موزه جواهرات ملی ، نگین گمشده پایتخت

جواهر گمشده

الماس بی نظیر صورتی رنگ دریای نور

سر جام میخکوب شدم... پلکهام از کار افتادن...

خدایا من کجام؟؟؟

یک سالن بزرگ و نسبتا تاریک روبرومه،چشمام چیزی جز انعکاس خارق العاده و بی نظیر نور در مابین تاریکی نمی بینه.داخل یک گاو صندوق بزرگم.فکر نمیکردم یک روزی همچین تجربه ایی بدست بیارم.

این صحنه همیشه جلوی چشمم هست

من و همسرم تصمیم خوبی در راستای خودشناسی ایرانی گرفتیم و قرار شد به جستجو و بازدید از میراث تاریخی،فرهنگی و هنری کشورمان بپردازیم و چه جایی بهتر از موزه که بتوانیم آثار بی نظیر از تمدن ایرانی را ببینیم.سوال اول : از کجا شروع کنیم؟

خوشبختانه به لطف وجود اینترنت توانستیم لیستی از بعضی از موزه های تهران را مشاهده کنیم و متاسفانه این لیست ها اکثرا یا کامل نیستند یا اطلاعات به روزی ندارند.در میان این لیست یک نام توجه من را خیلی جلب کرد موزه جواهرات ملی ایران .متعجب مانده بودم. مگه میشه اصلا مگه چیزی هم برای کشور ما از سلاطین گذشته و یا بعد از انقلاب ماند،مگه همه را تاراج نکردند.به همسرم گفتم : خانم یک موزه ایی به نام موزه جواهرات ملی پیدا کردم.بریم؟ لبخند زد و گفت: حالت خوبه؟ جواهرات ملی؟ دلت خوشه ها.چیزی نمونده که بخوان باهاش موزه درست کنند تازه اگرم باشه حتما اشیا عتیقه و بعضا تخریب شده قدیمی هست وقت را هدر ندهیم و بریم سراغ یک جای دیگر.

اصرار کردم که بیا بریم ببینیم خیلی کنجکاو شدم و قبول کرد.

 

آدرس موزه کجاست؟

تهران،میدان امام خمینی، خیابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول،
ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
خزانه جواهرات ملی. تلفن: 64464700

باز هم همسرم لبخندی زد و گفت : ساختمان بانک مرکزی مگه ما را راه میدهند؟

خوب حرفش منطقی بود منم شک داشتم که این موزه اگرم وجود داشته باشه برای عموم اجازه بازدید داشته باشد.به هر ترتیب تصمیم بر این شد که برای بازدید از این موزه بریم و البته موزه هم در روزهای خاصی در هفته و اون هم برای ساعاتی محدود برای بازدید باز بود که یک مقدار هماهنگی برای ایجاد وقت آزاد در مابین ساعات کاری سخت بود اما نیروی عجیبی کنجکاوی من را تقویت میکرد و بلاخره آن وقت آزاد ایجاد شد.

ساعات بازدید:

بازدید از خزانه جواهرات ملی روزهای شنبه تا سه‌شنبه از ساعت 14:00 الی 16:30 امکان‌پذیر است
خزانه جواهرات ملی در غیر از ساعات فوق و نیز روزهای چهارشنبه، پنج‌شنبه، جمعه و تعطیلات رسمی، تعطیل می‌باشد.

 

مکان موزه بر روی نقشه

مسیر دسترسی به این موزه به جهت قرار گرفتن اون در مرکز شهر آسان است.

1-نزدیکترین ایستگاه مترو به موزه ایستگاه سعدی در خط 1(قرمز رنگ)است که پس از بیرون آمدن از ایستگاه باید حدود 200 متر پیاده به سمت چهارراه استانبول بروید و در خیابان فردوسی جنوبی،ساختمان بانک مرکزی قابل مشاهده است.

2-ایستگاه مترو امام خمینی(ره) در خط 1(قرمز رنگ) که پس از خروج از ایستگاه به ابتدای خیابان فردوسی بروید و از آنجا با تاکسی یا اتوبوس میتوان به چهارراه استانبول رفت.

3-ایستگاه مترو میدان فردوسی در خط 4(زرد رنگ)که پس از خروج از ایستگاه به سمت خیابان فردوسی رفته و با اتوبوس به چهارراه استانبول بروید.

4-استفاده از خط اتوبوس میدان جمهوری به میدان بهارستان و پیاده شدن در ایستگاه چهارراه استانبول.

5-خودرو شخصی:که به دلیل شلوغی منطقه و عدم وجود جای پارک مناسب و قرار داشتن در محدوده طرح ترافیک پیشنهاد نمی شود.

من و همسرم مسیر دوم را انتخاب کردیم.ساعت حدود 13:45 هست و ما به چهارراه استانبول رسیدیم.روبروی سفارت ترکیه،آن دست خیابان را مشاهده میکنیم اما چیزی جز ساختمان بانک مرکزی و درهایی که توسط نگهبانی محافظت می شود یا بسته هستند نمی بینیم و هیچ تابلویی هم که اسم موزه را نمایش دهد موجود نیست.

