شِکی، شهر ناشناخته آذربایجان، به میراث جهانی یونسکو پیوست

آذربایجان، قبل از اینکه به خاطر نفت، شهرت جهانی پیدا کند، همیشه پر از ابریشم و ادویه بوده است. در تقاطع اروپا و آسیا، جایی که دریای خزر و کوه‌های قفقاز واقع شده‌اند، یک گذرگاه مهم در مسیر جاده ابریشم وجود دارد؛ یک شبکه باستانی از جاده‌های تجاری، که شرق را به غرب متصل می‌کنند. با فرا رسیدن قرن نوزدهم میلادی، شِکی، واقع در مسیر جاده ابریشم، در شمال غربی آذربایجان، یک مرکز بین المللی برای تولید ابریشم به حساب می‌آمد.

این شهر، در حال حاضر، یکی از دیدنی‌ترین شهرهای آذربایجان است، که پر است از خیابان‌های سنگفرش و معماری قرون وسطایی؛ یک خلوت روستاییِ زیبا و شاداب، که در نقطه مقابل بخش‌های خشکِ جنوبی قرار دارد. این منطقه از رادارِ اکثر گردشگرها در امان مانده، اما اوضاع به همین شکل باقی نخواهد ماند: در جولای سال ۲۰۱۹، مرکز تاریخی شِکی و قصرِ خان، به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شدند.

اقامتگاه های کاروانسراییِ جاده‌ای

در ارتفاعات کوهستان‌های قفقاز، جایی که انگار کوه‌ها با پوشش جنگلی خود، از کل دنیا جدا شده‌اند، تاجران و حیوانات بارکشِ آنها، در مسیر حرکتشان به سمت تفلیس یا باکو، توقفی می‌کرده‌اند یا شب را در یکی از ۵ کاروانسرای شهر می‌گذرانده‌اند.

این اقامتگاه‌های جاده‌ای در اصل در تمام طول جاده ابریشم، پراکنده بودند، و مسافرانِ حال حاضرِ آذربایجان- که به رکورد ۸/۲ میلیون نفر در سال دست پیدا کرده است- می‌توانند در یک کاروانسرای قرن هجدهمی بسیار معروف و زیبا، مثل هتل کاروانسرای یوخاری (Yukhari Karavansaray Hotel) استراحت کنند.

شکی، یک شهر کوهستانیِ روستایی مانند، در شمال آذربایجان است.

ورودی هتل، که یک قلعه کوچک در نیمه راه خیابان M.F. Axundov در بخش قدیمی شِکی است، از میان یک در چوبی قدیمی و اصیل و با ابهت می‌گذرد. داخل آن، پر است از طاق‌های دو طبقه و مرتفع که یک حیاط مرکزی آرام و زیبا را احاطه کرده‌اند؛ جایی که تاجران، شترهایشان را در آنجا می‌بستند اما در حال حاضر، درخت و نیمکت‌هایی به فضای آن افزوده شده است.

هتل کاروانسرای یوخاری در شِکی، در قرن هجدهم میلادی، به عنوان یک اقامتگاه جاده‌ای (یا کاروانسرا)، برای تجارِ جاده باستانی ابریشم ساخته شد.

تاجران، در اتاق‌های طبقات بالا ساکن می‌شدند و از طریق دریچه‌ای که به حیاط وجود داشت، مراقب اجناس و وسایل خود بودند.

شترها و سایر چهارپایانِ تاجران، ابتدا در حیاط مرکزی نگهداری می‌شدند. در حال حاضر، این حیاط، یک محل آرام است که با درخت و نیمکت‌، پر شده است.

امنیتِ تنها ورودی کاروانسرا، برای مسافران اولیه که در سال‌های ۱۷۰۰ میلادی، در آن اقامت می‌کردند به راحتی تامین می‌شد، به همین خاطر در زمان حمله، جای افراد داخل کاروانسرا امن بود.

اتاق‌های کاروانسرا، هنوز هم سقف‌های قوس دار و درهای اصیل و قدیمی خود را حفظ کرده‌اند.

قیمت اقامت در کاروانسرا، از ۳۰ منات (۱۸ دلار)، برای هر شب آغاز می‌شود.

