هورامان کجاست؟ راهنمای کامل سفر به هورامان + عکس

هورامان از نقاط دیدنی کشورمان ایران است و سفر به هورامان، جزو سفرهای پرطرف‌دار محسوب می‌شود. برای اینکه بدانید هورامان کجاست، بهترین زمان سفر به هورامان چه هنگام است، چه تاریخچه‌ای دارد و در مجموع با نکات سفر به هورامان آشنا شوید، تا انتهای این مطلب از مجله گردشگری لست‌سکند با ما همراه بمانید؛ زیرا قرار است راهنمای سفر به هورامان را در اختیارتان بگذاریم.

هورامان کجاست؟

هورامان یا اورامان، روستایی پلکانی از توابع شهرستان سروآباد در استان کردستان است. سروآباد از شمال به مریوان، از شرق به سنندج، از جنوب به کامیاران و کرمانشاه و از غرب به عراق محدود می‌شود. روستای هورامان‌تخت که از قدیمی‌ترین روستاهای ایران محسوب می‌شود، با هر دو شهر سروآباد و مریوان 63 کیلومتر فاصله دارد. خوب است بدانید که روستای هورامان با منطقه اورامانات‌تخت متفاوت است. منطقه اورامانات‌تخت، مجموعه‌ای از چند روستاست و هورامان یکی از روستاهای این منطقه است که در این مطلب، به‌شکل مفصل درباره روستای هورامان صحبت می‌کنیم.

مشاهده فهرست تورهای کردستان

موقعیت دقیق روستای هورامان روی نقشه 

تاریخچه روستای هورامان

درباره معنی اسم هورامان، نظرات متفاوتی وجود دارد. با توجه به کوهستانی بودن منطقه و شکل‌گیری جوامع روستایی در شیب کوهستان، برخی آن را به‌معنای از دل زمین بیرون آمده و به‌عبارتی سرزمین بلند می‌دانند. در نظری دیگر، «هو» به‌معنی بلندی و اشاره به مکان بالاست و رام، یعنی آرام و نیرودهنده و هورامان را «سرزمین بلند و آرام» معنی می‌کنند. استدلال دیگری هم وجود دارد. واژه هورامان از دو بخش تشکیل می‌شود: «هورا» که همان اهورا به‌معنای خورشید است و «مان» به‌معنی خانه، جایگاه و سرزمین؛ بنابراین هورامان را «سرزمین اهورا» یا «سرزمین خورشید» معنا می‌کنند.

از تاریخ هورامان به‌دلیل در دست نبودن منابع کافی، اطلاعات دقیقی در دست نیست. اندک منابع موجود هم شامل یافته‌های باستان‌شناسی با قدمت حدود 40 هزار سال است. این یافته‌‌ها که درباره غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای، مسیرها و راه‌های باستانی در امتداد دره‌ها، نقوش و کتیبه‌ها، گورستان‌ها، تپه‌ها، قلعه‌ها و سکونتگاه‌هاست، بر تداوم حیات در منطقه هورامان از دوران پارینه‌سنگی تا زمان حاضر دلالت دارد.

سال 2021 میلادی بود که منظر فرهنگی هورامان (منظر فرهنگی اورامانات) در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. منطقه هورامان در امتداد مرزهای غربی ایران در دل کوه‌های زاگرس قرار دارد و بخشی از استان‌های کردستان و کرمانشاه را در بر می‌گیرد. هورامان از دو بخش تشکیل شده است: دره مرکزی‌ شرقی شامل ژاورود و تخت در استان کردستان و دره غربی شامل لهون در استان کرمانشاه که درمجموع شامل 12 روستا می‌شود. آنچه این منطقه را شایسته ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو کرده، تداوم حیات در منطقه هورامان از 40 هزار سال پیش تاکنون با استناد به یافته‌های باستان‌شناسی است.

