مرگبارترین پاندمی‌هایی که مسیر تاریخ را تغییر دادند

روزهایی از زندگیمان را سپری می‌کنیم که مملو شده است از اخبار کووید 19، در تاکسی‌ها از میزان جان‌باختگان می‌شنویم و در اخبار تلویزیون از میزان مبتلایان جدید. با وجود اینکه این ویروس کشنده مسبب مرگ میلیون‌ها نفر شده‌ است، بد نیست نگاهی بر سایر بیماری‌هایی داشته باشیم که طی سالیان گذشته اثراتی به مراتب مهلک‌تر از کرونا برجای گذاشته اند. در این متن به 5 بیماری مسری پرداخته شد‌ه است که با شیوع و همه‌گیریشان جمعیت کره زمین را به طرز باورنکردنی کاهش دادند و تا سالیان سال حتی پس از درمان و نابودیشان اثراتش در زندگی انسان‌ها باقی مانده بود. 

5- مرگ سیاه: نامشخص

تعریفی که از بدترین بیماری ممکن می‌توانید داشته باشید چیست؟ مرگ دردناک، سرعت شیوع بالا، مرگ سریع پس از ابتلا، عوارض ترسناک بر بدن یا چه چیز دیگری؟

بگذارید کمکتان کنیم. هرآنچه که الان گفته شد و حتی بیشتر و بدترش می‌شود طاعون سیاه.

این بیماری که همانند تمامی طاعون‌های دیگر از باکتری به نام یرسینیا پستیس (yersina pestis) ریشه می‌گیرد نخستین بار شواهد شیوع آن در سال 1347 میلادی و در جنوب ایتالیا دیده شد. جایی که ساکنین هاربور (محله‌ای در ایتالیا) به طرز وحشتناکی بیمار می‌شدند و با استفراغ خونی و خیارک‌های بزرگ در پوست در زمان اندکی جان خود را از دست می‌دادند.

دوران پاندمی طاعون تا 4 سال بعد، یعنی 1351 میلادی ادامه داشت و به عنوان نخستین بیماری پاندمی بزرگ در اروپا و دومین پاندمی بزرگ در جهان محسوب می‌شد که بین 75 تا 200 میلیون نفر را  در کمتر از 3 روز به کام مرگ کشاند. البته درباره مرگ و میر ناشی از طاعون سیاه رقم دقیقی وجود ندارد. این بیماری به راحتی از طریق تماس با افراد مبتلا (حتی مرده) و حیواناتی چون کک و موش انتقال پیدا می‌کرد

جووانی بوکاچیو، نویسنده ایتالیایی درباره سرعت بالای فوت یک نفر که به طاعون سیاه مبتلا شده بود چنین می‌گوید:«طاعون سیاه آنقدر سریع موجب مرگ می‌شود که یک فرد مبتلا می‌تواند صبحانه‌اش را با دوستان و خانواده‌اش میل کند و شام را با اجدادش در بهشت.»

اما مرگ سیاه چگونه پایان یافت؟

پاسخ قطعی برای این سوال وجود ندارد اما پیش بینی می‌شود این بیماری به وسیله قرنطینه کردن مردم اتمام یافت. قرنطینه‌ای که نخستین بار در دوران پاندمی مرگ سیاه به وجود آمد. این بیماری بیشتر در کشورهای واقع در اروپا، اوراسیا و آفریقای شمالی جان انسان‌ها را گرفت.

4-  اچ‌آی‌وی (ایدز): 32 میلیون نفر تا کنون

با صرف نظر کردن از ویروس کرونا، اچ‌آی‌وی (HIV) یا نقص ایمنی انسانی احتمالا معروف‌ترین پاندمی حال حاضر جهان باشد که علت آن پیدا نکردن واکسن یا هرگونه درمان قطعی از این ویروس است. منشا ویروس اچ‌آی‎‌وی به کشورهای آفریقایی بازمی‌گردد. جایی که نخستی‌سانانی مانند شامپانزه‌های وحشی دارای بیماری SIV یا نقص ایمنی میمونی بودند و با تکامل یافتن این ویروس نسخه انسانی آن نیز موسوم به HIV ایجاد شد. اما این ویروس چگونه از حیوانات به انسان منتقل شد؟

گفته می‌شود شکارچیانی که در کار شکار و فروش حیوانات بودند مبتلا به SIV می‌شوند و پس از جهش یافتن آن به ورژن انسانی HIV پدیدار می‌شود.

هم‌اکنون واکسن یا درمان قطعی برای ویروس ایدز (اخرین مرحله از ویروس HIV ) کشف نشده است اما در عوض راه‌های انتقال آن نیز محدود است. این ویروس عمدتا از 3 طریق: 1.انتقال از مادر به كودک، 2.انتقال از طريق تماس خون و ترشحات آلوده و 3. انتقال از طریق تماس جنسی انتقال می‌یابد.

3- طاعون جاستینیان: 50 میلیون نفر

سومین پاندمی مرگبار جهان نیز از باکتری پرسینیا پستیس نشأت می‌گیرد، باکتری که کشف آن تا سال 1984 طول کشید.

اما به بپردازیم به طاعون جاستینیان (ژوستینین)، بیماری‌ای که نخستین و کشنده‌ترین نوع طاعون در تاریخ است.

