صبحانه‌های مفصل جنوبی از آش تا نخودآب

مردم استان‌های جنوبی کشور از خوزستان گرفته تا خلیج گواتر در چابهار غیر از فرهنگ غنی مخصوص به خودشان، یک رسم در خوردن صبحانه دارند که در همه مشترک است و آن هم صبحانه‌خوری مفصل است تا جایی که حتی برای این وعده غذایی مهم غذا می‌پزند. البته صبحانه معمولا وعده جذابی به خصوص در تور ایرانگردی محسوب می‌شود.

اگر زمانی به استان‌های جنوبی از جمله خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان سفر کردید، صبحانه‌تان را با یک تکه نان و پنیر تمام نکنید. برخی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی یا رستوران‌ها در همین استان‌های جنوبی برای شما صبحانه محلی تهیه می‌کنند که می‌توانید آن را بچشید. حتی برخی از گردشگران پس از برگشت، این صبحانه‌ها را برای خودشان تهیه می‌کنند و به وعده‌های غذایی‌شان می‌افزایند.

در واقع در همین استان‌های جنوبی کشور، بسیاری از خوراک و وعده‌های غذایی با تغییرات کمی شبیه به هم هستند. به عنوان مثال می‌توان در خیلی از شهرها مشاهده کرد که افراد برای وعده صبحانه، از نان‌های مخصوص شبیه به هم استفاده می‌کنند یا نوشیدنی که مردم دو استان در این وعده مهم غذایی می‌خورند، با تغییراتی شبیه به هم است. این به دلیل وجود اشتراکات فرهنگی در میان مردم حاشیه خلیج فارس است. همچنین در میان آنها، برخی از نان‌های محلی یا ادویه و افزودنی‌ها، از کشورهای دیگر وارد می‌شود. چون میزان تجارت‌های دریایی این استان‌ها با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس زیاد بوده و در نتیجه، ایرانی‌ها از آنها تأثیر می‌گرفتند، همانطور که برعکس آن نیز اتفاق می‌افتاده است.

در این گزارش به ارائه چند نمونه از مهمترین وعده‌های صبحانه که معمولاً غنی‌ترین مواد غذایی هستند، در استان‌های جنوبی کشور می‌پردازیم.

صبحانه‌ای با کشک زرد

در استان سیستان و بلوچستان برای صبحانه چیزی در حد غذا می‌پزند و در آن از ادویه‌های مخصوص استفاده می‌کنند. یکی از این غذاها، کشک زرد متعلق به استان سیستان و بلوچستان است که با نان سنتی سرو می‌شود و بیشترین مصرف را در وعده صبحانه یا حتی عصرانه دارد. این غذا از کشک زرد مخصوص، شامل بلغور گندم، پیاز، سیر، نعنا، شنبلیله و روغن حیوانی تهیه می‌شود. از کشک زرد به عنوان غذای مغذی و سالم و یک صبحانه غنی یاد می‌کنند.

این اشکنه یا غذا به صورت سوپ نیمه آماده همیشه در دسترس قرار دارد تا به موقع با آن اشکنه کشک زرد درست کنند. به همین دلیل می‌توان حتی در مغازه‌ها مواد اولیه و خشک این غذا را تهیه کرد و با یک لیوان آب و چاشنی‌های افزودنی، یک صبحانه مقوی و فوری درست کرد به خصوص در ایام سرد سال. کشک زرد همراه با نان سرو و در برخی رستوران‌ها کشک زرد به عنوان سوپ مصرف می‌شود. این صبحانه را در تور چابهار می‌توانید تجربه کنید.

نخل خرما در استان‌های گرمسیر و صبحانه خرمایی آن‌ها

در استان‌های جنوبی به دلیل وجود درختان نخل، محصولاتی که با خرما تهیه می‌شوند، زیاد است؛ مانند نان‌ها و کلوچه‌های خرمایی که معمولاً از آن‌ها در کنار شیر یا چای برای میان وعده یا به عنوان صبحانه استفاده می‌شود و یکی از صبحانه‌های قوی به دلیل خرمای زیاد آنهاست، مثل کلوچه زابلی با مغزی خرمایی که بدون خرما هم تهیه می‌شود.

دودپتی، چای انگلیسی چابهاری

در چابهار هم مخلوط شیر با چای که به آن دودپتی یا شیرچای می‌گویند یکی از نوشیدنی‌های متداول گرم است که از اول صبح تا آخر شب آن را می‌خورند. برای تهیه دودپتی، مانند چای ماسالا از ادویه‌های مختلفی استفاده می‌شود.

شیرچای نیز با نان پراتا که یک نان روغنی است، خورده می‌شود. ترکیب این دو معمولاً در سفره‌های صبحانه اهالی چابهار به خصوص استان سیستان و بلوچستان زیاد دیده می‌شود. شبیه به شیرچای را اهالی استان هرمزگان نیز دارند. آنها هم از این نوشیدنی در صبحانه استفاده می‌کنند.

ترکیب آب و نخود هم یک وعده غذایی صبحانه است که در استان سیستان و بلوچستان به همراه نان پراتا و دودپتی میل می‌شود و نامش را صبحانه کابلی گذاشته اند اما در استان بوشهر آن را تنها می‌خورند.

