بازار بزرگ استانبول یکی از بزرگترین و قدیمی ترین بازارهای سرپوشیده ی دنیا است که از 61 گذر سرپوشیده و بالغ بر 3000 مغازه تشکیل شده است. برخلاف رشد ثابت مراکز خرید مدرن در ترکیه، گرند بازار همچنان پربازدید ترین جاذبه ی گردشگری این کشور به حساب می آید. در سال 2014، این مکان با رقم 91 میلیون بازدیدکننده ی سالانه به عنوان پربازدیدترین جاذبه ی گردشگری کل دنیا شناخته شد.
ساخت گرند بازار به دستور سلطان مهمت دوم در زمستان سال 56-1455 آغاز شد و این موضوع کمی بعد از تسخیر استانبول به دست عثمانی ها در سال 1453 اتفاق افتاد. در ابتدا تنها مورد معامله در بازار بزرگ، منسوجات بود و به نام «جواهر بدستان» Cevâhir Bedestan شناخته می شد، در واقع بدستان در زبان فارسی به معنای بازار لباس فروشی است. گرند بازار در حقیقت سازه ای آجری و چوبی با طاق های کمانی و دیوارهای گچ اندود بود.
چندین سال بعد، سلطان مهمت دوم بازار سرپوشیده ی دیگری به نام «صندل بدستان» را ساخت. نام این بازار از نوعی ریسمان بافته شده در بورسا می آید که رنگ چوب صندل می باشد. «صندل بدستان» در شمال «جواهر بدستان» قرار گرفته و امروز دومین ساختمان از نظر قدمت در گرند بازار به شمار می رود.
پس از ظهور «صندل بدستان»، تجارت منسوجات به آنجا منتقل شد، این در حالی بود که «جواهر بدستان» انحصار خود را برای تجارت کالاهای لوکس حفظ کرد. در آغاز هر دو ساختمان طرفداران زیادی نداشتند، اما به زودی فروشندگان مختلف مغازه های خود را بین آنها و در اطرافشان باز کردند و بدین ترتیب یک محله ی کامل زاده شد؛ محله ای که انحصار آن در فعالیت های تجاری بود. تا ابتدای قرن هفدهم، گرند بازار به شکل نهایی خود دست یافته بود. گسترش زیاد امپراطوری عثمانی در سه قاره و کنترل کامل آنها روی مراودات جاده ای بین آسیا و اروپا، بازار و کاروان سراهای اطراف آن را به مرکز تجارت مدیترانه تبدیل کرد. بنا بر گفته های بسیاری از مسافران اروپایی، در آن زمان و تا نیمه ی اول قرن نوزدهم میلادی، این بازار به دلیل فراوانی، تنوع و کیفیت کالاهای خود در سراسر اروپا بی رقیب بود.
گرند بازار همچنان یک مرکز تجاری عظیم است که 26 هزار نفر در آن مشغول به کار هستند و روزانه بین 250 تا 400 هزار نفر بازدید کننده دارد. گذرهای این بازار با کرباس پوشیده شده و در هر دو طرف آن غرفه های کوچکی قرار گرفته اند که همه چیز از لباس، جواهرات، مبلمان، فرش، سرامیک، کفش، کتاب، ادویه جات و ... در آنها به فروش می رسند. مغازه هایی که کالای مشابه می فروشند معمولا در کنار هم قرار گرفته اند. قیمت ها در گرند بازار مقطوع نیستند و به همین دلیل بخشی از جذابیت خرید در گرند بازار، چانه زدن بر سر قیمت ها می باشد.
در پایان روز، هر غرفه ای تنها با یک پرده پوشانده می شود، هرچند بازار دروازه ی ورودی داشته و گاردهای نگهبان وظیفه ی حفاظت از آن را بر عهده دارند. جالب است بدانید که علی رغم ثروت بسیار زیاد موجود در بازار، دزدی به ندرت اتفاق می افتد. مهم ترین رویداد دزدی در این مکان به سال ها پیش (سال 1591) باز می گردد که در آن 30 هزار سکه ی طلا در بازار قدیمی به سرقت رفت. سارق یک جوان ایرانی فروشنده ی مشک بود که به جرم دزدی به دار آویخته شد.
به غیر از چند فاجعه ی طبیعی شامل زلزله و آتش سوزی، گرند بازار در طول قرن ها ماهیتی آرام داشته تا اینکه پارسال مقامات شهری، پروژه ی بازسازی آن را آغاز کردند. ایده ی این پروژه بدین شکل بود که با تبدیل بخش هایی از این مرکز تجاری به هتل، فعالیت های گردشگری را در این منطقه تقویت کند. اما متاسفانه در اینجا داستان کمی زشت می شود زیرا تعدادی مغازه دار از این محل بیرون رانده شدند و همین موضوع منجر به تظاهرات خیابانی شد.
Mücella Yapici از تالار معماران استانبول به گاردین اینگونه گفته است: «ماهیت این پروژه کوته بینانه و کاملا منفعت محور است. این پروژه تاریخ و فرهنگ استانبول را تخریب خواهد کرد. آنها ساکنان اصلی بازار، کسب و کارهای کوچک و تجارت های سنتی را از این منطقه بیرون می رانند تا جای آن هتل بسازند و در نهایت خواهیم دید که گردشگری تیشه به ریشه ی خودش می زند چرا که گردشگران برای دیدن هتل های لوکس، مراکز خرید و خانه های پر زرق و برق به گرند بازار نمی آید و بدین صورت چیزی برای لذت بردن باقی نخواهد ماند.
یک تاریخدان معماری در اینباره می گوید: « تا به امروز نیز بخش های زیادی از این شبه جزیره ی تاریخی به صنعت گردشگری اختصاص یافته است. این یک فقدان وحشتناک برای استانبول به شمار می رود. تمام بخش های شهر توسط توسعه های گردشگری بلعیده شده و به یک مکان بی روح تبدیل گشته اند که هیچ فرهنگ و نشانی از خود ندارد. کم کم استانبول نیز به لاس وگاس تبدیل خواهد شد!»
شهردار دمیر اما مطمئن است که بازسازی ها بازار را به حالت اولیه برمی گرداند. او می گوید: «هیچ کس مجبور نیست در گرند بازار هتل باز کند!»
منبع: amusingplanet