نمای درب ورودی موزه

رامین مطمئنی درست اومدیم؟ پس کجاست؟

منم زیاد مطمئن نبودم که درست آمده باشیم اما یک در کوچک در بالای پله های ساختمانی که متعلق به بانک مرکزی بود دیده می شد.گفتم بریم بپرسیم شاید اونها آدرس را بلد بودند.مردد بودم که حتی اجازه ورود به داخل داشته باشیم چه برسد به اینکه آدرس بپرسیم بلاخره دل را زدم به دریا و درب را باز کردم و داخل شدم.روبرو دو گیت مغناطیسی و یک اسکنر کیف و وسایل همراه بود.از نگهبان پرسیدم: آقا موزه جواهرات ملی اینجاست؟ بله اینجاست.موبایل و اشیاء فلزی را روی میز بزارید و از گیت رد بشید.خوشحال بودم که درست آمدیم و کنجکاویم بیشتر و بیشتر هم شد.بعد از گیت به سمت راهرویی رفتیم و بعد از آن وارد یک سالن شدیم که گیشه بلیط فروشی در آنجا بود.صحنه جالبی بود اکثر افراد داخل این سالن توریست های خارجی بودند که گروه گروه به بازدید از این موزه آمده بودند و تعداد هموطنان خیلی کم بود متعجب بودم و حس میکردم من خارجی هستم و آنها آمدند برای بازدید از موزه کشورشان.کتاب به دست و کنجکاوانه عکسهای داخل سالن را نگاه میکردند.

هزینه بلیط:

دانشجویان و پژوهشگران: 20000 ریال
بازدیدکنندگان داخلی: 40000 ریال
بازدیدکنندگان خارجی: 200000 ریال

افراد زیر 12 سال اجازه ورود ندارند.

محل دریافت امانات(بدلایل امنیتی فقط عکس این قسمت سالن منتشر شد)

گفتم تا فرصت هست چند دقیقه ایی روی صندلی های سالن بنشینم و کمی از تاریخچه موزه را بخوانم تا آشنائی اولیه ایی با محیط داشته باشم.به سایت بانک مرکزی به آدرس زیر رفتم و شروع به خواندن تاریخچه مختصر موزه جواهرات ملی کردم.

https://www.cbi.ir/page/1397.aspx

 

هر قطعه از این جواهرات گویای بخشی از تاریخ پر فراز و نشیب ملت بزرگ ایران و مبین ذوق و خلاقیت های هنری مردم این مرز و بوم است که خاطرات تلخ و شیرین شکست ها،پیروزی ها،غرور و خودنمایی ها و فرمانفرمایی همراه با زور و نخوت زمامداران گذشته را تداعی میکند.گنجینه حاضر از یک طرف بیانگر فرهنگ و تاریخ کهن سال و پر تلاطم ملت ایران و گویای داستان بخشی از زندگی پرماجرای گذشتگان و از طرفی دیگر بازگوی قصه اشک های خاموش مردم ستمدیده و جور کشیده است که نتیجه خود آرایی و فخر فروشی قدرتمندان و صاحبان زور در دوران گذشته بوده است.اهمیت جواهرات موجود در خزانه جواهرات ملی به ارزش اقتصادی آن محدود نمی گردد بلکه نمایانگر ذوق و سلیقه صنعتگران و هنرمندان ایران در دوره های مختلف تاریخ است.این جواهرات در طول تاریخ،زینت و جلال و شکوه دربار را نشان می داده،لیکن پشتوانه قدرت و ذخیره خزانه مملکتی نیز محسوب می شود.به گفته سیاحان خارجی(ژان باتیست تاورنیه و شوالیه شاردن و ...) سلاطین صفوی شروع به جمع آوری گوهرهای با ارزش از بازارهای هند،عثمانی،فرانسه و ایتالیا و انتقال آن به اصفهان کردند.

تصویر مجسمه نادر شاه (عکس از اینترنت)

در پایان سلطنت شاه سلطان حسین بعد از حمله محمود افغان جواهرات به تاراج رفت و پراکنده شد.پس از ورود شاه طهماسب دوم به همراهی نادر به اصفهان،از خروج برخی از آنها جلوگیری شد.بعدا نادر شاه برای پس گرفتن جواهراتی که به هند رفته بود چندین نامه به دربار هند نوشت اما جواب مساعد نگرفت.پس از لشگر کشی نادر به هند محمد شاه مبالغ نقد و جواهر و اسلحه به نادر تسلیم کرد که قسمتی از آنها در راه از بین رفت و بقیه هم به عنوان ارمغان به امراء و حاکمان ممالک فرستاده شد و مقداری بین لشگریان و مقداری اشیاء نفیس نیز به آستان مقدس امام رضا(ع) تقدیم شد.بعد از قتل نادر،یکی از سرداران او خزانه را غارت کرد و از جمله جواهراتی که از ایران خارج شد و هرگز بازنگشت الماس معروف کوه نور بود.این الماس به دست کمپانی هند شرقی افتاد و به انگلستان رفت و به ملکه ویکتوریا اهدا شد.در زمان قاجاریه باقیمانده خزائن تغییرات چندانی نیافت.در دوران قاجار این مجموعه جواهرات جمع آوری و ضبط شد و تعدادی از جواهرات بر روی تاج کیانی،تخت نادری،کره جواهر نشان و تخت طاووس نصب گردید.بعدها دو گوهر با ارزش دیگر یعنی فیروزه نیشابور و دیگری مروارید خلیج همیشه فارس به این مجموعه اضافه شد.این خزانه در سال 1334 ساخته و در سال 1339 تاسیس شد.

