محاصره ۹۰۰ روزه‌ی لنینگراد (سن پترزبورگ) در طول جنگ جهانی دوم، یکی از محاصره‌های بزرگ و ترسناک در تاریخ عصر جدید است. نقشه‌ی هیتلر در این حمله این بود که تمام راه‌های تامین مواد غذایی به شهر را ببندد تا شهر ۲ میلیون نفری محاصره شده، تسلیم شود. هیتلر در سال ۱۹۴۸ گفته بود «لنینگراد باید از گرسنگی بمیرد». هیتلر در دستیابی به هدف بزرگ خود ناکام ماند اما در این میان، اتفاقات جالب و غم انگیزی افتاد که یکی از آنها موضوع این مطلب است. داستان واقعی دانشمندانی که در این محاصره‌ی سخت با غذا احاطه شده بودند اما از گرسنگی مردند و دانشمندی که برای مبارزه با گرسنگی به زندان افتاد. همراه لست‌سکند باشید تا باهم این ماجرای عجیب را مرور کنیم.
در زمستان سال‌های محاصره صدها هزار نفر از گرسنگی تلف شدند. مردم گرسنه برای این که زنده بمانند هر چیزی را می‌خوردند، حتی خاک اره! برخی از مردم در حال رفتن به سمت کیوسک‌های توزیع غذا در دمای منفی ۳۰ درجه لنینگراد جان می‌باختند.
بعد از این که محاصره تنگ‌تر شد و انبارهای آذوقه بمباران شدند، گروهی از گیاه شناسان روسی در خزانه‌ی انیستیتوی صنعتی گیاهان واویلف با انبوهی از بذر و دانه‌ی گیاهان که قابل خوردن هم بودند مانده بودند. این مجموعه‌ی بزرگ شامل بذر نزدیک به ۲۰۰ هزار گونه مختلف گیاهی بود که می‌توان گفت یک چهارم آنها خوراکی بودند. گفته میشود که این مجموعه در آن زمان یکی از بزرگترین خزانه‌های تنوع ژنتیکی محصولات غذایی دنیا بوده است.
در این انبار بزرگ انبوهی از برنج، گندم، انواع لوبیا، سیب زمینی و... بود که می‌توانست گیاه‌شناسان را سیر کند و آنها را در محاصره‌ی سخت، حفظ کند. اما دانشمندان چنین قصدی نداشتند و برخلاف آن، تصمیم به مراقبت از بذرهای گیاهان داشتند. آنها از این گنجینه در مقابل نازی‌ها و همینطور مردم گرسنه‌ای که همه جا را برای غذا جستجو می‌کردند، محافظت کردند.
این خزانه شامل ۱۶ اتاق بود که هیچ کس اجازه نداشت تنها در اتاق‌ها بماند. در حالی که همه گرسنه بودند و از سرما بر خود می‌لرزیدند، مراقبت از خزانه به صورت شیفت‌های ساعتی مشخص شده بود. وقتی که محاصره به روزهای سخت رسید، این دانشمندان یکی پس از دیگری از گرسنگی مردند اما یک دانه از این انبار خورده نشد. در ژانویه سال ۱۹۴۲، Alexander Stchukin یکی از دانشمندان درست روی میز کارش فوت کرد. دیمیتری ایوانف گیاه شناس، در هنگام نگهبانی از انباری که پر از برنج بود از گرسنگی مرد. در انتهای این محاصره یعنی بهار سال ۱۹۴۴، ۹ نفر از این دانشمندان از گرسنگی تلف شدند در حالی که همه می‌توانستند با خوردن دانه‌های موجود در انبار زنده بمانند.
امروزه بخش بزرگی از محصولات غذایی که تولید و مصرف میشود از دانه‌ها و بذرهایی به دست آمده است که دانشمندانی که گفته شد آنها را از خطرات حفظ کرده‌اند.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید سرنوشت نیکلای واویلف (Nikolai Vavilov) ژنتیکدان و گیاه‌شناس بنیانگذار مرکز واویلف هم چندان خوشایند نبود.
