میراث جهانی یونسکو که در معرض خطر نابودی هستند

اگر امروزه قادر هستید که از ماریپوسا گرُو در یوسمیت (Mariposa Grove )، دره‌ی کاتماندو (Kathmandu Valley) در نپال، یا پُمپی (Pompeii) در ایتالیا دیدن کنید به این خاطر است که این مکان‌ها تحت حفاظت قرار گرفته‌اند. بخش آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (به اختصار یونسکو) ارگانی است که مکان‌های در معرض نابودی را که شایسته‌ی محافظت قانونی هستند شناسایی می‌کند. یونسکو در تلاش است تا مطمئن شود مکان‌های فرهنگی و طبیعی مهم، در عین منفعت بردن افراد بومی، تحت حفاظت و گردشگری پایدار قرار دارند. علی‌رغم وجود سایت‌های در معرض خطر بسیار، 11 مکانی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده به دلیل داشتن پتانسیل تخریب و یا حوادثی که برایشان رخ داده، مانند جنگ، شهرسازی، دخالت‌های انسانی یا بلایای طبیعی در لیست "میراث در معرض خطر یونسکو" قرار دارند. هر کدام از این مکان‌ها به طرز باورنکردنی‌ای شگفت‌انگیز و هنوز هم در معرض تهدید هستند. به دلیل نامتعادل بودن بالانس تاثیرات انسانی و طبیعت در این مناطق، این سایت‌ها تحت مذاکرات دائمی قرار دارند.

در این بخش، قصد داریم تا باهم، نگاهی به این میراث‌های جهانی در خطر نابودی بیاندازیم تا با آگاهی از میزان آسیب‌پذیری آن‌ها، بتوانیم قدمی هرچند کوچک در حفظ آن‌ها برداریم.

1- پارک ملی اِورگلیدس (Everglades) – ایالات متحده آمریکا

پارک اورگلیدس با آب‌وهوایی استوایی در ایالت فلوریدا، بزرگترین منطقه‌ی صحرایی شمال آمریکاست که زیستگاه بیش از 20 گونه‌ی نادر و در معرض انقراض آبی و خاکی است. یوزپلنگ فلوریدا، لاک‌پشت چرمی و گاو دریایی، تعداد کمی از حیوانات شناخته‌شده‌ی اینجا هستند. این منطقه تنها مکان دنیاست که کروکودیل‌ها و تمساح‌های آمریکایی در آن زندگی می‌کنند. این پارک ملی 5/1 میلیون هکتاری همچنین دو گونه‌ی گیاهی مانگرو (mangrove) و ساوگرَس (Sawgrass) را که برای حیات پرندگان مهاجر ضروری است در خود دارد. گسترش شهرسازی، شکار و مسمومیت جیوه‌ای تنها تعداد کمی از خطراتی هستند که این منطقه را تهدید می‌کنند. در عین حال، بازدید از این منطقه کار دشواری نیست و می‌توان در آن کارهای بسیاری مانند قایقرانی و دوچرخه‌سواری انجام داد و در عین حال، چیزهای زیادی هم درباره‌ی قبیله‌ی میکوسوکی (Miccosukee ) آموخت.

2- منطقه‌ی باستانی چان‌چان در پرو (chan chan)

چان‌چان پایتخت مردم بومی چیموهاست (Chimú قبیله‌ای بومی در آمریکای جنوبی) که بزرگترین شهر شنی کلمبیای پیشین به شمار می‌رود. این شهر از 9 قلعه‌ی مستقل تشکیل شده‌ است که تنها حدود 6 کیلومتر مربع از مکان اولیه‌ی آن باقی مانده است. جاده‌ها، معابد، زمین‌های کشاورزی و برخی از کتیبه‌های بزرگ هنوز در این مکان باقی‌اند. اما تغییرات آب‌وهوایی به ویژه اثر ال نینیو ( El Niño یکی از چرخه‌های آب‌وهوایی که موجب طوفان‌ها و سیلاب‌های ناگهانی می‌شود) و فعالیت‌های کشاورزی غیرقانونی در همسایگی رودخانه از تهدیدات این منطقه به شمار می‌روند. از همین رو، با همکاری وزرات فرهنگ پرو و بسیاری از متخصصان، یونسکو در حال محافظت و بازسازی این مکان است. چان‌چان مکان دشواری برای بازدید نیست، اگرچه پرسه‌زدن در آن ممکن است ساعت‌ها به طول بیانجامد. کمک گرفتن از راهنماهای گردشگری پرویی برای بازدید از این منطقه هم به اقتصاد آن کمک می‌کند و هم از آشفتگی جلوگیری خواهد کرد.

