با ارزش‌ترین پاسپورت‌ها در 2020؛ وضعیت پاسپورت ایرانی

اکنون که به اواخر سال میلادی نزدیک شده‌ایم و در شرف سال 2021 هستیم، قصد داریم تا به رسم هر سال لست سکند، گزارشی از وضعیت قوی ترین و ضعیف ترین پاسپورت‌های جهان تهیه کرده و به اطلاعتان برسانیم. با لست سکند همراه باشید تا علاوه بر رتبه‌بندی و معرفی قدرت پاسپورت‌های مختلف به تعاریفی در این زمینه نیز بپردازیم.

معرفی پاسپورت و انواع پاسپورت ایرانی

گذرنامه یا پاسپورت یک مدرک شناسایی رسمی است که از سوی دولت‌ها برای شهروندانشان صادر می‌شود. با این مدرک دولت مربوطه از دیگر دولت‌ها اجازه می‌خواهد تا به شهروندانش اجازه گذر از یا ورود به خاک آن کشورها را بدهند. گاها داشتن پاسپورت برای عبور یا ورود به کشور دیگر کافی نیست و افراد برای این کار نیاز به اخذ ویزا یا روادید خواهند داشت.

پاسپورت‌های ایرانی تا 5 سال اعتبار دارند و به سه نوع پاسپورت عادی، پاسپورت سیاسی و پاسپورت خدمت تقسیم می‌شوند که در این متن به بررسی پاسپورت یا گذرنامه‌ عادی (توریستی) خواهیم پرداخت.

این رتبه بندی از چه منبعی و به چه نحوی صورت گرفته است

 تصاویر و رتبه‌بندی‌هایی که قرار است ملاحظه کنید از سایت passport index که مرجعی در زمینه قدرت و رتبه بندی پاسپورت‌ کشورها محسوب می‌شود گردآوری شده است.

 بنا به گفته این سایت مهم ترین عاملی که سبب قدرت و ضعف پاسپورت یک کشور می‌شود Mobility Score  (امتیاز پویایی) نام دارد. به این معنا که، هر چه پاسپورت کشوری امکان سفر بدون نیاز به اخذ ویزا (روادید) را برای شهروندان خود میسر ‌کند از قدرت بالاتری برخوردار است. و بالعکس، هر چه شهروندان یک کشور جهت مسافرت یا عبور از کشورهای خارجی به ویزای آن نیاز داشته باشند، قدرت پاسپورت آن کشور کمتر بوده و امتیاز پویایی کمتری دریافت می‌کند. اینکه چه عواملی خود سبب می‌شوند تا امتیاز پویایی بیشتری وجود داشته باشد، غالبا جنبه سیاسی و اقتصادی دارد.

رتبه بندی پاسپورت‌ کشورهای جهان در 2020: برترین‌ها

اکنون که متوجه شدیم رتبه بندی این پاسپورت‌ها به چه صورتی انجام شده به معرفی آن‌ها می‌پردازیم و کار را با قدرتمند ترین پاسپورت‌های جهان آغاز می‌کنیم.

هم‌اکنون شهروندان آلمانی با امکان سفر به 100 کشور بدون اخذ ویزا دارای قدرتمند‌ترین پاسپورت در جهان هستند. از این رقم 35 کشور وجود دارند که به محض ورود آلمانی‌ها به کشورشان ویزا صادر می‌کنند (اصطلاحا ویزای ترانزیت) و 100 کشور بدون نیاز به هرگونه روادید یا ویزای بخصوصی پذیرای شهروندان آلمانی خواهند بود.

اما در رتبه دوم از با ارزش‌ترین پاپسورت‌های جهان به کشورهای سوئد، فنلاند و اسپانیا تعلق پیدا می‌کند که داراندگان آن می‌توانند به ترتیب به 100، 99 و 98 کشور کشور بدون نیاز به ویزا سفر کنند. پس از آن در رتبه سومین پاسپورت قدرتمند، نام کشورهای دانمارک، نروژ و نیوزلند با مجموع 134 امتیاز پویایی (MS) دیده می‌شود.

اما چرا سوئد در رتبه دوم قرار گرفت؟ | اهمیت ویزای فرودگاهی در ارزش پاسپورت 

با وجود این که هر دو کشور آلمان و سوئد می‌توانند بدون اخذ ویزا به 100 کشور سفر کنند، آلمان از جایگاه بالاتری برخوردار می‌شود که دلیل آن به وضعیت بهتر آلمان در ویزای فرودگاهی (visa on travel) خلاصه می‌شود.

ویزای فرودگاهی بر خلاف سایر ویزاها نیازی به تعیین وقت از سفارت یا کنسولگری نداشته و به مراتب هزینه کمتری را شامل می‌شود و زمان بیشتری را برای متقاضیان ذخیره می‌کند. در این مورد شهروندان آلمانی می‌توانند علاوه بر آن 100 کشور به 35 کشور دیگر نیز سفر کرده و پس از رسیدن در فرودگاه آن، به بخش صدور ویزا رجوع کرده و پس از احراز هویت و پرداخت هزینه مربوطه، مهر ویزای فرودگاهی بر پاسپورتشان را دریافت نمایند. 

اما شهروندان سوئدی علاوه بر 100 کشور visa-free، تنها به 34 کشور دیگر که به آن‌ها امکان ویزای فرودگاهی را داده است می‌توانند سفر کند (سایر موار نیاز به ویزا دارد). به طور دقیق‌تر کشور پاکستان تنها عاملی است که میان آلمان و سوئد تفاوت ایجاد کرده. زیرا با پاسپورت آلمانی امکان ویزای فرودگاهی پاکستان وجود داشته اما دارندگان پاسپورت سوئدی برای سفر به این کشور باید متناسب با هدف بازدیدشان از طریق کنسولگری یا سفارت پاکستان برای ویزا درخواست بدهند. 