بهای این مجموعه چقدر است؟

هیچ کس پاسخ این سوال را نمی داند چون در این مجموعه گوهرهایی است که در جهان نظیر ندارند.این مجموعه از لحاظ هنری و تاریخی و منحصر به فرد بودن در شرایطی است که زبده ترین کارشناسان هم نتوانسته اند ارزش واقعی یا تقریبی آنرا محاسبه کنند.

تصویر بلیطهای موزه سال 92 و سال 96

الان بیشتر به ارزش مکانی که قرار بود بازدید کنم پی بردم.از قبل دوربینم را برای گرفتن عکسهای زیبا آماده کرده بودم.دوعدد بلیط که مزین به تصویر زیبایی از جقه نادری بود گرفتیم و به سمت وسط سالن رفتیم تا از گیت مغناطیسی دوم گذر کنیم در حال عکس گرفتن بودم که نگهبان اشاره کرد که آقا عکس نگیرید اینجا دوربین مدار بسته داره و اگر ببینند دوربینتان را میگیرند،همه جا از بیرون ساختمان تا داخل و راهروها دوربین مدار بسته داشتند.عکس گرفتن منتفی شد.باید تمامی وسایل همراه خود،از قبیل موبایل و دوربین و کیف پول وحتی خودکار و کاغذ را هم تحویل قسمت امانت داری که در انتهای سالن بود می دادیم و سپس از گیت دوم رد میشدیم.از گیت رد شدیم و به حیاطی مابین دو ساختمان وارد شدیم که روبروی ما درب دیگری قرار داشت و باید به آن طرف میرفتیم .نگهبانان اکثرا مسلح هستند و این نشان میداد که موزه ارزشمندی درانتظار بازدید ما است.از درب گذر کردیم و چندین پله به پایین رفتیم و باز هم با گیت بازرسی دیگری مواجه شدیم.پس از گذر از این گیت سمت راست پله هایی که عرض زیادی هم نداشتند ما را به پایین هدایت میکردند در ما بین پله ها قسمتی برای مسئولین و راهنمایان موزه در نظر گرفته شده است.و یکی از آنها قسمتی از بلیط را جدا میکرد و باید در صف می ایستادیم تا داخل کمی خلوت شود و ما به همراه راهنما وارد موزه شویم.از چند پله دیگر پایین رفتیم(حدودا فکر کنم دو طبقه زیر زمین بودیم) و سمت راست وارد اتاقی بزرگ شدیم.روبرو تختی بزرگ و طلایی رنگ و مزین به سنگهای قیمتی  بود،از زیبایی به شدت برق میزد و میز و صندلی و چندین اثر دیگر پشت شیشه ایی حفاظت میشدند.حفاظهای فولادی ضخیمی در وسط اتاق قرار داشت و دو گاو صندوق کوچک که بسته بودند در دیواره اتاق جاسازی شده بودند.درب فولادی و بزرگی که حدودا 60 تا 70 سانتیمتر قطر داشت و باز بود نظرم را جلب کرد و همه به آن سمت می رفتند انگار درب گاو صندوقی بزرگ بود. وارد شدم،قطر دیواره ورودی حدودا یک متر است.

سر جام میخکوب شدم... پلکهام از کار افتادن...

خدایا من کجام؟؟؟

یک سالن بزرگ و نسبتا تاریک روبرومه،چشمام چیزی جز انعکاس خارق العاده و بی نظیر نور در مابین تاریکی نمی بینه.داخل یک گاو صندوق بزرگم.فکر نمیکردم یک روزی همچین تجربه ایی بدست بیارم.

داخل سالن ویترینهایی در سمت چپ و راست در دیواره ها و ویترینهایی در وسط قرار داشت که به شدت می درخشیدند و سالن با نرده های کوتاهی به دو بخش راهرو و قسمت وسط تقسیم شده بود.من و همسرم حیران و متعجب،چند قدم جلوتر از درب ورودی گاو صندوق محو تماشای انعکاس زیبای نور اشیا داخل ویترین بودیم.

آقا... آقا... (صدای راهنمای موزه بود)

لطفا تشریف بیارید سمت چپ سالن تا بقیه هم بیان و بازدید را شروع کنیم.راهنمایان این موزه دسته به دسته بازدید کنندگان ایرانی و توریست های خارجی را در قسمتی از سالن جمع میکردند تا تور بازدید از موزه را به زبان فارسی و انگلیسی برگزار کنند بعضی از گروه های توریستی مثلا از کشور چین راهنمایی مسلط به زبان خودشان را همراه گروه به موزه آورده بودند.از این به بعد ما شنونده خواهیم بود و راهنما توضیحات لازم را ارائه میدهد و گه گاهی در ذهنم با خودم و گاهی هم آرام با همسرم صحبت میکنم.