3-  جنگل‌های بارانی آتسینانانا (Atsinanana) - ماداگاسکار

این منطقه از 6 پارک ملی در معرض خطر در شرق جزیره‌ی ماداگاسکار تشکیل شده است. 80 میلیون سال گذشته وقتی ماداگاسکار از آفریقا جدا می‌شود، گیاهان و حیوانات آن در انزوا تکامل می‌یابند و امروزه 85 درصد از گیاهان و جانداران ماداگاسکار در هیچ کجای دیگری در دنیا پیدا نمی‌شوند. در این میان، پستانداران به ویژه میمون‌های لمور به شدت در معرض تهدید قرار دارند. سیاست‌های مدیریتی، تهدیدهایی مانند کشاورزی، استخراج سنگ‌های قیمتی و استخراج چوب‌های کمیاب را کاهش داده‌اند. یونسکو و دستگاه‌های نظارتی ماداگاسکار به دنبال گسترش پارک‌ها با وجود حیات‌وحش در بین آن‌ها هستند. زیرساخت‌های حمل‌ونقل در این منطقه ضعف‌های بسیاری دارد؛ بیشتر جاده‌ها از شهر آتاناناریوو (Atananarivo پایتخت) به صورت خاکی رها شده‌اند و اغلب شرکت‌های اجاره‌ی ماشین، بدون حضور راننده‌ی حرفه‌ای ماشین اجاره نمی‌دهند. قایق‌سواری گران است و بیشتر بازدیدکننده‌ها در بیرون پارک ملی ماسوآلا (Masoala ) هستند و اگر بخواهند از چیزهای بیشتری بازدید کنند باید یک راهنمای محلی استخدام کنند.

4- شهر پوتوسی (Potosí) – بولیوی

بیشتر مکان‌های فرهنگی ارزشمند شهر پوتوسی و شاید بزرگترین مجتمع صنعتی دنیا، مربوط به قرن پانزدهم هستند. شهر پوتوسی در ارتفاع حدود 400 متری، در ابتدا و تا زمانی که پیزارو (Pizarro فاتح اسپانیایی که پرو را فتح کرد) در سال 1572 به آنجا آمد و معادن نقره را کشف کرد، فقط یک دهکده‌ی آندیایی بود. این شهر رفته‌رفته تبدیل به بزرگترین صادرکننده‌ی فلز به اسپانیا شد و اسپانیا ساخت ساختمان‌هایی با هنر و معماری باروک را در منطقه آغاز کرد. امروزه، معادن، زیرساخت‌های مرتبط با معدن، کلیساهای به سبک اسپانیایی و مناظر خیره‌کننده‌ی کوه‌ها را در آنجا می‌توان دید اگرچه فناوری استخراج از معادن، از نظر ژئولوژیکی، کوه‌ها و به دنبال آن شهر، زندگی انسان‌ها و اکولوژی را متزلزل کرده است. زیرساخت‌ها و آب‌وهوای معتدل، این شهر را به محیطی مساعد برای توریست‌ها تبدیل کرده است. شاید خو گرفتن به ارتفاعات کمی زمان‌بر باشد اما ارزش بازدید از این میراث جهانی در معرض خطر را دارد.

5- منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی اُکاپی (Okapi) – جمهوری دموکرات کنگو

اُکاپی‌ها ترکیبی از گورخر و گوزن‌ها هستند، اما در حقیقت یک نوع زرافه‌ی جنگلی محسوب می‌شوند و جزو اولین پستانداران زمین نیز هستند. آن‌ها گونه‌ی بومی این بخش از جمهوری دموکرات کنگو هستند و با 7000 شامپانزه، فیل‌های جنگلی، بونگوهای نادر و شِوروتِین‌ها ( chevrotainپستانداری شبیه به گوزن) در صلح زندگی می‌کنند. منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی اُکاپی حدود 20 درصد از جنگل‌های ایتوری (Ituri) را تشکیل می‌دهد. حفاظت از این جنگل برای مردم اِفه (Efe) و امبوتی (Mbuti) به منظور امرار معاش حائز اهمیت است و  فرهنگ آن‌ها با حفاظت از این منطقه درآمیخته است. هرگونه شکار برای افراد خارجی (و نه بومی‌ها) ممنوع است اما این موضوع همچنان اکوسیستم را تهدید می‌کند. البته جاده‌هایی که از جنگل می‌گذرند و با فاصله از حیات‌وحش عبور می‌کنند آسیبی به آن‌ها وارد نمی‌کنند. حفاظت از این منطقه را شبه‌نظامیان بر عهده دارند که تا به حال دو انفجار در مرکز فرماندهی آن‌ها و نزدیک دهکده‌ی ساکنان بومی صورت گرفته است؛ و همین موضوع بازدید از این مکان را ناممکن می‌سازد.