این موضوع در سایر موارد این فهرست نیز صدق می‌کند و امکان سفر با ویزای فرودگاهی (نسبت به درخواست ویزا) سبب ارجحیت آن گذرنامه می‌شود.

معرفی قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان: یکه‌تازی پاسپورت‌های اروپایی

در رده چهارمین پاسپورت قدرتمند، کماکان نام 10 کشور اروپایی دیگر دیده می‌شود که می‌توان گفت غیر از نیوزلند، 16 کشور نخستین که قدرتمندترین پاسپورت جهان را در اختیار دارند به کشورهای اروپایی به ویژه حوضه شینگن تعلق دارند.

در رده پنجم و ششم، باز هم شاهد 9 کشور اروپایی دیگر هستیم که به نظر می‌رسد شهروندانشان برای سفر به اکثر نقاط جهان با دشواری بخصوصی مواجه نیستند. اما این بار نام کشور کره جنوبی و ژاپن به چشم می‌خورد که به ترتیب صاحب 131 و 130 امتیاز پویایی هستند.

ضعیف‌ترین پاسپورت‌های جهان در 2020؛ وضعیت بد کشورهای خاورمیانه‌ای

جهت بررسی رنکینگ تمامی پاسپورت‌ها می‌توانید خود به passport index مراجعه کنید و کشورهای میانی را ملاحظه کنید. اما اگر بخواهیم به ضعیف‌ترین پاسپورت‌های جهان بپردازیم، شاهد کشورهای (غالبا) خاورمیانه‌ای خواهیم بود که شهروندانشان به کمتر از 10 کشور می‌توانند بدون ویزا سفر کنند.

در این بین عراق بی‌ارزش ترین پاسپورت در سال 2020 را به نام خود ثبت کرده و افغانستان با تفاوت اندکی یک رتبه بالاتر از آن قرار دارد. با گذرنامه عراقی شهروندان این کشور تنها به 4 کشور می‌توانند (بدون ویزا) سفر کنند و در 27 کشور هم ویزای فرودگاهی بگیرند. در سایر کشورها، آن‌ها نیاز به اخذ ویزای مربوطه خواهند داشت یا به دلیل ممنوعیت کرونایی قادر به سفر نخواهند بود.

پاسپورت ایرانی حال خوبی ندارد؛ ششمین پاسپورت ضعیف در جهان

متاسفانه نام ایران نیز در بین کم ارزش‌ترین پاسپورت‌های جهان دیده می‌شود. پاسپورت ایران به طور کلی در رتبه 75ام از 78 رتبه فعلی و 194مین پاسپورت در 199 پاسپورت دیده می‌شود. گذرنامه ایرانی تنها از کشورهای یمن، سومالی، سوریه، افغانستان و عراق ارزش بیشتری دارد.

البته فلسطین و پاکستان با ایران در یک رتبه کلی قرار می‌گیرند اما به این دلیل که ساکنان آن‌ها می‌توانند بدون ویزا و صرفا با پاسپورت خود به کشورهای بیشتری سفر کنند، بالاتر از ایران جای گرفته‌اند. 

نکته دیگری که وجود دارد این است که هم‌اکنون شهروندان ایرانی با صرف نظر از ویزای فرودگاهی (که در 31 کشور ممکن است) تنها به 5 کشور  بدون نیاز به اخذ ویزا می‌توانند سفر کنند و از این حیث سومین پاسپورت ضعیف را در جهان دارند. 

کشورهایی که ایرانیان در حال حاضر بدون ویزا می‌توانند سفر کنند عبارتند از: ترکیه، هائیتی، ارمنستان، دومنیکا و میکرونزی.  

ویروس Covid-19 و اثر گذاری آن بر ارزش پاسپورت‌ها

احتمال دارد با جستجو در اینترنت و رجوع به منابع دیگر، اعداد و کشورهای مختلفی را ملاحظه کنید که با این مطلب مغایرت داشته باشند.برای مثال پاسپورت آلمانی امکان سفر بدون نیاز به ویزا را در 189 کشور خارجی ممکن می‌کند اما این عدد در مطلب حاضر به 100 کشور کاهش پیدا کرده است. یا با پاسپورت ایرانی امکان سفر به قطر یا گرجستان بدون نیاز به ویزا ممکن است اما به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده در حال حاضر با شرایط معمول امکان پذیر نخواهد بود. 

علت تفاوت به وجود آمده، در همه گیری ویروس کرونا خلاصه می‌شود. چرا که بعضی از کشورها به دلیل مهار شیوع این ویروس مرزهای خود را بر دیگر کشورهای خارجی (اعم از امکان سفر شهروندان آن کشور با اخذ ویزا و یا بدون ویزا) بسته‌اند. با وجود اینکه این موضوع ارتباطی با «قدرت» پاسپورت یک کشور ندارد، اما «تاثیر» محسوسی در رنکینگ فعلی‌شان ایجاد کرده است.

بنابراین اگر نام از کشورهای آمریکا، کانادا، ژاپن، سنگاپور و ... در این لیست ندیدید تعجب نکنید. تمامی این کشورها به دلیل شیوع کرونا با کاهش اعتبار پاسپورت همراه شده‌اند و پیش بینی می‌شود با کاهش و از بین رفتن ویروس به جایگاه‌های بالاتری بازگردند.

منبع: passport index