بهترین زمان سفر به هورامان

فصل بهار و به‌ویژه ماه اردیبهشت بهترین زمان سفر به هورامان است. در این زمان علاوه‌بر اینکه طبیعت روستا بسیار دیدنی است، می‌توانید از زیبایی‌های مسیر هم بهره‌مند شوید. اگرچه زمستان این منطقه کوهستانی بسیار سرد است، اما در نیمه بهمن و هم‌زمان با برگزاری مراسم پیر شالیار گردشگران بسیاری رهسپار هورامان می‌شوند تا اجرای این مراسم آیینی را از نزدیک ببینند.

آب و هوای هورامان

با توجه به کوهستانی بودن منطقه هورامان، باید این نکته را در نظر داشته باشید که آب‌وهوای این روستای زیبا در فصول گرم سال مطبوع است و حتی در تابستان‌های گرم هم هوای این روستا خنکی لطیفی دارد؛ اما از زمستان‌های سرد اینجا نباید غافل شد.

آب و هوای هورامان در بهار

بهار را می‌توان بهترین فصل بازدید از روستای هورامان دانست؛ به‌ویژه ماه اردیبهشت. طبیعت سرسبز و خنکی دل‌چسب هوا، هورامان را به بهشت کوچکی در بهار تبدیل می‌کند. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم هورامان را در فصل بهار ببینید.

آب و هوای هورامان در تابستان

اوایل تابستان برای سفر به هورامان زمان مناسبی است؛ چراکه کوهستانی بودن منطقه باعث می‌شود که گرمای هوا در اینجا آزاردهنده نباشد.

آب و هوای هورامان در پاییز

با توجه به کوهستانی بودن منطقه، آب‌وهوای این روستا در فصل پاییز سرد است؛ اما طبیعت هورامان در پاییز هم زیبایی خاص خود را دارد. چنانچه فصل پاییز را برای سفر به هورامان انتخاب می‌کنید، بهتر است سفرتان را به اواخر پاییز موکول نکنید.

آب و هوای هورامان در زمستان

زمستان‌های برفی و سخت یکی از ویژگی‌های منطقه هورامان است. هورامان برفی، یکی از زیباترین صحنه‌هایی است که ممکن است ببینید؛ اما دشواری تردد در مسیر‌های کوهستانی و سردی هوا بخشی از تجربه سفر زمستانی به این روستاست.

چرا باید به هورامان سفر کرد؟

معماری ویژه این روستا یکی از دلایلی است که باید حتماً به آن سفر کرد و از نزدیک آن را دید. ویژگی بارز روستای هورامان، معماری پلکانی آن است و خانه‌هایی که در شیب تند کوه، اغلب از سنگ و به‌صورت خشکه‌چین ساخته شده‌اند. در این ساختار از معماری روستایی که نمونه آشنای آن را در سفر به ماسوله می‌بینید، حیاط هر خانه بام خانه دیگری است. معماری روستای هورامان کردستان به‌صورت انفرادی و تک‌بنا تعریف نمی‌شود؛ بلکه در قالب توده‌ای، ارزشمند است. این سبک معماری روستای هورامان که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز انسان با طبیعت کوهستانی را نشان می‌دهد، در این منطقه فراگیر است؛ به‌صورتی که روستاهای پلکانی کرمانشاه هم به همین سبک ساخته شده‌اند.

دین هم یکی دیگر از شاخصه‌های فرهنگی این روستاست. مردم هورامان پیش‌از اسلام، پیروان آیین زرتشتی بودند؛ اما امروزه اهالی هورامان مسلمان سنی‌مذهب و پیرو مذهب شافعی هستند. صوفیان و دراویش هم در این روستا حضور دارند. زبان و گویش، یکی دیگر از مظاهر فرهنگی این منطقه است که به‌خودی‌خود برای مسافران جاذبه ایجاد می‌کند. روستای هورامان در روستای کردنشین کردستان قرار گرفته، اما زبان مردم منطقه هورامان، هورامانی یا اورامانی و از زبان‌های گروه ایرانی نوی غربی است.