6- مرکز وین – اتریش

شاید باور این  موضوع که شهری مانند وین _ که به خاطر فرهنگ موسیقایی، معماری و قهوه‌خانه‌های بی‌نظیرش شناخته شده است_  در لیست میراث جهانی در معرض خطر یونسکو قرار دارد دشوار باشد. به هرحال گسترش شهرسازی، تمام میراث فرهنگی این شهر را تهدید می‌کند و فقط به معماری تاریخی گسترده‌ی آن که به دوران امپراطوری روم مربوط است، محدود نمی‌شود. برنامه‌های توسعه‌ی شهری به منظور جلوگیری از ایجاد ترافیک در شهر در حال طرح‌ریزی بوده و یونسکو و بسیاری از ارگان‌های حفاظتی دیگر به دنبال بهبود شرایط محیطی هستند. شهر ارزشمند وین، از هواپیما و قطارهایش گرفته تا برخی هتل‌هایش برای هر توریستی لذت‌بخش است. اگرچه توریست‌ها نمی‌دانند که در حال بازدید از یک میراث فرهنگی در معرض نابودی هستند.

7- جنگل‌های بارانی استوایی سوماترا – اندونزی

سه پارک ملی با حدود 24800 کیلومتر مربع مساحت، جنگل‌های بارانی استوایی سوماترا را در بردارند که خانه‌ی بیش از 10700 گونه‌ی گیاهی و جانوری هستند. بسیاری از این موجودات تنها در این منطقه یافت می‌شوند. اورانگوتان که گونه‌ای بومی برای این مکان محسوب می‌شود یکی دیگر از موارد در معرض انقراض این منطقه است. از این ناحیه حفاظت ویژه‌ای تحت قوانین اندونزی و همینطور حمایت یونسکو صورت می‌گیرد اما استخراج، معدن‌کاری و فعالیت‌های انسانی همچنان تنوع زیستی این منطقه را تهدید می‌کند. سازمان ملل تدابیر بسیاری علیه دست‌اندازی، فعالیت‌های غیرقانونی و گونه‌های مهاجم برای این مکان دارد. تمام جنگل‌های سوماترایی خارق‌العاده هستند اما بهترین جا برای دیدن اورانگوتان ها یکی از این سه پارک به نام بوکیت لاوانگ (Bukit Lawang) است. راهنمایان محلی می‌توانند پا به پای شما پیش بیایند و هتل‌های دوست‌دار محیط هم در این مکان بسیار یافت می‌شوند.

8- سایت هنرهای سنگی تادرات آکاکوس (Tadrat Acacus) – لیبی

این مکان یک گالری ماقبل تاریخ است که هنرمندان آن با هزاران نگاره کارشان را از 14000 سال پیش آغاز و تا 12000 سال قبل ادامه داده‌اند. این طرح‌ها تغییر سبک زندگی افراد و همینطور گیاهان، حیوانات و آنچه که در صحرای لیبی با زمین به اشتراک گذاشته‌اند را شرح می‌دهند. طرح‌های رنگی همه چیز را از موسیقیدانان ماقبل تاریخ گرفته تا شترمرغ‌ها و زرافه‌ها نشان می‌دهد. تادرات آکاکوس سایتی است که آخرین شواهد سرامیک لعاب‌دار در آن کشف شده است. تیرانداری، آشوب و توسعه شهری، بزرگترین تهدیدهای این سایت به شمار می‌روند. نزدیک‌ترین شهر به این محل شهر غات (Ghat) است. بهتر است از آنجا با یک وسیله‌ی نقلیه و یک راهنمای ترجیحا محلی، به سمت کوه‌های زیبای آکاکوس که بخشی از مرزهای کشور الجزایر نیز هست حرکت کنید.

9-  باغ‌های کلاسیک سوژو (Suzhou) – چین

باغ‌های تاریخی چین به خاطر ترکیب المان‌هایی مانند آب، سنگ و گذرگاه‌ها برای انعکاس فرهنگ‌های پادشاهی و ارزش‌های فکری، شناخته شده هستند. باغبان‌های استان جیانگ‌سو (Jiangsu) هنر گیاه‌شناسی را از 8000 سال قبل حفظ کرده‌اند. بیش از 60 عدد از قدیمی‌ترین باغ‌ها در حال حاضر نیز وجود دارند. به لطف تلاش‌های بین‌المللی، ملی و محلی، باغ‎ها به خوبی حفاظت شده و بخشی از هویت منطقه هستند. اهداف حفاظت طولانی مدت، شامل کاهش شهرسازی حوالی شهر سوژو یعنی جایی که باغ‌های حفاظت شده قرار دارند، می‌شود. راهکارهای دیگری برای بهبود شرایط زندگی ساکنان این منطقه در حال افزایش و توسعه هستند. گردشگری پایدار قادر است تا درک محلی از میراث فرهنگی را به عنوان یک ارزش افزایش داده و یک اقتصاد پایدار بر پایه‌ی آن ایجاد کند. بازدید از شهر سوژو و باغ‌های فراوانش کار دشواری نیست. این مکان در دلتای رود یانگ‌تسه (Yangtze ) بین شانگهای و نینجینگ (Nanjing) واقع شده است. قطارهای سریع‌السیر، هتل‌های فراوان و تورهای پیاده همراه با یک راهنما به راحتی در دسترس هستند. ویزای رایگان 144 ساعته‌ی چین برای جینگسو صادر می‌شود که با آن می‌توان به مدت 6 روز در این باغ‌ها گشت‌وگذار کرد.

