خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گردشگری ـ گردشگری در سال گذشته به روال همیشه با آمارهای نجومی مسافرت‌های نوروزی از سوی مسئولان وقت آغاز شد چنانکه رقم 138 میلیونی دشگران و مسافران نوروزی از سوی بالاترین مقام سازمان میراث اعلام شد.
اما جامعه علمی کشور با تاکید بر آمارگرایانه بودن اعمال مسئولان گردشگری، آمار اعلام شده از گردشگران نوروزی را با چالش روبه رو کردند چراکه معتقد هستند نداشتن آمار و اطلاعات صحیح در حوزه گردشگری، دلیل اصلی شکست برنامههای این حوزه است. در نهایت امر آنچه از سوی مسئولان وقت به عنوان آمار گردشگران نوروزی اعلام شده‌بود غیر مستند نامیده شد.
سفر ایرانی‌ها به مصر کلید خورد
اسفند ماه سال 91 بود که با حضور «هشام زعزوع» وزیر گردشگری مصر در تهران، تفاهم نامه همکاری گردشگری ایران و مصر به منظور از سرگیری سفرهای توریستی بین دو کشور پس از حدود 34 سال امضا شد.
اینگونه بود که کلید برگزاری نخستین تور گروه ایرانی به مصر زده شد. بدین ترتیب طبق تفاهمات انجام شده با کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی قرار شد تا در تاریخ‌های چهارم و دهم فروردین‌ماه 92 پروازهایی برای برگزاری تورهای مصر از ایران انجام شود. این درحالی است که کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی در صدد لغو پروازها برآمد.
اما بالاخره نخستین سفر گردشگران ایرانی به مصر با هزینه‌ای حدود 2 هزار دلار انجام شد و ایرانی‌ها پس از 34 سال به مصر سفر کردند.
البته پس از پایان تعطیلات نوروز 92 سفر این گروه 43 نفره به مصر با خبرهایی همراه شد. این سفر یک هفته‌ای در عین آنکه برای ایرانی‌ها بسیار جذاب بود تبعات دیگری نیز به همراه داشت چنانکه حضور گردشگران ایرانی در مصر سبب نارضایتی برخی گروه‌های سلفی در این کشور و حمله آنها به مقر رییس دفتر حافظ منافع ایران در قاهره شد. از سوی دیگر مصری‌های سلفی در کنفرانسی در قاهره مدعی شدند که ایرانیان سعی دارند مذهب شیعه را در مصر گسترش دهند و به همین دلیل خواستار توقف سفرهای توریستی ایرانیان به مصر شدند.
اما برگزار کنندگان تاکید کردند که این گروه شامل خانواده‌هایی بود که از بازرگان، خانه‌دار تا پزشک و حتا کودکان را شامل می‌شد که توانستند از قاهره، اهرام ثلاثه، مجسمه ابوالهول، اسوان، ادفو، کمومبو و هورگادا دیدن کنند.
سفر گردشگران ایرانی به مصر، شروع نشده متوقف شد! و وزیر گردشگری مصر در گفت و گو با روزنامه 'مصر مستقل' از توقف سفر گردشگران ایرانی به مصر تا چند ماه بعد از نخستین سفرهای ایرانی‌های به مصر خبرداد.، اما برگزار کننده تور مصر با تکذیب این خبر از عدم ابلاغ رسمی از سوی مسئولان مصر مبنی بر توقف برگزاری تورهای گردشگری ایران به این کشور خبر داد.
در نهایت امر تنها 7 ماه سفر ایرانی‌ها به مصر انجام و پس از مدتی تعطیل شد. چراکه گفت می‌شد شرایط امنیتی به وزارتخانه گردشگری مصر این امکان را نمی‌دهد تا همکاری گردشگری با ایران شامل سفرهای هوایی و صدور ویزای گردشگری را تامین کند.
دونرخی شدن هتل‌ها با ارز مرجع اعمال شد
البته آغاز سال 92 با تغییرات بسیار حوزه گردشگری و بخصوص در نرخ‌گذاری هتل‌ها همراه بود چنانکه نرخ اتاق هتل‌ها تا 25 درصد افزایش یافت. از دیگر سو هتلداران توانستند درخواست خود منبی بر دونرخی شدن اتاقهایشان با ارز مرجع را به کرسی بنشانند.
