اردبیل برای خیلی از گردشگران ایرانی با طبیعت منحصر به فرد و آب و هوای لطیفش شناخته می شود، اما شاید کمتر کسی بداند که یکی از جالب‌ترین نقاط تاریخی کشور در منطقه‌ای در این استان قرار گرفته که در واقع وسیع‌ترین منطقه‌ی تاریخی استان اردبیل و با اهمیت‌ترین سایت تاریخی مربوط به پیش از تاریخ در شمال غرب ایران به شمار می‌رود.
منطقه‌ی باستانی معروف به شهر یئری، در شمال غربی روستای پیرازمیان و در ۳۱ کیلومتری شرق مشگین شهر قرار دارد. جایی در کنار رود قره سو که وسعت آن به ۴۰۰ هکتار می رسد و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می شود. قدمت قلعه و معبد به ۱۴۵۰ پیش از میلاد و قوشا تپه به هزاره‌ی هفتم پیش از میلاد می‌رسد.
چارلز برنی، تاریخ اکثریت گورهای این محل را هزاره‌ی دوم و اول قبل از میلاد می دانست و حتی پیش‌بینی می‌کرد که این تاریخ به هزار سال قبل‌تر، یعنی هزاره‌ی سوم قبل از میلاد هم برسد. با این حال به این دلیل که نتوانست آثاری از سکونت عصر برنز را شناسایی کند بر این نظریه اصراری نورزید تا این که در کاوش‌هایی که توسط هیئت دکتر نوبری در آذر ۱۳۸۲ انجام شد، اشیای با ارزشی از داخل گورها به دست آمد که در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی خلخال نگهداری می‌شوند و این نظریه را تایید می‌کنند.
عده‌ای از باستان‌شناسان قدمت این محوطه را تا ۹ هزار سال هم تخمین می‌زنند و معتقدند که سنگ تراشه‌هایی که از اشکال انسان در اینجا قرار دارند، مربوط به ۷ هزار سال قبل از میلاد مسیح هستند. محوطه‌ی باستانی شهر پیرازمیان در کنار رودخانه‌ی قره‌سو قرار دارد. جایی که بر روی سنگ‌های اطراف آن نقش و نگارهای متعددی با طرح و ابعاد مختلف به وسیله‌ی ضربه زدن‌های منظم و دقیق با سنگ‌های سخت، استخوان حیوانات و فلزات سخت، حک شده است. نقش‌هایی از بز کوهی، انسان درحالت‌های مختلف و چندین نقش نامشخص دیگر روی این سنگ‌ها قابل مشاهده‌اند. تعداد این آثار بسیار محدود است.
اما در نزدیکی‌های همین محوطه، سنگ قبرهایی با نقش‌هایی یکنواخت از چهره‌ی انسان‌هایی که دهان ندارند دیده میشود که ابعاد آنها از ۲ متر تا ۴۰ سانتیمتر متغیر است و تعداد تقریبی آنها به بیش از صد مورد می‌رسد. این محوطه در منتهی الیه دشت مشگین شهر و به فاصله ۶۵ کیلومتری شمال غربی مرکز استان و در ۳۵ کیلومتری شرق شهرستان مشکین شهر و در ۲ کیلومتری شمال روستای پیرازمیان و از توابع بخش مشکین شرقی واقع شده و در آن می‌توانید یک قلعه‌ی وسیع، با دیوار دفاعی سنگی از نوع خشکه چین را در کنار محلی برای برگزاری آیین‌های مذهبی و گورهای باستانی متعدد ببینید. تا به حال حدود ۴۵۰ گور در این محل شناسایی شده است. علاوه بر این، یک غار باستانی و تپه‌های متعلق به دوره‌های مختلف از دیگر دیدنی‌های این منطقه است که باستان‌شناسان زمان زیادی را برای تحقیق در آنها صرف کرده‌اند.
منابع: سیری در ایران، جاذبه های گردشگری ایران، باشگاه خبرنگاران