10- مناظر فرهنگی و بقایای باستانی دره‌ی بامیان – افغانستان

متاسفانه بامیان در سال 2001 و زمانی معروف شد که طالبان دو مجسمه‌ی بزرگ بودا که زینت‌بخش صخره‌های آن بودند را تخریب کرد. اگر خاطرتان باشد در مطلبی تحت عنوان آخرین یادگار بودایی ها در افغانستان بهشرح ماجرای کامل آن‌ها پرداخته‌ایم. در هر صورت، جای خالی مجسمه‌ها میزان شرارت بار بودن این عمل را در خاطر بازدیدکنندگان زنده می‌کند. خوشبختانه 8 سایت در سراسر دره هنوز چیزهای زیادی برای ارائه دارند. محرا‌ب‌های یادبود بودایی، خانقاه‌ها و هنر، از قرن یک تا سیزدهم به وفور به چشم می‌خورند. به دلیل حفاظت‌های انجام شده توسط یونسکو و همکاری‌های اجتماعی صورت گرفته، دره‌ی بامیان، در وضعیت باثباتی قرار گرفته و به زودی از لیست آثار در معرض خطر خارج می‌شود. بازدید از این دره دشوار است اما با ویزا و مجوزهای لازم قابل انجام است. مینی‌ون‌ها صبح‌های زود کابل را ترک می‌کنند و برای 8 ساعت در مسیری پر گرد و خاک با بازرس‌های فراوان، سرانجام شما را به این منطقه می‌رسانند. مراقب باشید که همراه داشتن یک راهنمای محلی برای بازدید از این ناحیه ضروری است.

11- شهر باستانی اوکسمال (Uxmal) – مکزیک

در ارتفاع حدود 400 متری، شهر وسیع اوکسمال در یوکاتان (Yucatan) مکزیک قرار دارد که سکونتگاه 25000 نفر از افراد مایا بوده است. آن‌ها معابد را به شکل معبد جادوگران (Pyramid of the Magician) و بالغ بر 12 طبقه می‌ساختند. این ساخت و ساز با استفاده از 3 سبک معماری مزوآمریکایی (Mesoamerica منطقه‌ای در آمریکای مرکزی و جنوبی) ساخته شده بوده است. معبد کاخ‌ حاکمان  (Governor’s Palace) بلندترین موزائیک سرزمین مایاها را با حدود 100 متر طول داراست. یونسکو اذعان می‌کند که از این مکان به دلیل نمایش اوج هنر و معماری مایا حفاظت می‌کند. این سایت چیزهای زیادی درباره‌ی اقتصاد، نمادهای هنری، و فهم مایاها از نجوم را به نمایش گذاشته است.

برای مدت‌های زیادی اوکسمال به راحتی قابل بازدید نبود و در برابر فعالیت‌های انسانی محافظت می‌شد؛ اما امروزه از پلایا کارمن (Playa Carmen ) مستقیما جاده‌ای به این سایت کشیده شده و علاوه بر آن، هتل‌ها و رستوران‌هایی در مجاورت این منطقه وجود دارند؛ همچنین نورها و راهنماهایی هم هستند که می‌توانند تورها را هدایت کنند. هرکدام از این موارد می‌تواند به ثبات اقتصاد منطقه کمک شایانی بکند. البته هنوز نگرانی‌هایی وجود دارد که گردشگری نامنظم می‌تواند منابع طبیعی را تخلیه کرده و به آشفتگی و تخریب سایت بیانجامد.

آیا به نظرتان در کشور خودمان هم میراث‌های جهانی یونسکویی هستند که در معرض و تهدید نابودی قرار دارند؟ اگر آن‌ها را می‌شناسید در بخش نظرات نام ببریدشان تا هم ما و هم سایر همراهان لست‌سکند از آن مطلع شویم و در راستای کمک به حفاظت از آن‌ها، قدم کوچکی برداریم.

منتظر دریافت نظرات شما هستیم.

منبع: matadornetwork.com