سلام خدمت عزیزان،خیلی خوشحالم که برای بازدید از موزه جواهرات ملی تشریف آوردید.جواهرات در قالب 37 گنجه دسته بندی شده اند.6 گنجه ایستاده در دور سالن قرار دارند که ادوات جنگی تجملاتی را در بر میگیرند و بقیه گنجه ها در دور تا دور و در وسط قرار دارند.چند گنجه که در ابتدای سالن و در گوشه ها قرار دارند (گنجه شماره 1،2،29،31،32،33) به درپوش های غذا،جام قلیان، تنگ،آفتابه و لگن برای شستشوی دستها و اشیائی از این قبیل اختصاص دارند که همه آراسته به سنگهای زینتی و گرانبهایی همچون الماس،یاقوت،زمرد و فیروزه و همچنین هنر میناکاری هستند.اشیاء خاص این ویترین ها عبارتند از ظروف غذا،آیینه های دستی،تنگ مینا کاری شده با قدمت بیش از 200 سال که بسیار براق و تمیز است و کوزه قلیانی نارگیلی شکل که از تخم شترمرغ که با ظرافت تمام بر روی پوست نازک آن حکاکی های اصیل ایرانی انجام گرفته و در قابی طلایی قرار داده شده است و دو عدد رینگ بزرگ و ضخیم از جنس طلا، کسی میدونه استفاده اینها چی بوده؟ حاضرین:دستبند بوده شاید! نه اینها  گوی های زرین میناکاری شده  است که برای تزئین دم اسب بکار میرفتند چون در دوره قاجار تزئین اسب مرسوم بوده.دو عدد شئ کوچک هم در ویترین گوشه سمت راست سالن قرار دارند که مشخص نیست چه هستند،راهنما : اینها موس وایرلس زمان ناصرالدین شاه بودن که ازشون استفاده میکرده،حاضرین متعجب و حیران ماندند،نه اینها کاور سنگ پا از جنس طلا و مینا کاری شده هستند.

تنگ مینا،اواخر قرن 18 م.

شمعدان مرصع،اویل قرن 19 م.

کوزه قلیان با تخم شتر مرغ

صدایی در ذهنم پیچید، صدای سم اسبان شاهان و فرمانروایان خوش گذران و بعضا بی لیاقتی می آمد که با سهل انگاری آنها خیلی از خاک کشورمان را از دست دادیم و ثروت ملی ایران خرج خوش گذرانی و سرمستی آنها می شد،اما صدای تق تق سم اسبان نمی آمد و به جای آن صدای مردم ضعیفی می آمد که بعضا حتی نان نداشتند تا شکمشان را سیر کنند صدای مظلومانی می آمد که در قحطی بزرگ ایران وقتی فرمانروایان زمان در خواب غفلت بودند جان دادند صدای خاطرات مادر بزرگان و افراد سالخورده ایی در ذهنم می آمد که از طی کردن چندین کیلومتر برای آب آوردن از چشمه سخن میگفتند یا از بهترین غذای در طول سال که پلو شب عید بود میگفتند عکسهای زمان قاجار و نوع پوشش مردم  عامی جلوی چشمانم می آید.چطور غذا را در این ظرف ها نوش جان میکردند در حالی که محو تماشای زیبایی ظرف میشدی و چهره ملتمسانه فقرا در الماس های روی آن مشاهده می شد.بغض عجیبی در گلویم جمع شده بود وهمراهم شد.بگذریم...

کوزه قلیان،نیمه دوم سده 13 ه-ق

به سراغ سایر گنجه ها میرویم.گنجه شماره 5 که به فیروزه های اصیل و مرغوب نیشابوری اختصاص دارد از آثار خاص این گنجه گوزه،سر نی و سر قلیان سیمین،فیروزه و یاقوت نشان مارپیچی و جقه یا پیش کلاه زرین(جقه جز زیور آلاتی بوده است که بر روی کلاه و درقسمت بالای پیشانی شاهان و شاهزادگان مورد استفاده قرار میگرفت) آراسته به الماس و فیروزه که دو شیر و خورشید در دوسر آن قرار دارد و به طرز ماهرانه ایی بر روی نگینهای فیروزه آن (فیروزه سنگی بسیار ترد است) نیم تنه ی برجسته ناصرالدین شاه در سنین مختلف حکاکی شده است،این جقه اهدایی نیرالدوله والی خراسان بوده است این هدیه واقعا زیبا و ظریف بود.همچنین شمشیر زرین فیروزه نشان که پشت آن طلای برجسته و روی آن الماس و لعل و دسته آن استخوان و آراسته به الماس و یاقوت است جلوه گری می کند.

جقه اهدایی نیرالدوله

گنجه شماره 6 (ایستاده)دارای تعدادی شمشیر و خنجر جواهر نشان و سر علم طلا است که شمشیرها اهدایی دولت ترکیه و شوروی به رضا خان در هنگام تاج گذاری است.