تصدیگریهای گردشگری و جنجنال های آن
در سال گذشته و آنچه در گردشگری اتفاق افتاده‌است، شاید بتوان از واگذاری تصدیگریهای دولت در واپسین لحظات مسئولیت مدیران احمدی‌نژاد در سازمان میراث و گردشگری، به عنوان یکی از مهمترین رویداد‌های گردشگری نام برد. رویدادی که با طرح آن توسط «محمد شریف ملک زاده» رئیس سازمان میراث و گردشگری با نقدها و مخالفت‌های بسیار حتا از سوی کارشناسان داخل سازمان روبه‌رو شد.
مسئولان سازمان میراث و گردشگری که در آخرین لحظات حکومت خود در سازمان در صدد واگذاری تصدیگریهای دولت به بخش خصوصی برآمدند در نهایت امر با مدعی جدید روبه‌ٰرو شد. درحالی که تشکل‌های صنفی استان‌ها در انتظار ابلاغیه رسمی سازمان میراث و گردشگری مبنی بر تفویض اختیارات تصدیگریهای این سازمان بودند، مدعی جدیدی برای تصدی‌گری‌ها پیدا شده که طبق موارد قانونی می‌تواند این امر را با چالش روبه‌رو کرد.
چراکه شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی طبق " تبصره 2 - ماده(24) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386 ؛ وظایف حاکمیتی سازمان ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری منتقل میشود و وظایف اجرایی و امور تصدی آن با همه امکانات،اعتبارات، نیروی انسانی، اموال و دارایی‌ها، تعهدات و اعتبارات در قالب یک شرکت‌دولتی با عنوان شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و‌گردشگری وابسته می‌گردد."
حضور D8 در ایران
البته طی سال گذشته دومین اجلاس گردشگری سازمان همکاری اقتصادی 8 کشور در حال توسعه (D8) با حضور هیات هایی از کشورهای ترکیه، مالزی، اندونزی، مصر، بنگلادش نیجریه و ایران و بدون حضور پاکستان با ریاست دوره ای ایران نیز برگزار شد و در نهایت امر مقرر شد تا گردشگری کشورهای D8 دارای نقشه راه شوند. هرچند این تصمیم نیز تاکنون که پایان سال 92 است محقق نشده و یا حداقل هیچ خبری مبنی بر تحقق آن منتشر نشده‌است.
فقدان دانش گردشگری در میان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری
سازمان میراث و گردشگری در گیرودار واگذاری تصدی‌گری‌ها واعمال آخرین حربه‌های مسئولان برای بذل و بخشش‌ها بود که ذهن‌ها به سوی یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری معطوف شد. به تبع آن شاهد تاثیراتی در گردشگی نیز بودیم. اما نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری درحالی از گردشگری به عنوان راهی برای تولید اشتغال و توسعه اقتصاد نام بردند که نه تنها علمی نسبت به این حوزه نداشتند بلکه از ظرفیت‌ها و امکانات موجود نیز بی اطلاع بودند.
«حسن روحانی» که در نهایت توانست ریاست یازدهمین دوره ریاست‌جمهوری را بر عهده بگیرد به اشاره به 3 میلیون و 200 هزار بیکار در کشور اشاره کرد و گفت: «اگر تنها 10 میلیون گردشگر وارد کشور شود بیش از 13 میلیارد دلار درآمد ارزی و 4 میلیون اشتغال درست میشود، یعنی با یک حرکت صحیح در یک مسئله اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم بیکاری را حل کنیم، بیکاری که امروز تنها مشکل اقتصادی نیست بلکه مشکل اجتماعی نیز هست و معضلات فراوانی به همراه دارد.»
به گزارش CHN، با آغاز فعالیت دولت دهم و تمرکز دولت مردان بر گردشگری طبق آنچه سازمان میراث و گردشگری تاکنون اعلام کرده‌است(که بسیار هم جای شبهه دارد و به اذعان کارشناسان عدد واقعی گردشگر ورودی به کشور بسیار کمتر از نیمی از ارقام ذکر شده است) ، در سال 88، دو میلیون و 276 هزار و 575 نفر، سال 89، سه میلیون و 121 هزار و 282 نفر، سال90، سه میلیون و 200 هزار نفر و در سال 91، سه میلیون و 729 هزار نفر به ایران آمدند این درحالی است که وعده اعلام شده از سوی رییس سازمان میراث و گردشگری ورود 7 و نیم میلیون گردشگر در سال 91 بود. که البته محقق هم نشد.
تمام این وعده‌ها درحالی عنوان می‌شوند که امکانات گردشگری کشور و مراکز اقامتی ظرفیت پذیرش تنها 4 درصد گردشگران را دارند و سالها زمان برای ارتقای این ظرفیت‌ها و تبدیل آن برای حضور گردشگران نیاز است.