اتاق‌ها بسیار جادار هستند، اما تجهیزات موجود در آنها، همگی ابتدایی هستند. این موضوع، اثر حال و هوای گذشته کشور در قرن ۱۸ هست.

مجبور نیستید برای بازدید از کاروانسراها حتما در خود آنها اقامت کنید. محوطه کاروانسرا برای بازدید گردشگران، از ظهر تا ۷ عصر باز است و یک رستوران هم در این فضای باز وجود دارد.

یک چایخانه هم در کاروانسرا هست؛ جایی که می‌توانید چای سنتی آذری را که مستقیما از سماور ریخته می‌شود و به خوشرویی تمام، به شما تعارف می‌شود، امتحان کنید.

گزینه‌های لوکس‌تری مانند "هتل قصر شِکی" هم برای اقامت وجود دارد.

اتاق‌های مهمان در طبقه اول قرار دارند و در حالی که اصلا تجملاتی و لوکس نیستند- و اکثرا متعلق به دوران قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی هستند-  قیمت آنها از ۳۰ منات (۱۸ دلار) شروع می‌شود که برای یک تجربه تاریخیِ خاص، هزینه چندان زیادی نیست.

سقف‌های قوس‌دار و آجری اتاق‌ها و پنجره‌های بسیار کوچک آنها، حاکی از آن است که در فصل تابستان هیچ نیازی به تهویه و دستگاه خنک کننده نیست، گرچه که در زمستان‌ها، هوا کمی سرد می‌شود.

قصر شِکی خان در شهر شِکیِ آذربایجان، در واقع اقامتگاه تابستانیِ حاکم یا خان‌های شکی بوده است. این خان‌ها، بین سال‌های ۱۷۴۳ و ۱۸۱۹، بر این منطقه کوهستانیِ قفقاز حکمرانی می‌کردند.

این ساختمان دو طبقه با استفاده از چوب روسی، شیشه‌های رنگی فرانسوی، کاشی‌های عثمانی و آینه کاری‌های ایرانی ساخته شده است.

شبکه (Shebeke ) یا پنجره‌های مشبک، یکی از شیوه‌های سنتیِ آذری در ساخت پنجره با شیشه‌های رنگی بوده است که در آن از هیچ چسب و میخی استفاده نمی‌شده است.

دیوارهای داخلیِ تمام ۶ اتاق این قصر، با نقاشی‌های دیواری پوشیده شده است.

امضای هنرمندانی مانند علی قلی، قربان قلی، میرزا جعفر و استاد قنبر و عباس قلی پای نقاشی‌های دیواری کاروانسرا به چشم می‌خورد.

در گذشته، شِکی مرکز بین المللی تولید ابریشم بود و قصر، جواهر معماریِ شهر به شمار می‌رفت.

شکیِ قدیم در سال ۱۷۷۲ به خاطر سیل از بین رفت و شهر جدید در همان نزدیکی، اما بر ارتفاعات اطراف، ساخته شد. قصرِ شکی، در واقع نماد غرورِِ بازسازی شده و تازه‌ی شهر است.

قلمرو حکومت خان‌ها، در سال ۱۸۱۹، جزئی از امپراتوری روسیه شد و از آن به بعد قصرِ خان، به عنوان یک ساختمان اداری محلی مورد استفاده قرار گرفت.

اقامتگاه تابستانی، بخشی از یک مجموعه کاخ‌های اشرافیِ بزرگ‌تر بود که قصر و اقامتگاه‌های زمستانی و بخشی برای خدمه هم داشت.

هر دو طبقه قصر، الگوی یکسانی با ۳ اتاق مستطیل شکل داشته و دسترسی‌های جداگانه‌ای دارند.

طبقه همکف، کارکرد عمومی داشته و کارمندان و مراجعان به آنجا رفت و آمد می‌کرده‌اند.

طبقه بالا، توسط حاکم (خان)، اقوام و مهمانان او مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

قصرِ خان، در حال حاضر یکی از جاذبه‌های گردشگری بسیار شلوغ و خاص شهر است. برای افرادی که زبان انگلیسی را بهتر از آذری بلدند هم، تورهایی به زبان انگلیسی در این منطقه پیدا می‌شود.