جقه شیر نشان،اوایل قرن 19 م.

گنجه شماره 7 شامل جقه های بسیار زیبا که تماما آراسته به سنگهای قیمتی است می باشد،جقه ایی که شبیه صورت شیر است و مورد علاقه فتحعلی شاه بوده را میتوانید در اینجا مشاهده کنید.راهنما آنقدر از عبارت آراسته به جواهرات و یاقوت و الماس و زمرد و لعل استفاده کرد که خسته شد و گفت از این به بعد این عبارت را نمیگم چون همه چیز اینجا  به این شکل هست و نیازی به گفتن نیست.راست میگفت در ساخت این جواهرات زیبا که بسیار خلاقانه و ظریف بودند از هیچ دست و دلبازی در بکار بردن الماس و یاقوت و... دریغ  نشده و تا جایی که اندیشه های جواهر ساز اجازه میداد از این جواهرات استفاده شده است.

جقه آراسته به یاقوت

آثار موجود در گنجه های موزه بسیار زیاد هستند و ضبط تصویر و مشخصات این همه اثر در ذهنم ناممکن بود پس سعی میکنم آثار و گنجه هایی که بسیار شاخص تر هستند را بیان کنم گرچه تک تک آثار را مشاهده کردم و از دیدن فرهنگ،تاریخ، هنر و سلیقه ایرانیان در قالب جواهرات بسیار لذت می بردم.خانم های حاضر در موزه نیز مثل پروانه به دور گنجه ها می چرخیدند و از برق نگاهشان میتوان فهمید که در حال تصور خود با این جواهرات زیبا می باشند.

سنجاق به شکل پرنده

گنجه شماره 10 شامل سنجاق،گل سینه،بند ساعت از جنس الماس که در ساخت آن از الماسهای زرد و سفید به صورت متقارن و هم اندازه استفاده شده،که خارق العاده است و قلاب کمربند آراسته به الماس متعلق به ناصرالدین شاه است.

گل سینه،نیمه دوم قرن 19 م.

بازوبند آراسته به یاقوت

گنجه شماره 11 شامل تعدادی اشیای زینتی آراسته به یاقوت(قیمتی) و لعل(نیمه قیمتی) و همچنین تعداد زیادی یاقوت و لعل پیاده است.آثار شاخص این گنجه عبارتند از فنجان زرین پایه دار یاقوت نشان منصوب به فتحعلی شاه،یاقوت پیاده به وزن 100 قیراط که یکی از بزرگترین یاقوت هایی است که تا به حال در جهان دیده شده است.لعل معروف به "لعل سامری" به وزن 500 قیراط،این لعل یکی از بزرگترین لعل های جهان است.

گیره قهوه خوری یاقوت،قرن 19 م.

گنجه شماره 12 مربوط به گوهر زیبای خلیج همیشه فارس یعنی مروارید است.اوج هنرنمایی و ظرافت ایرانی این گنجه است.شرابه های مروارید(مروارید های بسیار ریز)با نخ بافته شده اند و مانند آویز پرده،با وزن 16 کیلوگرم برای تزئین تخت طاووس از آن استفاده میکردند.

شرابه های مروارید

گل طلای مینا که در وسط آن یک مروارید غلطان(مروارید هر چه گرد تر و بزرگتر باشد بهتر است)به وزن حدود 30 گرم قرار دارد.از آنجایی که مروارید یک گوهر می باشد باید همانگونه که استخراج می شود استفاده گردد یعنی مثل سنگها قابل تراش نیستند پس اینجاست که خلاقیت و هنر ایرانی نمایان میشود و یکی از بزرگترین مروارید های خزانه که ظاهر نامنظمی دارد و گرد هم نیست را با پایه ایی جواهر نشان تبدیل به اثر هنری زیبایی به شکل گل پنبه می کند.اما هنرنمایی استادان جواهر ساز تمامی ندارد،سه عدد گل سینه با استفاده از صدفهای بسیار زیبا که یکی از آنها رنگ خاصی دارد به شکل اردک و قو ساخته شده است.اینجا بود که کاملا درک کردم که هنر نزد ایرانیان است و بس.

گل سینه،قرن 19 م.

گنجه شماره 14 شامل یک کره کوچک آراسته به یاقوت و زمرد که احتملا بر روی میز کار ناصرالدین شاه استفاده می شده است.همچنین سکه ها و مدالهای یاد بود و مدالهای مظفرالدین شاه که در ضرابخانه بروکسل در سال 1900 ضرب شده اند.

کره تزیین رومیزی،1870 م.

گنجه شماره 15 : آثار برجسته این گنجه عبارتند از عصای تشریفات حاجب الدوله،عصایی زرین،مارپیچ،یک راه مینای سرخ و لاجوردی،یک راه الماس فلامک،بر سر عصا یک قطعه زمرد درشت 110 قیراطی قرار دارد که در وسط آن یک لعل کوچک در قفسه طلا نشانده شده است.شنل مورد استفاده پهلوی در هنگام تاج گذاری،شمشیر اهدائی شیخ خزعل به مناسبت تاج گذاری رضا خان و شمشیر فتحعلی شاه آراسته به مروارید،یاقوت،و لعل که مورد علاقه محمد رضا شاه بود.