زبان هورامانی ازنظر تقسیم‌بندی در رده گویش‌های زازا و گورانی قرار می‌گیرد که به‌غلط کردی خوانده می‌شود. آیین‌ها و مراسم منحصر‌به‌فردی مثل پیر شالیار و عروسی باران که در ادامه مفصل معرفی‌شان می‌کنیم هم ازجمله جذابیت‌هایی است که می‌تواند هر مسافری را وسوسه کند تا به هورامان سفر کند.

جشن‌ها و آیین‌های دیدنی روستای هورامان

هورامان پیش‌از آنکه به‌واسطه ویژگی‌های فرمی و طبیعی معروف باشد، به‌واسطه برگزاری مراسم آیینی و عرفانی، به‌ویژه مراسم پیر شالیار مشهور است. در این منطقه مثل سایر نقاط ایران، آیین‌های منحصربه‌فردی اجرا می‌شود که مسافران برای دیدنشان، شوق‌و‌ذوق دارند. در ادامه تعدادی از آیین‌های اورامان کردستان را معرفی می‌کنیم.

مراسم پیر شالیار

مراسم پیر شالیار در روستای اورامان‌تخت کردستان هر سال دو بار برگزار می‌شود: نیمه بهار و نیمه زمستان. ماجرا از این قرار است که قرن‌ها قبل در روستای هورامان، فردی به‌نام سید مصطفی عریضی ملقب به پیش‌الله‌یار زندگی می‌کرده که به پیر شالیار معروف شده است. گروهی، او را از نوادگان جاماسب از مغان زرتشتی می‌دانند که پیش‌از تولد مسیح در هورامان زندگی می‌کرده؛ اما به احتمال بیشتر او مسلمان و از سادات بوده است.

آنچه صدها سال است که نام پیر شالیار را بر سر‌زبان‌ها انداخته، داستان و ماجرای جالب عروسی اوست. می‌گویند در آن زمان شاه بهار خاتون، دختر حاکم بخارا، کر و لال بود و طبیبان از مداوای او درمانده بودند. شاه بخارا اعلام کرده بود هر مردی که بتواند او را شفا دهد، دخترش را به همسری او در می‌آورد. هنگامی که آوازه پیر شالیار به گوش حاکم بخارا می‌رسد، دخترش را روانه هورامان می‌کند تا بلکه شفا یابد.

هنگامی که شاه‌دخت بخارایی به نزدیکی هورامان می‌رسد، ناگهان گوش‌هایش شروع به شنیدن می‌کند. اندکی بعد و در نزدیکی خانه پیر شالیار نیز دیوی نعره‌زنان از تنوری بیرون می‌افتد و کشته می‌شود. با مرگ دیو، دختر جوان زبان باز کرده و شروع به صحبت کردن می‌کند. پس‌از این اتفاق، حاکم بخارا به رسم قولی که داده بود، دختر خود را به عقد پیر شالیار درمی‌آورد. پیر هم وصیت می‌کند تا سالگرد ازدواج او را برای همیشه جشن بگیرند.

عروسی باستانی پیر شالیار هر سال در نیمه بهار و نیمه زمستان برگزار می‌شود. مراسم اصلی مربوط به نیمه بهمن‌ماه است و در سه روز جشن گرفته می‌شود. در این سه روز، مردان هورامانی پس‌از صرف ناهار، به پشت‌بام وسیع یکی از منازل رفته و هم‌زمان با نواختن ساز دف، رقص‌های گروهی و عرفانی می‌کنند. در روز پایانی مراسم شرکت‌کنندگان به‌صورت گروهی به‌سمت آرامگاه پیر شالیار می‌روند و با ورود به محوطه آرامگاه کفش‌های خود را درآورده، بر زمین بوسه زده و سپس به زیارت مشغول می‌شوند. مردمی که حاجت دارند، تکه دستمالی را به دیوارها و درخت موجود در محوطه آویزان می‌کنند. سپس با نان و ماست، از آن‌ها پذیرایی می‌شود و به‌این‌ترتیب مراسم به پایان می‌رسد.