سالهاست که دولتمردان با تبلیغ و نام بردن از گردشگری در صدد توسعه این ظرفیت بالقوه هستند ولی تمام این وعده‌ها در شرایطی عنوان میشود که توسعه گردشگری در یک سال، یک دوره ریاست جمهوری یا چند دوره امکان پذیر نیست و این حوزه نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی طولانی مدت است.
گردشگری در 8 سال گذشته ابتر ماند
با تغییر دولت و به تبع آن تغییر مدیران گردشگری، انتقادات درخصوص آنچه در دولت گذشته اتفاق افتاده بود بیشتر شد. چنانکه گفته شد؛ گردشگری طی 8 سال گذشته با چالش‌ها و مسائل متعددی دست به گریبان بود چنانکه می‌توان از قائل نبودن مسئولان به برنامه، تغییرات پیاپی مدیران، تصمیمات سلیقه‌ای، نبود تعامل با بخش خصوصی و انحصارگرایی، عدم رعایت قوانین و ضوابط و ارائه آمارهای غلط به عنوان عوامل ابتر ماندن گردشگری طی دولت نهم و دهم نام برد.
در نهایت امر، بسیاری از کارهایی که طی دولت نهم و دهم در حوزه گردشگری اتفاق افتاد ابتر باقی ماند چراکه در راس آن برنامه‌ای وجود نداشت و همه امور سلیقه‌ای اجرا می‌شد.
مدیریت 8 ساله غیر متخصص‌ها در سازمان میراث و گردشگری
سازمان میراث و گردشگری طی 8 سال گذشته نتوانست مدیری را در راس خود ببیند که جهانگردی و متغیرهای تعیین کننده در توسعه جهانگردی را بشناسد و با علم به آن در توسعه گردشگری موثر باشد. به نوعی می‌توان گفت طی سالهای گذشته غیر متخصص‌ها در سازمان میراث و گردشگری حکومت کردند.
سازمان میراث و گردشگری در رانت و انحصار گرایی غرق شده‌است
سازمان میراث و گردشگری در طول سالهای گذشته در جهت تامین منافع عده‌ای خاص فعالیت می‌کرد و جوی مزیج گو و سخیف تربیت کرد تا افرادی که مستقل هستند از اطراف آن پراکنده شوند. درست کردن سمگا و ورود کانون اتومبیل‌رانی و جهانگردی به تورهای ورودی و خروجی از جمله عواملی است که از آنها به عنوان رانت و انحصار در سازمان نام برده میشود.
فروش فله‌ای تور و سواستفاده از ناآگاهی مسافران
در گیرودار تغییر و تحولات دولت و به تبع آن سازمان متولی گردشگری، سایر بخشهای فعال در این حوزه از فرصت بوجود آمده بهره لازم را بردند و با وجود آنکه ارائه برنامه دقیق سفر در بسته‌هایی که از سوی آژانسداران به مسافران ارائه میشود الزامی است اما همواره شاهد عدم رعایت ساده‌ترین نکات در این خصوص هستیم. بسیار اتفاق می‌افتد که مسافران قراردادهایی را امضا می‌کنند که در آن تنها توضیحات کلی از سفر عنوان میشود و نامی از حقوق مسافر در آن به چشم نمی خورد.
ناآگاهی مسافران از حقوق خود سبب شده تا آژانسداران اطلاعات کامل سفر را در اختیار آنها قرار ندهند. گفته میشود تنها 20 درصد آژانس‌ها به حقوق مسافر احترام می‌گذارند و جزییات کامل سفر را به او اعلام می‌کنند.
نجفی رییس سازمان میراث و گردشگری شد و به نیویورک سفر کرد
با آمدن دولت روحانی بر سر کار بالاخره رییس سازمان میراث و گردشگری تغییر کرد و «محمد علی نجفی» که از جمع وزرای پیشنهادی روحانی به مجلس باز مانده بود بر مسند سازمان میراث و گردشگری نشست.
هرچند آمدن نجفی به سازمان میراث و گردشگری با حرف و حدیث‌های فراوان همراه شد، اما همسفر شدن نجفی با روحانی در سفر به نیویورک و خبرهای خوشی که برای گردشگری به همراه داشت سبب تغییر نگرش‌ها نسبت به این رییس جدید شد.
چنانکه نجفی توانست در نشست با ایرانیان مقیم آمریکا شرکت و تسهیل سفر آنها به ایران خبر دهد همچنین رای زنی مسئولان دولتی در آمریکا سبب بهبود تصویر ذهنی جهانیان نسبت به ایران و به تبع آن علاقه گردشگران دنیا برای سفر به ایران شد.