شنل مورد استفاده پهلوی،1304 ه-ق

گنجه شماره 17 تخت نادری را در آغوش خود جای داده است(این تخت هیچ ارتباطی با نادر شاه ندارد و کلمه نادری بیانگر شکوه و جلال آن می باشد)این تخت به دستور فتحعلی شاه قاجار از دوازده پارچه جداگانه و قابل حمل برای استفاده در دیدارهایی که در ییلاقات انجام میگرفته است ساخته شده و تعداد جواهرات آن 26733 قطعه و میناکاری نارنجی رنگ منحصر به فردی در آن بکار گرفته شده است.در دو مراسم تاجگذاری پهلوی،این تخت مورد استفاده قرار گرفت.

تخت نادری،اوایل قرن 19 م.

گنجه شماره 19 شامل کلاه عباس میرزا پسر فتحعلی شاه می باشد که از پارچه اطلس و مخمل قرمز که روی آن مروارید دوزی و پولک دوزی شده و بر بالای آن تخمه ی زمرد درشت با گیلاوی الماس در چنگ طلا نصب شده است.شنلی هم که وزرای زمان قاجار به تن میکردند و شاید متعلق به امیر کبیر است نیز در این گنجه قرار دارد.

کلاه عباس میرزا،اوایل قرن 19 م.

گنجه شماره 20 شامل نشانها و مدالهای آراسته به جواهرات،اهدائی از طرف دولتهای خارجی مثل عثمانی،اتریش و مجارستان،شوروی و غیره می باشد.نشان اهدایی الکساندر دوم،تزار روسیه به ناصرالدین شاه و قوطی زرین مینا،اهدایی ویتوریو امانوئل دوم پادشاه ایتالیا به ناصر الدین شاه از جمله این هدایا هستند و دو عدد دستبند که عکس ناصرالدین شاه که با دوربین عکاسی گرفته شده بر روی آنها نقش بسته است.

جقه آراسته به الماس

گنجه شماره 22 شامل رانکی اسب،آراسته به الماس و یک تخمه ی درشت سنگ توپاز به وزن 220 قیراط وجقه زرین،آراسته به الماس و یاقوت زرد،مخصوص سر اسب.خوب،خرج کردن اموال ملی که کاملا مشهود هست که در آن زمان بسیار زیاد بوده است و مردم عامی هم اطلاعاتی درباره آن نداشتند از حد گذشته و به هر طریق ممکن این سلاطین قصد حیف و میل و فخر فروشی داشتند.

آفتابه و لگن از طلا،اواخر قرن 19 م.

الماسهای زرد ایرانی

گنجه شماره 24 :گنجه الماس،محتوی الماسهای پیاده از یک قیراط تا 152.16 قیراطی،به رنگها و تراشهای مختلف(حدود 62 نوع تراش مختلف و کم نظیر) الماسهای زرد ایرانی(ایران الماس ندارد اما این الماسهای زرد را ناصرالدین شاه در فرنگ خریداری کرد و به الماسهای زرد ایرانی  معروف شدند) و نیز الماس کم نظیر و کم یاب 4 قیراطی به رنگ قرمز(کلا 9 عدد در دنیا موجود است) و شمشیر جهان گشای نادری، شمشیری زرین که روی آن 1869 قطعه الماس فلامک نشانده شده است و پشت آن تصویری از فتحعلی شاه مینا کاری شده و دو مصراع زیر،به خط نستعلیق بر آن دیده می شود:

این تیغ جهانگشا که کان گوهر است

گردون قتال را هلال ظفر است

جقه آراسته به الماس،نیمه دوم قرن 19 م.

تنگ آراسته به الماس،نیمه دوم قرن 19 م.

نیمتاج،1958 م.

گنجه شماره 26 به جواهرات خاندان پهلوی اختصاص دارد که توسط جواهر سازان فرانسوی و ایرانی ساخته شده است،آثار برجسته این گنجه عبارتند از نیمتاج پلاتین،آراسته به 324 قطعه الماس ریز و درشت که یک قطعه الماس صورتی کم رنگ 60 قیراطی معروف به نورالعین در وسط آن قرار دارد.نیمتاج آراسته به 294 قطعه الماس و 7 قطعه زمرد درشت که در مراسم ازدواج توسط فرح مورد استفاده قرار گرفت.سینه ریز پلاتین آراسته به 469 قطعه الماس که 9 قطعه از آن تراش بریولت(مانند اشک تراش خورده و کمیاب ترین تراش الماس است)دارند و متعلق به همسر رضاخان بوده است.

الماس نورالعین بر روی نیمتاج

گنجه شماره 27 : گنجه زمرد،در این گنجه انواع زمرد ریز و درشت از 10 تا 320 قیراط و تعدادی اشیاء تزئین شده با زمرد قرار دارد.یک انفیه دان(انفیه دان برای نگهداری نوعی گرد تنباکو نشاط آور استفاده می شده است البته استفاده های دیگر و جنبه تزئینی نیز داشته)با 92 قطعه زمرد خوش رنگ و صاف و بسیار اعلاء ساخته شده است.