بوکه بارانه (عروسی باران)

شکلی از مراسم باران‌‌خواهی یا دعای باران در مراسم خشک‌سالی است. در این مراسم، یکی از زنان هورامان، لباس محلی زیبایی را بر تن عروسک یا دختری نوجوان می‌‌پوشاند. این عروسک نمادی از آناهیتا، ایزدبانوی آب‌هاست. سپس آن عروسک را خانه‌به‌خانه می‌گردانند و کودکان همراه او ترانه‌خوانی می‌کنند. صاحب‌خانه هم روی عروسک قدری آب می‌ریزد تا به این طریق آسمان ببارد و زمین سیراب شود. مردم به کودکانی که در مراسم شرکت می‌کنند، عروسک و کمی تنقلات می‌دهند و سپس در پیشگاه خداوند زانو زده و طلب باران می‌کنند. در پایان مراسم، عروسک را به کنار چشمه آبی برده و در آب روان رها می‌کنند.

رسم بیله‌دانه

بیله‌دانه یکی دیگر از رسوم مردم هورامان است که معمولاً در نیمه بهمن‌ماه و با هدف برکت‌خواهی انجام می‌شود. آتش، عنصر اصلی مراسم بیله‌دانه است. به این منظور در ابتدا مردم روستا، با جمع‌آوری هیزم آتشی بزرگ روشن می‌کنند. سپس در چهار گوشه آتش چهار ماده غذایی شامل گوشت، آب، نان و بلوط قرار می‌دهند. پس از آن بیلی را در وسط هیزم به‌صورت عمودی جای می‌دهند تا در آتش بسوزد. بیل پس‌از سوختن به‌سمت هریک از چهار ماده غذایی که خم شد، بیانگر سالی پربرکت در ارتباط با آن ماده غذایی در روستای هورامان خواهد بود.

صنایع‌دستی و سوغاتی‌‌های هورامان

هورامان با توجه به فرهنگ و اقلیمش، صنایع‌دستی مخصوص خودش را دارد. بسیاری از مسافران هنگام سفر دوست دارند برای خودشان یا نزدیکان، سوغاتی بیاورند. پیشنهاد ما این است که صنایع‌دستی هورامان را به‌عنوان سوغاتی انتخاب کنید که یادآور سفرتان و فرهنگ مردم این منطقه باشد. بخشی از مهم‌ترین صنایع‌دستی اورامان کردستان عبارت‌اند از:

• گلیم، نمد و جاجیم
• سبد
• گیوه
• ظروف چوبی
• عصا
• دف
• محصولات دامی و باغی

چه غذاهایی را باید در هورامان امتحان کنیم؟

غذا در منطقه اورامان کردستان و به‌ویژه روستای اورامان‌تخت، تنوع زیادی دارد؛ از انواع نان تا آش و خوراک و شیرینی. از نان‌های معروف منطقه هورامان باید به شلکینه، برساق و کلانه اشاره کرد. آش عدس‌ و بلغور و آش دوغ که به دوغه‌وا نیز معروف است، از مهم‌ترین آش‌های این روستا هستند. کباب کردی، ماهی کباب، خورش ریواس، خورش کنگر، کنگر و کرفس سوخاری (قایرمه) هم برخی دیگر از غذاهای محلی ایران در هورامان هستند. اغلب غذاهای محلی از فرهنگ و اقلیم مردم ریشه می‌گیرد.

جاهای دیدنی هورامان

جاهای دیدنی روستای هورامان، هم شامل جاذبه‌های فرهنگی می‌شود و هم زیبایی‌های طبیعی. در ادامه، به‌صورت مختصر، برخی از جاهای دیدنی طبیعی و فرهنگی هورامان را به شما معرفی می‌کنیم تا هنگام سفر به هورامان بتوانید جاذبه‌هایش را ببینید.

آرامگاه پیر شالیار

آرامگاه پیر شالیار بنایی است سنگی با گنبدی کوچک که با طبیعت در هم آمیخته و مجموعه‌ای شامل مقبره، جایگاه سنگ مقدس، درختان و قبور است. نکته مهم این محوطه، پارچه‌هایی است که به‌عنوان دخیل و نذر به درختان و جای‌جای این محیط به‌منظور توسل و حاجت‌روایی بسته ‌شده است.

