تالاب‌ها بخش مهمی از اکوسیستم طبیعی هستند که اگر با بی‌توجهی روبه‌رو شوند، آسیب‌های جدی به طبیعت منطقه وارد می‌کنند. این تالاب‌ها در جای جای کره زمین با توجه به اقلیم و شرایط جغرافیایی شکل گرفته‌اند و هر کدام ویژگیهای منحصربفرد خود را دارند. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه و تنوع طبیعتش، تالاب‌های گوناگونی دارد که نقش بسیار مهمی در اکوسیستم طبیعی آن ایفا می‌کنند. در این متن قرار است کمی با تالاب‌ها، مخصوصا تالاب‌های بین‌المللی ایران آشنا شویم.
اهمیّت تالاب‌ها در محیط زیست
بر اساس اطلاعات سازمان حفاظت محیط زیست، حیات روی زمین به آب وابسته است. تالاب‌ها موجودات زنده طبیعی و حیاتی هستند که باید برای تداوم حیات بشر و تنوع عظیمی از جانوران و گیاهانی که در این زیستگاه منحصربه فرد زندگی می‌کنند، از آنها حفاظت شود. تالاب‌ها محل اتصال خشکی و آب هستند و قدمتشان چیزی نزدیک به قدمت کره زمین است و ماوای بخشی از غنی‌ترین تنوع زیستی روی زمین هستند.
تالاب‌ها در همه جای کره زمین وجود دارند؛ از مناطق گرم استوایی تا دشت‌های یخ زده نزدیک قطب! تالاب‌ها هم به اندازه هر عضو دیگر طبیعت در سلامت و حفظ تعادل کره زمین نقش حیاتی دارند. این هم با اینکه در اقلیم گرم و خشک قرار گرفته، تالاب‌های متنوعی دارد و از ۴۲ نوع تالاب شناخته شده در جهان، ۴۱ نوع به‌جز تالاب‌های خیلی سردسیری توندرا در ایران به ثبت رسیده است. طبق طبقه‌بندی کنوانسیون جهانی حفاظت از تالاب‌ها ۴۲ نوع تالاب شناخته شده که ۱۲ نوع آن ساحلی و دریایی، ۲۰ نوع داخل خشکی و ۱۰ نوع مصنوعی هستند. بیش از ۱۴۰ تالاب در فهرست آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده ۱ قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور نامبرده شده است. بنابراین ایران از نعمت تالاب‌های متنوعی برخوردار است.
تالاب‌ها میزبان جمع شگفت انگیزی از حیات وحش هستند؛ از مرغ ماهی‌خوار گرفته تا تمساح، از حواصیل تا اسب‌آبی و انبوهی از حیات گیاهی کمیاب و موجودات آبی دیگر. تالاب‌ها اندازه‌های متنوعی دارند؛ از یک آبگیر محلی تا خلیج‌های قطبی وسیع ده میلیون هکتاری کانادا، بزرگ یا کوچک، شمال یا جنوب کارکرد تالاب‌ها کم و بیش همانند است که مهم‌ترین آنها پشتیبانی از تنوع عظیمی از حیات وحش که در صورت نبود تالاب‌ها منقرض می‌شدند. کارکرد دیگر تالاب‌ها، حفاظت میلیون‌ها نفر از عواقب فاجعه بار سیل‌ها، طوفان‌ها و امواج دریا است.
اگر بخواهیم فواید تالاب‌ها را جمع بندی کنیم لازم است بگوییم: تالاب‌ها دارای نقش های کلیدی از جمله تولید اکسیژن، ذخیره آب، تصفیه آب، ترسیب و ذخیره کربن، تولید مواد مغذی و تثبیت خاک هستند. اصولاً تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌هایی دارای تنوع زیستی و تنوع عملکردی ویژه شناخته می‌شوند که نقش بی‌بدیل آنها غیر قابل انکار است. البته به جز مواردی که گفته شد، تالاب‌ها به دلیل مناظری که دارند جنبه توریستی هم پیدا کرده‌اند و هر ساله گردشگران بسیاری به خود جذب می‌کنند.