بلالیت زعفرانی هرمزگان

اهالی شهرهای بندری یک نوع رشته ماکارونی مخصوص به نام بلالیت را در وعده صبحانه می‌خورند. بلالیت در واقع یک نوع دسر محلی بندرعباس و بوشهر است که طعم خوب و شیرین و زعفرانی دارد و در میان اهالی بندرعباس به عنوان وعده صبحانه استفاده می‌شود و بوشهری‌ها نیز از آن به عنوان دسر نیز استفاده می‌کنند. برخی افراد در کنار رشته‌های بلالیت تخم مرغ هم می‌گذارند.

نان تموشی شور با چای شیرین

اهالی استان هرمزگان به خصوص در منطقه کوخرد یا میناب، نان محلی به نام تموشی دارند که به نازکی یک کاغذ است اما آن را به سس ترکیب شده با روغن ماهی یا ماهی خشک آغشته می‌کنند. سس سوراغ و مهیاوه را به آن زده و اگر کسی بخواهد می‌تواند روی آن تخم مرغ، کره یا پنیر هم بزند. این نان با سس‌های مخصوص که مزه شوری دارد با چای شیرین بسیار دلچسب می‌شود. از این نان نه تنها در میان وعده‌ها بلکه در وعده صبحانه نیز بسیار زیاد استفاده می‌شود. زنان بندری در پخت آن مهارت دارند اما به راحتی نمی‌توان آن را در رستوران‌ها پیدا کرد چون باید این نان را داغ و همان لحظه استفاده کرد.

این بار هم اشتراکات فرهنگی باعث شده تا یک نوع صبحانه مشترک میان اهالی استان هرمزگان با استان سیستان و بلوچستان وجود داشته باشد مردم هر دو استان به این نان تموشی می‌گویند. بنابراین، اگر با تور جنوب سفر کنید، احتمالا این نان را بیابید.

در استان خوزستان و خیلی از شهرهای جنوبی، یک صبحانه مخصوص دارند که هنوز استفاده می‌شود؛ مثلاً اهوازی‌ها بحتیه یا پهتیه می‌خورند که همان همان شیربرنج با مرباست.

اهالی استان خوزستان نوعی نان دیگر هم به اسم فلزن هست که برای نوعروسان پخته می‌شود و به آن صبحانه عروسی می‌گویند، این نان از سرشت کردن آرد و گذاشتن روی تاوه درست می‌شود. البته از این نان در بستک استان هرمزگان هم برای صبحانه استفاده می‌کنند.

صبحانه‌ای مخصوص سرطان روده

برزنگک نام غذایی است که اهالی خوزستان اول صبح می پزند و سر میز صبحانه می‌گذارند.

این غذا در درمان بیماری‌هایی ازجمله چربی خون بالا، یبوست و سرطان روده و ناراحتی‌های عروقی بسیار مفید گزارش شده است.

مردم شهر آبادان هم آشی دارند که جزو مغذی‌ترین و خوش طعم‌ترین آش‌های ایرانی محسوب می‌شود. این آش پرطرفدار به خصوص در صبح‌های زمستانی از حبوبات، سبزی و برنج تهیه می‌شود. آن را معمولاً با گوشت یا بدون گوشت و تند درست می‌کنند. در تهیه آش خوزستانی می‌توانید به جای گوشت، از آب قلم یا عصاره گوشت هم استفاده کنید.

اهالی شهرستان دزفول و اندیمشک هم به دلیل دسترسی مناسبشان به لبنیات، از شیربرنج، سرشیر در وعده صبحانه، بسیار استفاده می‌کنند. لرهای اندیشمک نیز « چزنگ رغو » که یک نوع نان محلی است را در روغن حیوانی و شیره انگور یا خرما می‌غلتانند و سر سفره صبحانه می‌گذارند.

صبحانه‌های رنگارنگ بوشهری

بوشهری‌ها غیر از آب و نخود، یک نوع آش دارند که به همان آش بوشهری شهرت دارد و به عنوان وعده صبحانه استفاده می‌شود.

پوکورا یکی از خوراکی‌های خوشمزه و معروف بوشهری است که بیشتر برای صبحانه می‌خورند. نمونه این را مردم خوزستان هم دارند و به آن پاکوره می‌گویند. این غذای تند یادگاری هندی‌هاست، اما غیر از ایران در پاکستان و بنگلادش هم طبخ می‌کنند. پاکورا با پیازچه، آرد نخود خام، بکینگ پودر و تخم مرغ و ادویه تند تهیه می‌شود.

بوشهر هم به دلیل داشتن نخل‌های خرمای زیاد در وعده‌های صبحانه از غذاهایی که با تخم مرغ تهیه می‌شود، استفاده می‌کنند. گاهی خرما را با ارده مخلوط کرده و به آن رنگینگ می‌گویند. مثل شهرهای دیگر در استان‌های جنوبی و گاهی هم به نیمرو، تخم مرغ می‌زنند و با چای می‌خورند.

تألیف: لست‌سکند