روستای چینو در ۵۴کیلومتری شرق گرگان و در ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی علی آباد از جنوب به روستای افراتخته ، مشرق به روستای خاک پیرزن و مغرب به روستای بالا چلی در استان گلستان قرار گرفته است. درکتابها وقوع کتول گفته شده که ۱۴ خانوار از ترکهای زنجان به کتول مهاجرت کردند و این نام چینی کوه را برای اولین بار انتخاب کردند. از آثار تاریخی تپه ضلع جنوبی چینو وسعت آن بیش از سه هکتار و هفت هزار سال و دنگ آسیو، پیر گلدس ، پیر چهارشنب ، پیر غلامرضا ،حمام مخروبه، سفال ها، دیواره هایی از خشت و گل و سنگ است.
ساختمان خانه های روستای چینو ازخشت و گل و پوشش پشت بام سفالی و درها و پنجره های چوبی ودیوار آن با الوار و ملات خشت است. اطراف روستا جنگل و این مکان ییلاقی است که درفصل بهار و تابستان به دلیل آب و هوای سرد و معتدل کوهستانی پذیرای گردشگران زیادی است. محصولات روستاچینو گندم،جو ، ارزن گردو ،سیب درختی ، گلابی گلهای وحشی عسل می باشد.
طبق گفتار اهالی روستا که گاه عبارت « بالا چینو» را بر زبان می آورند، چنین به نظر می آید که روستای اولیه در فاصله ای اندک در ضلع باختری آبادی کنونی دیه یاد شده قرار داشته است اما درباره سوابق تاریخی آن اخبار چندانی به دست نیاوردیم .هر چند آثاری مانند « دنگ آسیو» « پیر گلدس » « پیر چهارشنبه » و« پیر غلامرضا » از دیرینگی منطقه حکایت می کند ، و حمام مخروبه وقدیمی روستا شاهدی دیگر است برای آنکه ساکنان روستای چینو روزگاران پر امیدی را پشت سر نهاده اند .همچنانکه ذکر شد به سبب کمبود مدارک و مآخذ از جابجایی و انتقال « بالا چینو» به موضع فعلی آن تقریباً چیزی نمی دانیم .
از دیگر آثار قدیم می توان از تپه ای نام برد که در ضلع جنوبی چینو واقع شده و بنا به روایات بزرگان آبادی در زمان فردی به نام مهدی شاه که از خوانین قدیم بوده و به دست مردم ساخته شده است. لکن از گفتار پاره ای از پیران آبادی وانجام مقایسه ها در این باره ،می توان گفت این موضوع در زمانی بالغ بر یک صد سال قبل صورت گرفته است . به گزارش کتابچه نفوس آباد که عهد حکومت ملک آرا نوشته شده ، روستای چینو از36نفر نفوس برخوردار بوده است.
تفاوت هایی که روستای چینو را به یک روستای تاریخی تبدیل و آن را در فهرست میراث ملی به ثبت رسانده است. چینو چندان روستای بزرگی نیست اما ساختار معماری آن می تواند آن را به یکی از روستاهای مهم استان گلستان تبدیل کند. عجیب نیست که در این روستا خانه ای را ببینید که روی دیوار گلی بنا شده باشد. یک سوی خانه را دیوار نگه داشته و سوی دیگر آن را ستون های چوبی و تازه کف خانه از بالای دیوار نمایان می شود. خانه ای معلق میان زمین و آسمان که شاید در کمتر معماری روستایی دیده شده باشد.
معماری روستای چینو همان معماری خشت و گل است، با پوشش بام های سفالی و درها و پنجره های چوبی. بیشتر خانه های تاریخی چینو از یک سو به تراس بزرگی که معمولا چند اطاق را به هم پیوند می دهد، ختم می شوند. گاهی این تراس ها دورتا دور خانه می پیچند و بالاخره به یکی از دیوارهای بیرونی آن ختم می شوند. البته در برخی خانه ها به جای خشت، از گل و سنگ استفاده شده است و هرگز روستاییان چینو از ملات خشک سنگ برای ساختن خانه هایشان استفاده نکرده اند.
در داخل هر خانه اجاقی دیده می شود که البته با اجاق هایی که دیده شده متفاوت است. البته این سبک معماری تنها خاص روستای چینو نیست و بیشتر روستاهای علی آباد کتول از این اجاق ها دارند. این اجاق از یک فضایی شبیه کابینت های امروزی تشکیل شده که زیر آن دودکش قرار گرفته و آتش در همان جا روشن می شود. کنار آتش و زیر آن فضای کابینتی هم جایی برای نشستن صاحب خانه در نظر گرفته شده است. دور تا دور روستا جنگل است. جنگل های زیبایی که هنوز طعم کچلی ناشی از قطع بی رویه درختان را نچشیده اند.
روستای چینو امروز در خطر حذف خاطره های تاریخی خود است. خطری که اگر زودتر فکری به حال آن نشود می تواند به الگویی برای دیگر روستاهای ایران تبدیل شود. هرچند امروز هم خیلی از روستاهای تاریخی به سرنوشت امروز روستای چینو درآمده اند.