لذا از این جهت است که تالاب‌ها اهمیت دارند و سازمان‌های حفاظت محیط زیست سعی می‌کنند آنها را حفظ کنند. به منظور حفاظت اصولی‌تر هم کنوانسیون جهانی تشکیل می‌دهند که در بخش بعد به معرفی آن می‌پردازیم.
منظور از تالاب‌های بین‌المللی چیست؟
تالاب‌های متعددی در ایران وجود دارد امّا منظور از تالاب‌های بین‌المللی چیست؟ تالاب‌های بین‌المللی آن دسته از تالاب‌هایی هستند که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیدند؛ قرارداد بین دولتی کنوانسیون رامسر که دوم فوریه سال ۱۹۷۱ به‌منظور حفاظت از تالاب‌ها در شهر رامسر استان مازندران منعقد شد و این پیمان بین‌المللی با عنوان «کنوانسیون بین‌المللی رامسر» نامگذاری شد. روز ۲ فوریه هم به نام «روز جهانی تالاب‌ها» ثبت شد. تمام تالاب‌های مهم دنیا که در این کنوانسیون ثبت می‌شوند، عنوان «رامسر سایت» را دریافت می‌کنند. تاکنون ۲۴۱۴ رامسر سایت در دنیا به ثبت رسیده‌اند.
از بین تالاب‌های ایران، 25 مورد در این کنوانسیون به ثبت رسیده‌اند و گفته شده چند تالاب دیگر هم در انتظار ثبت در رامسر سایت هستند که در لیست تالاب‌های بین‌المللی قرار بگیرند. در کنار کنوانسیون رامسر تعدادی از تالاب‌ها که وضعیت مناسبی ندارند در لیست مونترو قرار گرفته‌اند!
تالاب شادگان
مهدی پدرام خو | خبرگزاری مهر
تالاب‌های بین‌المللی ایران
امّا حالا که با تعریف تالاب‌های بین‌المللی آشنا شدیم، 25 تالابی که تا کنون در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده را با هم مرور می‌کنیم:
تالاب هامون پوزک در استان سیستان و بلوچستان
هامون صابری و هیرمند در استان سیستان و بلوچستان
خلیج گواتر و هور باهو در استان سیستان و بلوچستان
جزیره شیدور در هرمزگان
تالاب خورخوران در هرمزگان
دلتای رود گز و رود حرا در هرمزگان
دلتای رود شور و شیرین میناب در هرمزگان
تالاب‌های نیریز و کمجان در فارس
تالاب پریشان و دشت ارژن در فارس
تالاب شادگان، خورالامیه و خور موسی در خوزستان
تالاب چغاخور در چهارمحال بختیاری
تالاب گاوخونی و تالاب‌های پایین دست زاینده رود در اصفهان
تالاب زریوار در کردستان
تالاب گمیشان در گلستان
مجموعه آلاگل، آلماگل و آجی‌گل در گلستان
آبندان‌های فریدونکنار، ازباران و سرخه‌رود در مازندران
شبه جزیره میانکاله، خلیج گرگان و آبندان لپوزاغمرز در گلستان
پارک ملی بوجاق در گیلان
تالاب انزلی در گیلان
تالاب امیرکلایه در گیلان
دریاچه قوریگل در آذربایجان شرقی
تالاب کانی برازان در آذربایجان غربی
دریاچه قوپی در آذربایجان غربی
تالاب‌های شورگل، یادگارلو و درگه‌سنگی در آذربایجان غربی
دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی
تالاب هامون
عکس از بهروز شهرکی | خبرگزاری ایسنا
تالاب قوریگل
عکس از خبرگزاری ایسنا
سخن آخر
متاسفانه با کمبود ریزش‌های جوی، حیات این تالاب‌ها هم در معرض خطر قرار می‌گیرد و آنها را به مسیر نابودی می‌برد. برای حفاظت از آنها نیاز به برنامه‌ریزی‌های جامع است و لازم است به حیات آنها اهمیت داده شود. امیدواریم اوضاع تالاب‌های ایران روزبه‌روز در شرایط بهتری قرار بگیرد.
تألیف: لست سکند
منبع: ایسنا، سازمان حفاظت محیط زیست، سایت طرح حفاظت از تالاب‌ها