در این راستا گردشگری ایران در کانون توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت و رسانه‌هایی همچون شبکه جهانی سی‌ان‌ان (CNN)، روزنامه ایتالیایی «کوریره دلاسرا»، روزنامه گاردین و سایر سایت‌ها و رسانه‌های خارجی در گزارشات خود از گردشگری ایران سخن گفتند و از روند ورود گردشگر خارجی به ایران و تغییر نحوه صدور ویزا برای گردشگران خارجی خبر دادند.
قحط‌الرجال در گردشگری!
معاون رییس جمهور پس از آنکه مدتی از حضورش در سازمان میراث و گردشگری گذشت و تا حدودی با بخشهای فعال در حوزه‌های خود آشنا شد از گردشگری به عنوان بخشی کم سواد نام برد و گفت: «کم سوادی بخش گردشگری به این معنا نیست که آدم های صاحب صلاحیت و متخصص در آن نباشند، چراکه ما جوانان زیادی داریم که در ارتباط با رشته‌های مختلف گردشگری تحصیل کرده‌اند، ولی متأسفانه بی‌کارند یا در بخشهای غیرمرتبط کار می‌کنند. در این میان باید آموزش های لازم به فعالان این حوزه داده شود.»
شاید یکی از دلایلی که ماه‌ها زمان برد تا او بتواند معاونی برای گردشگری انتخاب کند همین بود چراکه با وجود انتقادات بسیار «منوچهر جهانیان» معاون گردشگری که حدود 2 سال در این سمت دوام آورده بود را ابقا کرد اما بالاخره پس از 100 روز کشمکش برای معرفی معاون جدید گردشگری، زور وزارت خارجه به سایر بخشهای پیشنهاد دهنده برای این سمت چربید و «مرتضی رحمانی موحد» معاون گردشگری کشور شد.
بلاتکلیفی بخش خصوصی برای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری
در گیرودار تغییر معاون گردشگری شاهد آغاز برگزاری نمایشگاه‌های بین المللی گردشگری بودیم. با وجود آنکه مسئولان گردشگری بر شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی تاکید دارند اما آنجا که باید حرف‌ها و وعده‌ها به مرحله ظهور برسد کاری از پیش نمی‌رود چنانکه بخش خصوصی گردشگری در بلاتکلیفی درخصوص همکاری بخش دولتی برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی ماند.
درواقع کمتر از یک هفته به آغاز نمایشگاه بین المللی تخصصی و جهانگردی لندن WTM ، هنوز تکلیف بخش خصوصی گردشگری درباره مشارکت بخش دولتی در این نمایشگاه مشخص نبود. چنانکه بخش خصوصی به تنهایی تصمیم گرفت تا در این نمایشگاه شرکت کند.
دیپلماسی گردشگری را مدنظر دارم
البته معاون تازه از راه رسیده گردشگری بر لزوم توجه به دیپلماسی گردشگری تاکید کرد و از برنامه‌ریزی، تدوین و اجرا به عنوان مشکلات گردشگری نام برد که بر طرف کردن آن نیازمند بحث حمایت، هدایت و نظارت است.
تغییرات یکباره در معاونت گردشگری
معاون گردشگری با در نظر گرفتن دیپلماسی گردشگری در یک روز شنبه اقدام به تغییر مدیرکل‌های معاونت مطبوع خود کرد. چنانکه در یک روز، معاونت گردشگری شاهد تغییر و تحول 9 مدیر کل و سرپرست بود چنانکه 5 مدیر رفتند و 4 مدیر جایگزین شدند.
آموزش راهنمایان ایرانی با متد جهانی
تمام تغییراتی که در گردشگری بوجود آمد سبب شد تا راهنمایان کشور نیز نیاز خود به آموزش‌های بین‌المللی را احساس کنند چنانکه مربیان فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری «WFTGA» در ایران حاضر شده اند و آموزش راهنمایان تور را با متد جهانی آغاز کرده‌اند تا سطح مهارت‌های راهنمایان ایران نیز با استانداردهای جهانی برابری کند.
تقاضای سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در گردشگری ایران
البته افزایش 30 درصدی در ورود گردشگران خارجی به ایران سبب شد تا نه تنها سرمایه‌گذاران داخلی بلکه سرمایه‌گذاران و هتلداران خارجی نیز علاقه مند شوند تا در ایران سرمایه‌گذاری کنند. گروه هتل‌های روتانا نیز یکی از این سرمایه‌گذاران بود که درخواست خود را ارسال کرد.