این بیماری در قرن 6 میلادی و به طور دقیق تر بین سال‌های 541 و 549 یک دهه مخوف را در تاریخ بشریت ثبت کرد. طاعون جاستینیان تماما ساکنین خلیج مدیترانه، اروپا و خاور نزدیک را تحت شعاع خود قرار داد و به امپراطوری‌های روم و ساسانی آسیبی مهلک وارد کرد. 50 میلیون به تنهایی رقمی بزرگیست، اما زمانی بزرگ‌تر می‌شود که درنظر داشته باشیم جمعیت جهان در قرن ششم حدود 200 میلیون نفر بود. همچنین در کشورهای اروپایی که بیشترین آسبیب را از طاعون جاستینیان متحمل شدند آمار بسیار درناک‌تر بود. به طور حدودی در هنگام همه‌گیری طاعون جاستینیان یکی از هر سه اروپایی جان خود را به وسیله طاعون جاستینیان در اواسط قرن 6 از دست می‌داد. طاعون جاستینیان، پاندمی بود که موجب شد انسانی برای مردن وجود نداشته باشد.

2- آنفولانزای اسپانیایی: 50 میلیون نفر

اگر فکر می‌کردید قرن بیستم دیگر بدتر از این نمی‌شود نگاهی به این دو مورد آخر داشته باشید تا با مفهوم واقعی مرگ‌بارترین قرن تاریخ بشریت آشنا شوید.

آنفلونزای اسپانیایی (Spanish flu) را می‌توان غیرمنتظره‌ترین بیماری بشریت نامید که در کمتر از 2 سال بین سال‌های 1918 تا 1920 موجب مرگ 50 میلیون نفر شد که  از این رو به این بیماری پاندمی آنفولانزای 1918 نیز گفته می‌شود.

این بیماری علاوه بر این ناگهانی بودن خود چندین ویژگی عجیب دیگر هم داشت. اول اینکه در آن سال از هر سه نفر در جهان یک نفر به این بیماری مبتلا شد و این آنفولانزا قدرت انتقال بسیاری بالایی داشت. دوم اینکه این بیماری بر خلاف موارد این فهرست که در اماکن توسعه نیافته و مناطقی با بهداشت کم شیوع پیدا می‌کردند، در شهر و کشورهای توسعه یافته شیوع بیشتری پیدا کرده بود. و سوم اینکه این بیماری در جوانان بیشتر از کودکان و سالمندان کشنده بود که به نوبه خود بسیار عجیب است. در کل آنفلونزای اسپانیایی را به جرئت می‌توان یکی از کشنده‌ترین همه‌گیری‌ها در جهان نامید که سراسر جهان را در طی دو سال مبهوت خود کرد.

1- آبله: ؟!؟

حدس می‌زنید تا کنون چند نفر در طول تاریخ به خاطر ابتلا به آبله جان خود را از دست داده‌اند؟

اگر جواب شما هر چیزی بین سی صد تا پانصد میلیون نفر بود، باید بگوییم که درست حدس زدید.

آبله (smallpox) کشنده ترین بیماری بوده است که تاریخ بشریت به چشم دیده است. در واقع میان یک کوادریلیون ویروسی که در جهان وجود دارد دو ویروس با نام‌های آبله ریز و آبله درشت در بین سال‌های 1877 تا 1977 موجب  ثبت یک تغییر اساسی در تاریخ شد. در اوایل دهه  1950 سالانه 50 میلیون مرگ بر اثر ابله گزارش می‌شد و این روال طی یک دهه ادامه یافت. تا این که در سال 1967 سازمان بهداشت جهانی مرگ‌ومیر این ویروس را حدود دو میلیون نفر اعلام کرد و سر انجام پس از کشف واکسنی که ساخت آن سالیان سال طول کشید، این بیماری مهلک در 2 می 1980 ریشه کن شد.

آبله که در کنار طاعون گاوی به عنوان عفونی‌ترین بیماری جهان شناخته می‌شوند که 1157 سال پیش از میلاد مسیح، آثارش در بدن مومیایی شده رامسس پنجم که از فراعنه مصر بود دیده شد.

21: قرنی برای زیستن

اکنون که این متن را می‌خوانید جهان در حال جدال با پاندمی دیگری است که ویرانگری آن شاید دست‌کمی از 5 پاندمی مرگبار فوق نداشته باشد. اما تفاوت اساسی که در این میان وجود دارد تولد ما در قرن 21 است. این بازه 100 سال فعلی آن قدر نسبت به قرن‌های پیشین متفاوت است که گاها فراموش می‌کنیم زندگی در تمدن‌های کهن‌تر چه  چالش‌هایی را برای انسان‌ها می‌توانست به همراه داشته باشد.

شاید اگر همین ویروس کرونا در سال‌های 1700 میلادی شیوع پیدا می‌کرد، ضررهای جانی آن دست کمی از طاعون یا آبله نداشت. اما زیستن در قرن 21 با تمام مشکلات و سختی‌های منحصر به فردش مفهوم ترس از پاندمی را برایمان تغییر داده است.حتی مبتلایان به ویروس HIV نیز شرایط کاملا متفاوتی را سپری می‌کنند. در سال 1996 طول عمر جوان 20‌ ساله‌ای که به ویروس HIV آلوده شده بود به طور متوسط 39 سال تخمین زده شده بود. اما در سال 2011 این رقم تا 70 سال افزایش پیدا کرد.

منبع: ceufast