قره کلیسا، قدیمی‌ترین کلیسای مسیحیت در ایران و مراسم مذهبی بادراک!

آذربایجان غربی از جمله استان‌های شمال غربی ایران است که دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری است. این استان هر ساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی زیادی است. یکی از مکان‌هایی که هر ساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند، قره کلیسا است. قره کلیسا به عنوان اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت شناخته می‌شود. یکی از مراسم‌های مذهبی که هر ساله در این کلیسا برگزار می‌شود، مراسم بادراک است. در ادامه همراه ما باشید تا شما را علاوه بر قره کلیسا، با مراسم مذهبی بادراک آشنا کنیم.

قره کلیسا؛ قدیمی‌ترین کلیسای جهان

قره کلیسا که با نام کلیسای تادئوس مقدس هم شناخته می‌شود، در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در استان آذربایجان غربی واقع شده است. این کلیسا یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی ایران است، که همچنان استوار بر جای مانده است.

بنای اولیه این کلیسا به اوایل سده چهارم باز می‌گردد؛ به همین دلیل است که یکی از مهمترین زیارتگاه‌های ارامنه محسوب می‌شود. این کلیسای قدیمی که از جمله کلیساهای مورد احترام در میان ارامنه است، سالانه میزبان مراسم‌های مذهبی مختلفی نظیر مراسم بادراک است.

به قره کلیسا، کلیسای تادئوس هم گفته می‌شود. تادئوس، یکی از حواریون مسیح بود که برای تبلیغ آیین مسیحیت به کشورهای مختلف سفر می‌کرد. تادئوس سه هزار و 500 نفر را به آیین مسیحیت دعوت کرد. او در سفرش به ارمنستان، پادشاه ارمنستان، دخترش و هزاران نفر دیگر را به دین مسیحیت دعوت کرد. پادشاه در ابتدا پذیرفت؛ اما پس از مدتی دستور داد هر کسی که این دین را پذیرفته به قتل برسانند. در این میان تادئوس هم به شهادت رسید. امروزه مقبره تادئوس مقدس و یارانش در قره کلیسا قرار گرفته و مسیحیان برای ادای احترام به تادئوس، قره کلیسا را کلیسای تادئوس نامیده‌اند‌.

درروز ۲۶ ژوئن که مصادف با ۱۴ مرداد است، مراسم بزرگداشت تادئوس در قره کلیسا برگزار می‌شود. در این روز ارامنه به مدت سه روز در قره کلیسا سوگواری می‌کنند.

معماری بی‌نظیر قره کلیسا

قره کلیسا با معماری بازیلیک ساخته شده، که نوع خاصی از معماری کلیسایی است. بر خلاف سایر کلیساها که به شکل مربع هستند؛ قره کلیسا مستطیل شکل است.

این کلیسا دارای دو حیاط شرقی و غربی و ۴۷ اتاق است. هر کدام از این اتاق‌ها به راهبان، طلبه‌ها، محققان و نویسندگان آن زمان و... تعلق داشته است. بخش‌های دیگر این کلیسا در زیر زمین بوده و شامل فضای کوچکی برای ناهارخوری، آشپزخانه، عصارخانه و دخمه‌ای برای نگهداری غذا می‌شده است.

در محوطه داخلی کلیسا چندین سنگ قبر، همچنین یک حوض سنگی وجود دارد. روی دیوارهای بیرونی کلیسا، نقش برجسته‌های فراوانی به چشم می‌خورد. سقف محراب کلیسا با سنگ‌های مرمر سیاه و سفید، به طرز زیبایی تزیین شده است. دیوارهای آجری و گچی، اوج سادگی و زیبایی را در نمای این کلیسا نشان می‌دهد. در محوله داخلی کلیسا بر روی دیوار، محلی برای روشن کردن شمع وجود دارد.

بازسازی قره کلیسا

قره کلیسا در سال ۶۰۸ هجری خورشیدی، در اثر حمله مغولان تخریب شد. مدتی بعد با دستور خواجه نصیرالدین طوسی، این بنا بازسازی شد‌. اما وقوع زلزله در سال ۶۹۷ منجر به تخریب کامل این کلیسا شد. ۱۰ سال بعد این کلیسا مورد بازسازی مجدد قرار گرفت. این بازسازی باعث رونق دوباره این کلیسا شد و زائران بار دیگر به این کلیسا آمدند.