نیکلای واویلف کیست و چه کرد؟
گنجینه‌ای که دانشمندان روس برای حفاظت از آن، جان خود را از دست دادند نتیجه کارهای نیکلای واویلف بود. این گنجینه در نوع خود یکی از اولین‌ها و بزرگترین‌ها در دنیا بود. مرکز واویلف در سال ۱۹۲۶ توسط نیکلای واویلف ساخته شد که خود یکی از برترین گیاه‌شناسان روسیه و برجسته‌ترین کاشف گونه‌های گیاهی دنیا محسوب میشود. او بیش از هر انسان دیگری در طول تاریخ برای جمع‌آوری بذرها و دانه‌های انواع گونه‌های گیاهی تلاش کرد.
واویلف جزو اولین افرادی بود که خطر انقراض گونه‌های گیاهی را درک کرد و نتایج فاجعه بار این خطر را در صنعت مواد غذایی و محیط زیست احساس کرد. نیکلای واویلف در روستایی فقیر به دنیا آمده بود و خود با کمبود غذا آشنا بود.
او در سال‌های بین دو جنگ جهانی به ۵ قاره‌ی دنیا سفر کرد و با رفتن به ۶۴ کشور دنیا توانست مجموعه‌ی بزرگی از بذرهای گیاهی را جمع‌آوری کند. او می‌توانست به ۱۵ زبان دنیا صحبت کند تا با کشاورزان کشورهای مختلف ارتباط برقرار کند.
بعد از یک دهه سفرهای کوتاه و بلند، نیکلای واویلف در نهایت انستیتوی صنعت گیاهی را در لنینگراد یا همان سن پترزبورگ امروزی ساخت.
زندانی شدن نیکلای واویلف
در حالی که نیکلای واویلف مشغول جمع آوری گونه‌های مختلف گیاهی بود تا تنوع گیاهان را برای نسل‌های بعدی حفظ کند و جلوی قحطی را بگیرد، یک بذرشناس نه چندان مشهور به نام تروفیم لیسنکو (Trofim Lysenko) نظریه‌های ضد مندلی را مطرح کرد و با حمایت حکومت شوروی اعلام کرد که تکنیک تازه‌ای برای تحول صنعت کشاورزی برای نجات از قحطی را توسعه داده است. در واقع تکنیکی که او از آن حرف می‌زد، یعنی اعمال سرمای شدید برای این که گونه‌های گیاهی زودتر از موعد طبیعی شروع به گل‌دهی کنند در سال ۱۸۵۰ شناخته شده بود اما تولید محصولات غذایی بیشتر از این روش فقط برای یک بار جواب می‌داد نه آنطوری که لیسنکو می‌گفت تا چندین بار میشود این چرخه را تکرار کرد. او ادعا می‌کرد که در چرخه‌های بعدی کشت، این خاصیت بهاره‌سازی به ارث می‌رسد در حالی که این گونه نبود.
در واقع او یک فرصت طلب سیاسی بود که توانست در آن وضعیت، حمایت بزرگی را از جانب استالین کسب کند. در حمایت از تئوری مطرح شده توسط این فرد، حکومت در حدود ۳۰۰۰ مخالفی که نظریه‌ی او را رد می‌کردند، زندانی، اخراج یا حتی اعدام کرد.
در سال ۱۹۴۰ وقتی که واویلف مشغول انجام کارهای خود در شرق روسیه بود توسط نیروهای کا گ ب بازداشت شد و برای مدت بیست سال در اردوگاه‌های شوروی محکوم به زندان شد. پس از گذشت سه سال از زندانی شدن و در حالی که مجبور بود کلم یخ زده و آرد کپک زده بخورد از دنیا رفت. دانشمندی که دنیا را از اهمیت تنوع گیاهی آگاه کرد و حدود ۵۰ سال از عمرش را برای پایان دادن به قحطی صرف کارهای تحقیقاتی کرد در نهایت خودش از گرسنگی مرد.
حالا مرکز Pavlovsk Experimental Station یکی از بزرگترین مجموعه‌های بذر و مراکز تحقیقات گیاهی در دنیا است که میراث واویلف شناخته میشود و چندین کتاب درباره‌ی زندگی او نوشته شده است. با این که امروزه بیش از ۱۴۰۰ بانک بذر در دنیا وجود دارد اما ۹۰ درصد گونه‌های موجود در این مرکز در هیچ مجموعه‌ی دیگری وجود ندارد.
منبع: amusingplanet.com