هیچ آژانس مسافرتی مجاز به فروش بلیط جام جهانی همراه با تور نیست
برگزاری مراسم گروه بندی تیم‌های حاضر در جام جهانی 2014 ، تب حضور هواداران برای تشویق تیم را ملی داغ‌تر کرد. در این میان آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی نیز از قافله جا نماندند و تبلیغات تور برزیل برای جام جهانی را آغاز کردند. البته کار به جایی رسید که مسئولان فوتبالی و گردشگری کشور تاکید کردند هیچ یک از خدمات آژانس های مسافرتی و جهانگردی مجاز به فروش بلیت مسابقات به همراه تورها و پکیج های مسافرتی خود نیستند.
یوز پلنگ ایرانی به جام جهانی رفت
البته جام جهانی نه تنها رونق فروش بلیط‌های برزیل را به همراه داشت بلکه سبب شد تا طرح یوز پلنگ ایرانی که در خطر انقراض قرار دارد بر روی لباس تیم ملی نقش بندد و بدین ترتیب راهی جام جهانی 2014 برزیل شود.
قصه تکراری: سازمان بی رییس
در حالی که گردشگری در شرایطی بود که انتظار ثبات و نبود تغییرات مدیریتی می‌رفت، به یکباره «محمدعلی نجفی» رییس سازمان و معاون رییس جمهور از سمت خود استعفا و دلیل این امر را بیماری قلبی خود عنوان کرد. در این نقطه بود که نقدها و نگرانی‌ها از تغییر مداوم مدیران راس سازمان آغاز شد چراکه نجفی تنها 5 ماه در این سمت دوام آورده بود.
بالاخره «مسعود سلطانی فر» یکی دیگر از یاران جا مانده از کابینه روحانی بر مسند سازمان میراث و گردشگری نشست و سکوی این کشتی را در دست گرفت. کشتی که خود او همواره در تمام همایش‌ها و مراسم‌ها و نشست‌ها از آن یاد می‌کند و از فعالان می‌خواهد تا در سالم رساندن این کشتی طوفان زده به ساحل یاری‌اش دهند.
گردشگری، شاه کلید اقتصاد مقاومتی
طی سال گذشته شاهد رهنمود مقام معظم رهبری به دولت، مجلس و قوه قضائیه بودیم که سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را "بی درنگ و با زمان‌بندی مشخص" اجرا کنند. این سیاست‌ها شامل کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و کاهش هزینه‌های عمومی است.
با این وجود و با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری بر اقتصاد مقاومتی و نامه رییس جمهور به معاون اول خود و صدور یازده فرمان برای جلب مشارکت گسترده همه نهادها و آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی، هیچ نامی از گردشگری به میان نیامد این درحالی است که گردشگری می‌تواند یکی از شاه کلیدهای اقتصاد مقاوتی باشد.
مجمع جهانی اقتصاد در گزارش سال 2013 خود، رتبه ایران از نظر شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری را در سال 2012 از میان 140 کشور، 98 اعلام کرده که نشان دهنده صعود 16 پله‌ای نسبت به سال 2011 است.
همچنین بر اساس گزارش مذکور، در سال 2012، کل میزان تولید ناخالص ملی بخش گردشگری در ایران به طور مستقیم معادل 11 میلیارد و 369 میلیون دلار برآورد میشود که معادل 2.4% کل تولید ناخالص ملی کشور است. این رقم با احتساب تولید ناخالص ملی غیر مستقیم حاصل از فعالیت‌های صنعت گردشگری، به رقمی بالغ بر 30 میلیارد و 342 میلیون دلار می‌رسد که معادل 6.3% کل تولید ناخالص ملی کشور است. برای دهه میلادی آینده، مجمع جهانی اقتصاد سالیانه 4% رشد را برای ارقام فوق پیش بینی می‌کند.
البته فراموش نشود که طی سال گذشته خبرهایی از حضور ایران در لیست 20 کشور مقصد گردشگری جهان نیز منتشر شد که می‌تواند نشان از مثبت شدن تصویر ذهنی جهانیان به ایران و امنیت موجود از آن باشد.
امید است تمام نکات منفی گردشگری در سال 92 تجربه‌ای برای روشن کردن راه گردشگری در سال 93 و تمام نکات مثبت آن رهنمودی برای پیشرفت و توسعه هرچه بیشتر صنعتی باشد که جهانیان را از اقتصاد نفتی مبرا کرده و خود به عنوان صنعتی درآمدزا جایگزین سایر صنایع شده‌است.
منبع :خبرگزاری میراث فرهنگی