انفیه دان زمرد،نیمه دوم قرن 19 م.

گنجه شماره 28 (ایستاده) محتوی تعدادی شمشیر و قمه و سپر بسیار زیبا و باشکوه نادری می باشد.سپر نادری(منصوب به نادر شاه است)از پوست کرگدن ساخته شده است و آراسته به گلهای درشت و ریز از یاقوت،الماس،لعل و زمرد است و به طرز هنرمندانه ایی به صورت متقارن بر روی سپر نصب گردیده اند.

سپر نادری،اوایل قرن 19 م.

گنجه شماره 34 : تاج مورد استفاده خاندان پهلوی در این گنجه قرار دارد.این تاج آراسته به الماسهای بسیار اعلاء،تخمه های درشت زمرد،یاقوت کبود و مروارید است.شکل کنگره های این تاج از تاج شاهان ساسانی الهام گرفته شده است در این تاج 3380 قطعه الماس به وزن 1144 قیراط،5قطعه زمرد به وزن 199قیراط،2 قطعه یاقوت کبود به وزن 19 قیراط و 368 حبه مروارید غلطان جور. وزن تاج حدود 2 کیلو و هشتاد گرم است.

تاج مورد استفاده پهلوی،1920 م.

گنجه شماره 26 : الماس معروف صورتی رنگ دریای نور.

یک خانم توریست که احتمالا چینی هم بود خم شده و به دقت در حال دیدن الماس دریای نور بود.آن چنان محو زیبایی این الماس شده بود که حضور چندین نفره ما را در اطراف گنجه نمیدید و به نظرم اگر شیشه محافظ بین الماس و او وجود نداشت شاید مشکلی برای چشم این خانم پیش می آمد.راهنما چند بار با صدای آرام به انگلیسی گفت : ببخشید میشه اجازه بدید برای بقیه توضیح بدم،اما نشنید و بعد از چند دقیقه مجبور شد بلندتر بگوید.یکی از هموطنان گفت چقدر با دقت نگاه میکنه،منم گفتم حق داره چون همچین چیزی در کشور خودشان نیست.

الماس دریای نور

شاید این الماس در میان جواهرات ملی ایران،مقام اول را دارا باشد.این الماس از نظر تراش و رنگ هیچ وجه اشتراکی با الماس کوه نور(سفید رنگ) ندارد.ناصرالدین شاه معتقد بود این گوهر از گوهرهای تاج کوروش بوده است و خود او بسیار به این گوهر گرانبها علاقه داشت و زمانی آنرا به کلاه و گاهی به سینه خود نصب میکرد حتی تولیت دریای نور را منصبی مخصوص قرار داد و این افتخار مهم را به اعیان و بزرگان کشور محول می داشت.وزن دریای نور 182 قیراط است و رنگ آن صورتی است که کمیاب ترین رنگ الماس است.

جقه زیبا و حیرت انگیز نادری،آراسته به الماس و زمرد،که در وسط آن یک تخمه ی زمرد دامله ی درشت و خوش رنگ نصب شده است.رضاخان پهلوی،از جقه مزبور گاهی استفاده می کرد.وزن جقه 33 مثقال و 16 نخود است.

جقه نادری،نیمه دوم قرن 19 م.

گنجه شماره 35 : تاج مورد استفاده فرح پهلوی،این تاج در سال 1346 ،از میان جواهرات ملی،توسط وان کلیف و آرپل ساخته شد.بدنه این تاج از پلاتین و تعداد سنگهای قیمتی آن به شرح زیر است:

1469 قطعه الماس برلیان، 36 قطعه زمرد، 2 قطعه لعل، 34 قطعه یاقوت، 105 قطعه مروارید.وزن تاج 1480.90 گرم است.

تاج مورد استفاده فرح دیبا،1967 م.

نکته مهم و قابل تامل در مورد ساخت این جواهرات این است که پهلوی اجازه خروج این جواهرات را از ایران نمیداد و کمپانی مذکور مجبور شد تا پایه پلاتین آنرا به ایران بیاورد و در اینجا زیر نظر کارشناسان آنها سنگهای قیمتی بر روی تاج نصب گردد.

همچنین قلاب کمربندی که آراسته به 84 قطعه یاقوت اعلای برمه ای خوش رنگ است در این گنجه قرار دارد.

گنجه شماره 36 : تاج فتحعلی شاه،معروف به تاج کیانی که آراسته به الماس،زمرد،یاقوت و مروارید است.این تاج در زمان قاجاریه استفاده می شده است.سه رنگ سبز و سفید و قرمز نشانده پرچم ایران واین تاج دارای 1800 قطعه مروارید سفید و وزنی حدود 4 کیلوگرم است.

تاج کیانی،اوایل قرن 19 م.