چند قدم بالاتر از تپه‌ها، پر بازدیدکننده‌ترین جاذبه گردشگری شِکی، یعنی قصر خان واقع شده است؛ اقامتگاه تابستانی حاکمان شکی، که از سال ۱۷۴۳ تا ۱۸۱۹ بر این گوشه از قفقاز حکمرانی می‌کردند. قصری که هم بیرون و هم فضای داخل آن، بسیار دیدنی است. داخل قصر ۶ اتاق وجود دارد، که دیوارهای آنها پر شده از نقاشی‌های دیواری با موضوع گل‌ها، موجودات اساطیری و صحنه‌های نبرد و شکار است.

شاید حمله روس‌ها در اوایل قرن نوزدهم، نقطه پایانی بر حکمرانی خان‌ها بوده باشد، اما این قصر زیبای پر از ریزه کاری‌ و باغ و باغچه‌های آرام آن، دست نخورده و سالم باقی مانده‌اند، تا امروز و با گذشت چند نسل، بازدیدکنندگان مشتاق را به سمت خود بکشانند.

موزه هنرهای دستی و بومیِ شِکی، مجموعه کوچکی از آثار هنری و تاریخی را به نمایش می‌گذارد.

شِکی، به عنوان یک شهر با طبیعت تجارت بین المللی، در زمینه مذهب هم تاریخِ طولانی و متنوعی دارد؛ وجود کلیساها و مساجد بسیار در این منطقه هم بیانگر همین موضوع است. در فاصله چند کیلومتری شمال شهر، کلیسای کیش- که در قرن اول میلادی ساخته شده و به تازگی به عنوان کلیسای آلبانی‌های منطقه قفقاز مورد استفاده قرار می‌گیرد- یکی از قدیمی‌ترین بناهایِ شهر است.

فروشگاه‌های سوغاتی هم در خیابان‌های اصلی شِکی صف کشیده‌اند و انواع وسایل تزئینی، سماور، روسری و پارچه‌های رنگی را می‌فروشند؛ پارچه‌هایی که از محصول اصلی شهر، یعنی ابریشم بافته شده‌اند.

محلی‌ها، همگی به سمت قنادی علی‌احمد سرازیر می‌شوند تا حلوا و سایر شیرینی‌های او را امتحان کنند.

پیتی، غذایی محلی و تخصصی است که از برش‌های ضخیمِ گوشت گوسفند تهیه می‌شود و شبیهِ تاس کباب، به آرامی پخته شده و با نان خورده می‌شود، همینطور حلواهای مغزداری که در قنادی علی‌احمد درست می‌شود، بسیار معروف است.

بیرونِ شهر، مسیرهایی وجود دارد، که بخشی از جاده ابریشمِ معروف هستند و همچنان توسط تاجران مورد استفاده قرار می‌گیرند. وقتی که اتوموبیل‌های شیک و پیک متعلق به روسیه و سایر وسایل نقلیه در این جاده‌ها رفت و آمد می‌کنند، فروشندگان محلی، دست به کار می‌شوند و نان‌های تنوری می‌فروشند؛ نان‌هایی که خمیرِ آنها مستقیما در یک تنور ساخته شده از خاک رس قرار می‌گیرد. از دیگر اقلام فروشی می‌توان به قطاب اشاره کرد؛ خمیری بسیار سبک، که با انواع سبزی‌ها و چاشنی سماق طبخ می‌شود.

مسافران گرسنه، در کنار جاده توقف می‌کنند، تا پشت میز‌های تاشو و زیر سایه درختان، چیزی بخورند و چای تازه‌ای بنوشند.

نشانی‌ها:

هتل کاروانسرای یوخاری: M.F. Axundov street 85, Sheki AZ5500, Azerbaijan; + 994 55 7555570

قصر شکی خان: Sheki 0055, Azerbaijan; +994 55 619 75 88

قنادی علی احمد: 122 Mirzə Fətəli Axundov küçəsi, Sheki, Azerbaijan; +994 55 842 42 42

منبع: CNN