بقعه سلطان ویس، مقبره ای عجیب در قزوین!

مقبره‌ای سنگی بر بلندای کوه اله تره دیده می‌شود که به بقعه سلطان ویس مشهور است. این بنا که از دوره سلجوقیان برجای مانده است، موضوع امروزه پیشنهادات ایرانگردی لست سکند می‌باشد. اگر سلطان ویس را می‌شناسید با ما در این مطلب همراه باشید و در نهایت اگر موضوعی در متن به آن اشاره نشده بود را برای ما بنویسید.

 سلطان ویس که بود؟

به گفته تاریخ‌نویس مشهور، حمدلله مستوفی، نام‌های دیگر اویس قرنی، سلطان قیس یا سلطان ویس می‌باشد. اویس قرنی یکی از تابعین پیامبر اسلام بود که در زمان حسات حضرت محمد رسول‌الله در یمن زندگی می‌کرده است. با این حال اویس قرنی به علت سرپرستی و خدمت به مادرش، هرگز نتوانست در زمان حیات پیامبر خود را ملاقت نماید.

اویس قرنی نهایتا در جنگ صفین در حالی که در سپاه علی بن ابی‌طالب در برابر سپاه دشمن می‌جنگید، به شهادت رسید. البته در برخی منابع گفته شده که اویس قرنی در نبرد با دیلمیان مستقر در کوه‌های شمال قزوین به شهادت رسیده است.

اویس قرنی و ارادات او به پیامبر و مادرش باعث گردید که در ادبیات و عرفان به آن بسیار پرداخته شود. از جمله رباعی مشهوری که از ابوسعید ابوالخیر در رابطه با اویس قرنی و محمدرسوالله است:

قرنها باید که تا از پشت آدم نطفه‌ای بوالوفای کرد گردد یا شود ویس قرنی

گر در یمنی چو با منی پیش منی 

گر پیش منی چو بی منی در یمنی

 ***

 من با تو چنانم ای نگار یمنی

خود در عجبم که من توأم یا تو منی

آرامگاه سلطان ویس کجاست؟

در مورد آرامگاه اویس قرنی یا سلطان ویس ابهامات بسیاری وجود دارد. در برخی منابع مانند کتاب‌های حمدلله مستوفی، مقبره اویس قرنی در روستای نزدیک قزوین می‌باشد. اما در برخی منابع دیگر آرامگاه ویس نازار در کرمانشاه را متعلق به اویس قرنی می‌دانند. مقبره‌ای دیگر در سیرت ترکیه قرار دارد که برخی منابع آن را به اویس قرنی یا سلطان ویس نسبت می‌دهند.

مقبره سلطان ویس در قزوین

در ارتفاعات شمالی شهر قزوین در روستای به نام الولک، بنای سنگی وجود دارد که به سلطان ویس نسبت می‌دهند. این بنا که در دامنه کوهی به نام اله تره قرار دارد، دارای دو بخش مقبره و ساختمان جانبی است. مقبره سنگی سلطان ویس از آثار ارزشمند سده ششم هجری قمری در سال ۱۳۸۴  به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری مقبره سلطان ویس

بناهای آرامگاهی بعد از مسجد بیشترین حجم بناهای بازمانده در معماری اسلامی را به خود اختصاص داده است. آرامگاه‌ها (به استثنای مسجدها) بیشتر از هر نوع معماری در ایران دوره اسلامی مورد توجه عام بوده است و به نام‌های مختلفی مانند برج، گنبد، بقعه و مزار نیز معروف هستند. سلجوقیان یکی از سلسله‌های بعد اسلام بود که در ایران ساکن شدند.

در این زمان سلجوقیان در تلاش هستند که با توسعه و پیشرفت معماری مساجد بزرگ‌تری بسازند و سپس به سراغ بناهای مذهبی دیگری، کاروانسراها و مدرسه‌ها می‌روند. بناهای آرامگاهی سلجوقیان یکی از مهم‌ترین بخش‌های معماری این دوره بوده است.

مقبره سلطان ویس که در دامنه کوه قرار دارد، جزو بناهای آرامگاهی می‌باشد که از دوره سلجوقیان به‌جای مانده است. در این زمان برای ساخت هر بنای از مصالح بومی منطقه استفاده می‌شده است. به همین منظور مصالح کلی بنا، سنگ لاشه، ملاس ماسه و گچ می‌باشد که سنگ‌های لاشه از همان کوه تراش داده شده است.

فیس بوک rahmanpoor_saeid_

 بنای مقبره سلطان ویس از بیرون هشت ضلعی و به ارتفاع 6 متر می‌باشد. طول هر ضلع این بنا در داخل 2متر و در خارج 3 متر است. ورودی مقبره دارای قوسی در بالا آن است و پنجره‌ای نورگیر در بالاتر قوس  قرار دارد. ورودی از سمت شرق باز می‌شود. در دیوار جنوبی مقبره محرابی دیده می‌شود که در قسمت بالای آن مقرنس‌های ساده کار شده است. گفته می‌شود بنا دارای محراب دیگری در جنوب تالار شرقی بوده است.

مقبره دو تالار داشته که عرض هر کدام 3 متر و طولشان 8.60 بوده و به موازت یکدیگر در قسمت جنوب مقبره ساخته شده بودند و به هم راه داشتند.

فیس بوک rahmanpoor_saeid_

فیس بوک farzad.shokrae 

سخن پایانی

در سال‌های اخیر میراث فرهنگی استان قزوین به این بنا توجه بیشتر داده و تلاش داشته‌اند تا مرمت و بازسازی مقبره سلطان ویس را شروع کنند. در خبرها گفته شده که مرمت این بنای تاریخی شامل ساماندهی محوطه، بازسازی ایوان، گنبد طاق، بندکشی و کف‌سازی است. اگر از این بنای تاریخی بازدیدی داشته‌اید، تجربه‌هایتان را با ما به اشتراک بگذارید.

توجه: در نگارش متن از مقاله «تأثیر معماری ایران بر بناهای آرامگاهی در عصر سلجوقیان رم» و ویکی‌پدیا اویس قرنی کمک گرفته ‌شده است. اغلب تصاویر از ویکی‌پدیا فارسی مقبره سلطان ویس می‌باشد.