند. مانند ظروف آب و غذا که در آئین آن زمان مرسوم بوده است.
حتی در میان این گورها اطفالی درون خمره‌های بزرگ سفالی دفن شده که احتمالاً به دلیل بیماری از دنیا رفته‌اند. اما آنچه که از معماری مانده شامل دیوار خانه‌ها، بقایای سنگ فرش، حفره‌های به جامانده از کاشت تیرک‌های چوبی، اجاق، بافت‌های حرارت دیده و … است. حتی آثاری از سوختگی و حرارت شدید هم وجود دارد که به کوره پخت سفال مربوط می‌شده است.
حفاظت سفت و سخت از محوطه باستانی
یگان حفاظت از میراث فرهنگی نیز همیشه به صورت شبانه روزی در این مکان مستقر هست تا این محوطه تاریخی گزند و بلای انسانی و طبیعی نبیند. با این وجود امکانات رفاهی مانند سرویس بهداشتی و نمازخانه هم کنار این محوطه تعبیه شده است.
دور تا دور گوهرتپه نه تنها حصار حفاظتی کشیده شده بلکه بازدید کنندگان می‌توانند کنار این محوطه به آسانی قدم بزنند چون حفاظ‌هایی نیز دورتا دور منطقه کاوش شده وجود دارد. حصارهایی که امکان آسیب به بقایای معماری و حیوانی و انسانی را نمی‌دهد.
گوهرتپه همانطور که از نامش پیداست، گنجینه‌ای برای تمام کسانی خواهد بود که می‌خواهند به صورت تخصصی‌تر یافته‌های این محوطه تاریخی را مورد بررسی قرار دهند. به همین دلیل خوابگاه و اتاق کاری که زمانی به باستان شناسان اختصاص داشت؛ هنوز کنار این محوطه وجود دارد و می‌تواند در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. چون مدتهاست که مطالعات باستان شناسی در این منطقه انجام نمی‌شود منطقه‌ای که هنوز مطالعاتش تمام نشده است.
افسانه اسب طلایی
در مناطق باستانی معمولاً میان افراد محلی باورهایی وجود دارد که هیچ سند علمی و تاریخی ندارند اما موجب می‌شوند این محوطه‌های تاریخی جذاب‌تر به نظر بیایند یکی از این باورها آن است که مردم می‌گفتند چون گوهر تپه در عمق کم‌تری نسبت به زمین‌های کشاورزی قرار گرفته است، کشاورزان با شخم زدن زمین به اشیا تاریخی می‌رسند به همین دلیل آنجا را گوهر تپه نامیدند که البته این گفته اکنون صحت ندارد و هر آنچه که مربوط به گوهرتپه می‌شد، در اختیار و حفاظت میراث فرهنگی است.
اما باور عامیانه دیگر این است که در اعیادی مانند عید قربان اسبی از یکی از این حفره‌ها بیرون می‌آید و به سمت دریا می‌رود تا آب بنوشد، اگر کسی این اسب را ببین و با گل به آن بزند، می‌بیند که اسب به طلا تبدیل میشود!
این محوطه تاریخی اکنون توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان بهشهر حفاظت و نگهداری میشود بازدید از آن برای افراد چهار هزار تومان و برای گروه‌های دانشجویی و دانش آموزی دو هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۳۰ هزار تومان هزینه دارد.