ثبت ملی و جهانی قره کلیسا

قره کلیسا دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است؛ به همین دلیل در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. همچنین به دلیل دارا بودن برجسته‌ترین و قدیمی‌ترین نماد‌های معماری، در سال ۱۳۸۷ به ثبت جهانی رسید.

مجموعه قره کلیسا، شامل سه کلیسای اصلی به نام‌های قره کلیسا (سنت تادئوس)، کلیسای سنت استپانوس و کلیسای زور زور، به عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در سی و دومین کمیته میراث جهانی یونسکو در استان کبک کانادا به ثبت جهانی رسید.

بهترین زمان برای بازدید از قره کلیسا

برای بازدید از این کلیسا باید شرایط آب و هوایی استان آذربایجان غربی را در نظر بگیرید. به همین دلیل بهترین زمان برای بازدید قره کلیسا، بین ماه‌های اردیبهشت تا مهرماه است. توجه داشته باشید که در اوایل مرداد ماه برای بازدید به قره کلیسا نروید؛ چون به دلیل میزبانی از مراسم مذهبی به نام بادراک، ورود غیر مسیحیان به آنجا ممنوع است.

مراسم مذهبی بادراک در قره کلیسا

ارامنه اعیاد و مراسم مذهبی مختلفی دارند و بادراک یکی از مراسم‌های مذهبی است که هر ساله در قره کلیسا برگزار می‌شود. بادراک یکی از هفت آیین مقدسی است که در تمام فرقه‌های مسیحیت به انجام می‌رسد. ریشه این مراسم به آخرین شام مسیح (ع) در شب دستگیری خود با حواریون برمی­‌گردد.

 مراسم بادراک یا عشای ربانی، در فاصله بین نیمه دوم تیر ماه تا نیمه اول مرداد ماه در قره کلیسای چالدران برگزار می‌شود. در این مراسم، ارامنه از کشورهای مختلفی نظیر ارمنستان، اتریش، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، کانادا، آلمان و دیگر کشورها شرکت می‌کنند.

مدت زمان توقف خانواده‌ها در قره کلیسا متفاوت است. آنها باید طبق رسم، سه روز در این کلیسا بمانند؛ اما کسانی که از راه دور آمده‌اند، گاهی اوقات بیشتر از سه روز می‌مانند. خانواده‌هایی که مسیرشان نزدیک است هم گاهی در روز دوم مراسم، به قره کلیسا می‌روند. حضور گردشگران غیر مسیحی در این مکان، در مدت زمان سه روزه مراسم ممنوع است.

ارامنه ایران و جهان در طول مدت حضورشان در قره کلیسا، اعمال خاص این کلیسا نظیر روشن کردن شمع، راز و نیاز با خدا، غسل تعمید نوزادان و قربانی کردن گوسفندان را به جا می‌آورند و با انجام این اعمال، از خداوند طلب رحمت و مغفرت می‌کنند. ارامنه معتقدند که تعمید فرزندانشان در نخستین کلیسای مسیح با خیر و برکت همراه است. گروهی از آنها نیز فرزندان ۱۵ تا ۲۰ ساله خود را با نذر و نیت در آنجا غسل می‌دهند.

مراسم بادراک امسال در قره کلیسا برگزار نمی‌شود

ویروس کرونا که امروزه تمام کشورهای جهان را فراگرفته است، منجر به تعطیلی اماکن عمومی پرخطر و برخی جلسات و مراسم‌های مذهبی شده است. در این میان مراسم ۶۵ ساله بادراک نیز تحت تاثیر این موضوع قرار گرفته است. در پی شیوع نگران کننده ویروس کرونا و در راستای جلوگیری از گسترش این ویروس، بنا به در خواست اسقف اعظم، مراسم بادراک امسال در قره کلیسا برگزار نمی‌شود.

کلام آخر

قره کلیسا یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان مسیحیت است. اعیاد و آیین‌های مذهبی مختلفی در این کلیسا برگزار می‌شود که یکی از این مراسم‌ها، آیین مذهبی بادراک است. این آیین هرساله به مناسبت شهادت تادئوس، یکی از حواریون مسیح، به مدت سه روز برگزار می‌شود. در این مراسم نه تنها ارامنه ایران، بلکه ارامنه از کشورهای مختلفی نظیر فرانسه، لبنان، سوریه، آلمان و ... شرکت می‌کنند. امیدواریم سال دیگر امکان برگزاری دوباره‌ی این مراسم فراهم شود.

تهیه و تالیف: لست‌سکند