گنجه شماره 37 : کره جواهر نشان،این کره در سال 1291 ه.ق به دستور ناصرالدین شاه از جواهرات پیاده موجود در خزانه ساخته شد.وزن خالص طلای آن، 34 کیلوگرم و وزن جواهرات آن 3656 گرم است.تعداد کل جواهرات نصب شده بر روی کره،بالغ بر 51366 قطعه است.در این کره دریا ها با زمرد و خشکی ها به وسیله یاقوت نشان داده شده است.ایران،آسیای جنوب شرقی،انگلستان و فرانسه با الماس،هندوستان با یاقوت روشن و آفریقای مرکزی و جنوبی با یاقوت کبود مشخص شده است.

کره جواهر نشان،نیمه دوم قرن 19 م.

ناصرالدین شاه در کنار کره جواهر نشان(عکس از اینترنت)

اینجاست که پیش خودم فکر میکنم شاید گنج قارون همین خزانه جواهرت ملی ما است،هر گنجه بیشتر از گنجه قبل شما را شگفت زده میکند و این شگفتی تمامی ندارد.خیلی از افراد گروه که محو تماشای گنجه ها شدند و از توضیحات راهنما جا ماندند،خانم ها هم هر گنجه را چندین بار و با ذوق و شوق بازدید میکردند.

تخت خورشید(طاووس)،اوایل قرن 19 م.

راهنما همه را به بیرون از سالن هدایت میکند،همان جایی که تخت زیبای خورشید یا تخت طاووس قرار دارد.تخت طاووس یا همان تخت خورشید به دستور فتحعلی شاه در سال 1216 ساخته شد که آراسته به طلا و جواهر است و بسیار ظریف و با شکوه و هنرمندانه ساخته شده است.بعد از ازدواج فتحعلی شاه با طاووس تاج الدوله،به علت علاقه فتحعلی شاه به ایشان این تخت تخت طاووس نام گرفت.این تخت تا سال 1360 در تالار کاخ گلستان نگهداری می شد.از این تخت در دیدار با سفرای خارجی و درباریان استفاده میشد. اشیاء دیگری نیز در این گنجه هستند مثل صندلی محمد شاه و میز اهدائی ارامنه به مناسبت ازدواج پهلوی دوم با فوزیه(پرنسس مصر) و ....

خوب همراهان گرامی توضیحات موزه تمام شد و شما می توانید برای بازدید دقیق تر به داخل برگردید.

همه از راهنما تشکر میکنند و به سمت داخل میروند در حالی که همهمه ایی در توصیف شکوه و جلال جواهرات موجود در بین حضار پیچیده است.آقایی تقریبا مسن به همراه همسر خود در گروه ما بود و پس از بازدید مشغول حرف زدن باهم شدیم و از من پرسید: میدونی با ارزش ترین چیزی که اینجا هست چیه؟ منم به سرعت گفتم: خوب معلومه ،الماس دریای نور. پیرمرد لبخند زد و گفت: نه،با ارزش ترین چیز حاضر در اینجا همسرت هست که الان کنارت قرار داره.(واقعا جمله قشنگ و تاثیر گذاری گفت)

یک نکته جالب دیگر همراهی توریستی است که پس از اتمام تور به زبان انگلیسی،بخاطر کنجکاوی زیاد با تور به زبان فارسی  همراه ما شده بود تا دوباره آثار را ببیند.معرفی آثار موزه توسط راهنما حدودا 20 یا 30 دقیقه طول کشیده بود و ما هم مثل بقیه با کنجکاوی و آرامش به بازدید مجدد از گنجه ها رفتیم تا با دقت بیشتری به اوج ظرافت،هنر و خلاقیت ایرانی پی ببریم.

گرچه از این همه اصراف ثروت ملی نمی توان خشنود بود اما به جهت اینکه این ثروت خرج عیش و نوش و خوراک این سلاطین نشده و در حال حاضر پشتوانه ملی و همچنین نشان دهنده شکوه و جلال ایران است بسیار خرسند بودم.

آثار حاضر در گنجه ها بسیار زیاد است و بنده در این مطلب سعی کردم به آثار شاخص موزه بپردازم و تصویری جذاب برای هموطنانی که شاید فرصت حضور در این موزه را نداشته اند ایجاد کنم.امیدوارم در آینده نزدیک از این موزه که به تعبیر من "جواهر گمشده" در قلب تهران است بازدید کنید و از دیدن هنر،سلیقه،تاریخ و ثروت ملی ایران عزیزمان لذت ببرید.

فیلم معرفی خزانه جواهرات ملی(گواهان تاریخ)

در پایان،از مدیریت سایت لست سکند بدلیل ایجاد فضایی برای معرفی جاذبه های داخلی و خارجی تشکر میکنم و آرزوی موفقیت روز افزون برای این گروه پرتلاش را دارم.

منابع:

نتیجه 5 بار بازدید از این موزه در سال های متوالی.

گفته های راهنمایان موزه.

سایت خزانه جواهرات ملی ایران  به آدرس :

https://www.cbi.ir/page/1397.aspx

کتابچه راهنمای موزه(نسخه فارسی 4000 تومان)بیشتر عکسها بدلیل کیفیت مطلوب از روی این کتابچه گرفته شده است.