یکی از بلندترین مناره‌های ایران، مناره گلپایگان است که سالانه گردشگران بسیاری را از نقاط مختلف برای بازدید به گلپایگان می‌کشاند. این مناره جزو آثار ارزشمند شهر گلپایگان محسوب میشود و جزو مناره‌های ثبت ملی شده اصفهان میباشد و امروز در بخش پیشنهادات ایرانگردی سوژه ما شده است. با ما همراه باشید تا سری به این مناره تاریخی در شهر گلپایگان بزنیم.
گلپایگان کجاست؟
گلپایگان یکی از شهرهای تاریخی ایران میباشد که در غرب استان اصفهان واقع شده است. نام این شهر داستان‌های بسیاری دارد که شاید در میان این روایت‌ها داستان همای دختر بهمن کیانی از همه جالب‌تر باشد. گفته میشود گلپایگان را همای دختر بهمن از سلسله کیانی ساخته است و نام سمره (نام اول همای) را بر آن نهادند. البته بعدتر همای نام این شهر را به گلبادگان یا گربادگان تغییر داد.
به طور کلی گفته میشود گلپایگان در ابتدا، نامش گردبادگان بوده که در زبان پارسی به معنای پای کوه یا کوهپایه بوده است. این شهر در اوایل دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلام به گردپادگان مشهور بود، اما در زبان عرب این اسم به جربادکان تغییر کرد و بعدها ر و دال تبدیل به لام شدند و بعدتر به گلپایگان تغییر پیدا کرد.
مناره گلپایگان
مناره گلپایگان یکی از بلندترین مناره‌های موجود در ایران است. این مناره که در قرن پنجم هجری قمری ساخته شده، به میل گلپایگان مشهور میباشد. مناره گلپایگان در زمان ساخت خود که دوره حکومت سلجوقیان بوده، بلندترین مناره موجود در ایران محسوب می‌شد و در حدود 900 سال توانست در برابر عوامل طبیعی مانند زلزله، باد، باران، سرما و گرما سالم باقی بماند.
در گذشته از این مناره به عنوان فانوس صحرا هم استفاده می‌شده است، به این صورت که در قسمت بالای مناره چراغی روشن بوده و این چراغ راهنمای کاروانیان بوده است. با توجه به اینکه این مناره در مسیر جاده ابریشم قرار داشته این نور به کاروانیان کمک بسیار می‌کرده است.
تاریخچه ساخت مناره
مناره از ریشه کلمه نار می‌آید و به معنای محل مشخصی است که روی آن چراغ یا آتشی برای راهنمایی کاروان‌ها در شب روشن می‌کردند. سلجوقیان و صفویان به این سازه معماری علاقه‌ی بسیاری داشتند برای همین در اغلب شهرهای به جا مانده از این سلسله‌ها مناره‌های متعددی دیده میشود.
مناره‌ها با وجود اینکه سازه‌ای باریک و بلند بودند و به ظاهر از استحکام کافی برخوردار نبودند اما جزو سازه‌های بسیار پر دوام این دوران محسوب می‌گردند. برای این استحکام و دوام نیز دلایل متعددی می‌آورند از جمله نوع مصالح مورد استفاده، کم مساحت بودن بام مناره و در نتیجه نفوذ کمتر برف و باران.
شکل‌های مناره‌ها نیز متعدد بود و اما اغلب آنها مخروطی و استوانه‌ای ساخته می‌شدند تا در برابر زلزله مقاومت بیشتری داشته باشند. البته علاوه بر مناره‌های راهنما در میان جاده‌های بین شهری، در مساجد نیز از مناره استفاده می‌شد. در حال حاضر اصفهان با ۱۷ مناره ثبت شده، بالاترین تعداد مناره سرپا را در کشور دارد که یکی از این مناره‌ها، مناره گلپایگان میباشد.
مناره‌ها در دوره سلجوقی
همانطور که گفته شده مناره گلپایگان در زمان سلجوقیان ساخته شد. آنچه همه محققان بر آن توافق دارند این است که مناره‌های سلجوقی شاهکارهای در نوع خود هستند.
در زمان سلجوقیان، تکامل تزئینات آجری در نمای بناها، دیوارها، پوشش‌ها، سقف‌ها، مناره‌ها و کف‌سازی به وضوح دیده میشود. معماران در این دوره در طریقه چیدن آجرها و ایجاد قرنیز‌های آجری و کتیبه‌ها مهارت پیدا کرده بودند. در دوره سلجوقیان استفاده از خط‌های کوفی تزیينی آجری و گره‌های ساده اولیه در پیوند با اسکلت و استخوان‌بندی بنا معمول شد. همانطور که در مناره گلپایگان در کتیبه‌ها خط کوفی را مشاهده می‌کنیم و گره‌های ساده در قسمت بالا و پایین مناره نیز به چشم می‌خورد.
ساختار مناره گلپایگان
مناره گلپایگان دو در دارد و در داخل آن پلکانی نیز دیده میشود. ارتفاع مناره 18 متر میباشد و جزو بلندترین مناره‌های ایران نیز محسوب می‌گردد. قسمت پایین و بالای مناره در دوره‌ای از تاریخ تخریب شده اما این قسمت‌ها بعدها مرمت و بازسازی شده‌اند.
در این دو قسمت دو کتیبه به خط کوفی دیده میشود که در هیچ‌کدام از کتیبه‌ها تاریخی دیده نمی‌شود. بر روی کتیبه‌های آیات قرآن نقش بسته است. مصالح مورد استفاده در این مناره به مانند دیگر مناره‌های برجای مانده از دوره سلجوقیان، آجر و گل میباشد.
سخن نهایی
مناره یا میل گلپایگان که در قرن پنج هجری ساخته شده، در گذشته به مانند فانوسی در شب‌های راه ابرایشم بوده است. در گذشته اطراف مناره را پا منار می‌نامیدند که خاکی و شامل چند خندق بود. همچنین در قسمت جلوی این اثر یک شیر سفید رنگ سنگی نیز دیده میشود که در گذشته این شیر جفت دیگری داشته که دزدید شده است. آیا شما تا به حال از میل‌های دوره سلجوقیان بازدید داشته‌اید؟ تجربه بازدیدتان را برایمان بنویسید.