در این محوطه، سنگی قرار دارد که برای مردم منطقه بسیار مهم است. اهالی هورامان بر این باورند که این سنگ هرساله رشد کرده و بزرگ‌تر می‌شود. همچنین قسمتی غارمانند هم وجود دارد که دو سنگ در داخل آن با فاصله کمی در مقابل هم قرار گرفته‌اند. اهالی هورامان معتقدند که اگر کسی بتواند از این فاصله رد شود، انسانی پاک و منزه است که گناهی ندارد و کسی که نتواند رد شود، گناهکار است. همچنین در پشت مرقد اصلی، درخت بلوط تنومندی وجود دارد که به باور اهالی روستای هورامان، تکیه دادن به آن برای کاهش درد کمر مؤثر است.

مسجد اورامان‌تخت

مسجد اورامان‌تخت، یکی دیگر از جاذبه‌های روستای اورامان‌تخت و بنایی ساخته‌شده از سنگ و چوب است. این مسجد از نوع شبستانی و در چهار طبقه ساخته شده است، چهار مناره دارد و گنبد ندارد. بازدید از این مسجد در کنار بازدید از جاهای دیدنی کردستان پیشنهاد می‌شود.

رودخانه‌های هورامان

قطعاً طبیعت هورامان هم بخشی از منظر فرهنگی آن به شمار می‌رود و آنچه زیبایی این روستای پلکانی را دوچندان کرده است و برای مسافران تور طبیعت‌گردی جذابیت دارد، بی‌شک طبیعت کوهستانی منطقه هورامان است. دو رودخانه مهم به‌نام‌های سیروان و لیله در نزدیکی روستای اورامان‌تخت جریان دارند که عامل سرسبزی منطقه و حیات گیاهی و جانوری آن هستند. سیروان از مهم‌ترین و طولانی‌ترین رودخانه‌های استان کردستان است که به خاک عراق سرازیر شده و در نهایت به دجله می‌پیوندد. طبیعت اطراف این رودها بسیار زیبا و زیستگاه انواع گونه‌های جانوری به‌ویژه پرندگان و ماهیان است.

پوشش گیاهی و جانوری هورامان

گونه‌های گیاهی غالب در منطقه هورامان، انواع درختان بلوط، پسته کوهی (بنه)، انجیر، گردو، انار، گیاهانی چون کنگر، ریواس، گلابی وحشی، زالزالک، شنگ و ترشکه هستند. همچنین از گونه‌های جانوری موجود در جنگل‌ها و نواحی کوهستانی هورامان باید از خرس قهوه‌ای، پلنگ، سیاه‌گوش، کل، بز، سنجاب و عقاب طلایی نام برد.

فاصله هورامان تا شهرها و مراکز مهم

در این بخش فاصله هورامان از شهرهای مهم و مراکز استان‌ها را بررسی می‌کنیم تا چنانچه قصد برنامه‌ریزی برای سفر به این منطقه زیبا را دارید، راحت‌تر تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کنید.

• فاصله تهران تا روستای هورامان: حدود ۶۳۸ کیلومتر
• فاصله اصفهان تا روستای هورامان: حدود ۷۴۹ کیلومتر
• فاصله مشهد تا روستای هورامان: حدود ۱۵۱۷ کیلومتر
• فاصله تبریز تا روستای هورامان: حدود ۴۵۴ کیلومتر
• فاصله شیراز تا روستای هورامان: حدود ۱۱۳۱ کیلومتر
• فاصله اهواز تا روستای هورامان: حدود ۶۵۲ کیلومتر
• فاصله مازندران تا روستای هورامان: حدود ۸۳۹ کیلومتر
• فاصله گیلان تا روستای هورامان: حدود ۶۱۷ کیلومتر

چطور به روستای هورامان سفر کنیم؟

برای سفر به روستای هورامان با خودروی شخصی، با عبور از شهرهای ساوه، همدان، سنندج و رسیدن به سروآباد و سپس هورامان به مقصد می‌رسید. سفر با اتوبوس هم یکی از راه‌های سفر به هورامان است. رسیدن با اتوبوس به سنندج ۷ ساعت طول می‌کشد و سپس باید با تاکسی یا دیگر شیوه‌های رایج حمل‌ونقل با طی کردن مسیری ۱۵۵ کیلومتری خود را به روستای هورامان برسانید. سفر با هواپیما به هورامان هم میسر است. به این صورت که با تقریباً یک ساعت پرواز به سنندج می‌رسید و سپس باید مسیری ۱۵۵ کیلومتری را با ماشین‌ طی کنید تا به روستای هورامان بروید.

