ارگ نوشیجان یکی از قدیمی‌ترین بناهای جهان محسوب میشود. این ارگ در شهرستان ملایر و در روستای شوشاب واقع شده است. بررسی‌های باستان شناسی نشان داده است که این تپه‌ی باستانی دارای سه طبقه‌ی تاریخی است که طبقه‌ی اول متعلق به دوران مادها، طبقه‌ی دوم مربوط به دوران هخامنشیان و طبقه‌ی سوم مربوط به حکومت ساسانیان بوده است. اما چه چیزی این ارگ را منحصر بفرد کرده است؟
این بنا در ۲۰ کیلومتری شمال غرب ملایر بر روی صخره‌ای طبیعی و مشرف به جلگه‌ای به نام شورکات قرار گرفته است. نوشیجان در لغت به معنای جایگاه نوش یا جایگاه انوش است که نوش یا انوش ظاهرا نام زنی بوده که بر منطقه حکومت می‌کرده است.
مهمترین و اساسی‌ترین لایه‌ی باستانی این تپه متعلق به دوره‌ی سکونت اقوام ماد در این تپه بوده است که مربوط به قرن هشتم تا نیمه‌ی اول قرن ششم پیش از میلاد تخمین زده میشود.
حالا، پس از معرفی این بنای کهن، آثار به جای مانده از معماری مادها در نوشیجان را باهم مرور می‌کنیم:
بنای قدیمی جبهه‌ی غربی که موسوم به اولین آتشکده است: این آتشکده به عنوان قدیمی‌ترین نیایشگاه خشتی دنیا از دوران مادها به جای مانده است.
تالار ستون‌دار که به آپادانا مشهور است: این محوطه دارای ۱۲ ستون با پایه‌ی سنگی و جنس چوب بوده که امروزه ستون‌ها از بین رفته‌اند اما پایه‌های ستون‌ها همچنان پابرجا هستند. این محوطه پنجره هم داشته و به نظر می‌رسد معماری تالار صدستون تخت جمشید از این تالار اقتباس گرفته شده است.
معبد مرکزی یا دومین آتشگاه که در مرکز محموعه قرار داشته است: ساختمان این آتشکده ۸ ضلعی بوده و به وسیله‌ی در کوچکی، از اتاق کنار آتشکده با پلکان به طبقه‌ی دوم راه دارد.
اتاق‌ها و انبارهای مجموعه دارای سقف تخم مرغی شکل بوده و دو سوراخ برای تهویه در آن‌ها وجود دارد. این اتاق‌ها برای نگهداری آذوقه برای مدت طولانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
در مجموعه یا ارگ نوشیجان، تونلی در آپادانا و در وسط قسمت شرقی تالار زیر ساختمان‌ها وجود داشته که کاربری این تونل به درستی مشخص نیست. همچنین در قسمت خارجی قلعه، حصار مرتفع و خشتی‌ای وجود داشته که برای سرکوبی دشمن دور تا دور قلعه کشیده شده بوده است.
در نوشیجان نمونه‌هایی از نخستین پول‌های بشری نیز پیدا شده که نام این پول‌ها سیگلو بوده است. این پول‌ها از جنس نقره بوده و به دوران مادها تعلق دارد. همچنین این پول‌ها به شکل حلقه‌های توخالی یا حلقه‌های مارپیچ از فلز نقره ساخته شده‌اند.
در انتها، بهتر است بدانید که تپه‌ی نوشیجان در سال ۱۳۴۳ کشف و در سال ۱۳۴۶ ثبت ملی شد. آیا می‌دانستید که این تپه یکی از کهن‌ترین بناهای بشری است؟ اصلا تا به حال این بنای ارزشمند را از نزدیک دیده‌اید؟ اگر نه، آیا قصد دارید تا برای سفر به ملایر و بازدید از این تپه، برنامه‌ریزی کنید؟