اقامت در روستای هورامان

اگر قصد بازدید یک‌روزه از روستای پلکانی هورامان را دارید، نیازی به اقامت و شب‌‌خوابی نیست و می‌توانید برای اقامت به سنندج و دیگر شهرهای اطراف بروید؛ اما اگر قصد شب‌‌خوابی را دارید، تعدادی از خانه‌های روستایی به این منظور آماده شده‌اند و می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. به این منظور بهتر است پیش‌از سفر، از طریق سایت‌های رزرواسیون اقامتگاه‌های بوم‌گردی، اقامتگاه مد نظرتان را رزرو کنید. همچنین در بعضی فصول می‌توانید در اطراف روستا چادر زده و شب را در چادر سپری کنید. اگر ترجیحتان اقامت در هتل باشد، داخل روستا هتل هم وجود دارد. هتل شادی هورامان و هتل اورامان‌تخت از هتل‌های این روستا هستند.

حمل‌و‌نقل در هورامان

فاصله روستای هورامان از سنندج ۱۵۶ کیلومتر، از مهاباد ۳۰۴ کیلومتر، از مریوان ۶۳ کیلومتر، از کرمانشاه ۱۹۰ کیلومتر و از سقز ۲۰۲ کیلومتر است. چنانچه سفر شما، سفری اختصاصی به روستای هورامان باشد، دغدغه رفت‌و‌آمد به شهرهای اطراف را ندارید؛ ولی چنانچه سفر به شهرهای اطراف هم بخشی از برنامه سفر شماست، می‌توانید با تاکسی، ماشین‌های خطی و ماشین‌های اینترنتی در بین مقاصد تردد کنید.

هزینه سفر به هورامان

تخمین تقریبی هزینه‌های سفر به روستای هورامان، به عوامل زیادی ازجمله سلیقه مسافر در انتخاب اقامتگاه، مدت‌زمان اقامت، وسیله حمل‌و‌نقل و سلیقه مسافر در خورد‌وخوراک بستگی دارد. با فرض اینکه اقامت شما در یک هتل سه‌ستاره در داخل روستا باشد که صبحانه را هم برای مسافران سرو می‌کند، هزینه تقریبی برای هر نفر در هر روز حدود یک میلیون و پانصد هزار تومان است.

مدت‌زمان مناسب برای بازدید از روستای هورامان

پاسخ به این سوال به عوامل زیادی بستگی دارد. چنانچه قصد شما دیدن تمام جاذبه‌های این روستای تاریخی باشد، احتمالاً دو تا سه روز برای دیدن جاذبه‌های این روستای زیبا کافی است.

سفر با تور به هورامان

یکی از راه‌هایی که می‌توانید به این روستای پلکانی سفر کنید، خرید تور است. کافی است در وبسایت لست‌سکند عبارت تور کردستان را جست‌وجو کنید تا با فهرستی از تورها به این مقصد روبه‌رو شوید و از بین آن‌ها بهترین و مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنید.

سخن آخر

در این مطلب، راهنمای سفر به هورامان را در اختیارتان قرار دادیم و سعی کردیم تا با اطلاعاتی که از هورامان به شما می‌دهیم، برنامه‌ریزی بهتری برای سفر به هورامان داشته باشید. مسافران تور داخلی باید بدانند که دیدنی‌های این منطقه بسیار است و هر گوشه از آن جاذبه‌ای منحصر‌به‌فرد دارد. اگر تاکنون به هورامان سفر کرده‌اید، چه پیشنهادهایی برای مسافران هورامان دارید؟