اواخر مهر ماه، مشغول انجام امور اداری در منطقه امیرآباد تهران بودم که ناگاه نگاهم به تابلوی موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران افتاد. پرس وجو کردم و بعد گذروندن ده دقیقه پیاده روی از روبروی سازمان نظام پزشکی کشور، به موزه رسیدم.

درب ورودی اصلی موزه

در نگاه اول حیاط موزه حس خوبی رو در من ایجاد کرد، با یک طراحی زیبا، فضای سبز بی نظیر و سکوت آرامش ابتدای صبح وارد ساختمان موزه شدم. قبل از ورود در تابلویی در ابتدای ورودی متوجه شدم که این بنای قدیمی با مساحتی بیش از نه هزار متر مربع ، از بناهای بازمانده دوره قاجاریه است که توسط امیرکبیر به عنوان اصطبل شاهی ساخته شده است.

سال افتتاح و بازگشایی موزه

نمایی از محوطه موزه

پس از وارد شدن به داخل ساختمان موزه و تهیه کتابچه راهنما، بازدید خودم رو آغاز کردم. همون طور که در تصویر ذیل نشان داده شده است، ساختمان موزه از دو راهرو به موازات هم شکل گرفته و دارای غرفه های متعددی در رشته های مختلف پزشکی می باشد.

جانمایی قرار گرفتن غرفه ها با توجه به موضوع

در ابتدای بازدید وارد غرفه انسان دیرین شناسی می شوم. در این قسمت نمونه هایی از انسان های کشف شده از محوطه های باستانی به دوره های تاریخی و پیش از تاریخ ، می پردازد. از مهمترین اشیای این بخش می توان به مومیایی کشف شده از پیرامون شهرستان یزد متعلق به 900 سال و همچنین جمجمه دختر سیزده ساله مبتلا به بیماری هیدروسفالی که در هزاره سوم پیش از میلاد (10000سال پیش) به وسیله جراحی تراپانسون درمان شده است، اشاره نمود.

مومیایی کشف شده در اطراف یزد

جمجمه دختر 13 ساله

در گام بعد وارد غرفه مردم شناسی می شویم؛ طب سنتی در ایران بر دو محور اساسی پایه گذاره شده است.: یکی اندیشه ها، اعتقادات سنتی و باورهای مردم که بیشتر شفاهی است و دیگری، طب سنتی مندرج در متون قدیم. در این بخش از موزه ابزارآلات و شیوه های درمانی متدوال سنتی ایران چون ختنه، حجامت، زالو درمانی و مراسم درمانی به نمایش گذاشته شده است. همچنین تابلوهایی با توضیح مفصل به درمان هایی سنتی پرداخته است. مانند حجامت، رگ زنی، شکسته بندی و ...

پس از خارج شدن از غرفه مردم شناسی حد فاصله غرفه های پروفسور یحیی عدل و محمد غریب تابلوی نقاشی بسیار زیبایی از ابوعلی سینا به نمایش گذاشته شده است که این اثر توسط ابوالحسن صدیقی کشیده شده است.

تابلوی نقاشی اثر ابوالحسن صدیقی

در موزه های این دو بزرگوار، لباس فارغ التحصیلی و لوازم شخصی و ... به نمایش گذاشته شده است.

غرفه بعدی به بخش اسناد و نسخ خطی نام گذارده شده و به آثار خطی برجای مانده از زمان های بسیار دور می پردازد. دربرگیرنده مضمون های طب سنتی، مفردات، مرکبات، تشریح، بیماری ها، نسخه ها و اسناد پزشکی متعلق به نخستین اداره های بهداشت در ایران می باشد.

نمونه ای نسخ خطی به معرض نمایش گذاشته شده

با خارج شدن از بخش اسناد و نسخ خطی وارد بخش های تخصصی موزه یعنی دام پزشکی، چشم پزشکی و دندان پزشکی می شویم. که در این مجموعه سیر دگرگونی علوم پزشکی نوین در ایران به معرض نمایش در آمد است.

نمونه دستگاه های مرتبط با چشم پزشکی

نمونه ای لوازم مرتبط با دندان پزشکی

بخش آخر موزه به دواخانه نظامی نام گرفته است. این مجموعه با پیشینه ای یکصد و پنجاه ساله، از قدیمی ترین داروخانه ها در ایران است که بیانگر تاریخ دگرگونی داروسازی سنتی در ایران است. تجهیزات کامل یک دواخانه قدیمی مانند شیشه های نگهداری دارو و وسیله های دارو سازی همچون دستگاه های ابتدایی داروسازی، قرص سازی، شربت سازی، دستگاه های حببر، کلیشه های گوناگون (مورد استفاده برای چاپ و برچسب داروها) در دواخانه نظامی به نمایش در آمده است. همچنین بخش گیاهان دارویی، که دو راهرو قرار دارد از بخش های جذاب این قسمت می باشد که واقعاً جذابیت بی نظیری دارد.

نمونه از دستگاه های سنتی مرتبط با داروسازی

نکات پایانی در خصوص موزه ملی پزشکی ایران: این موزه، تنها موزه موجود در منطقه خاورمیانه است که آثار به نمایش گذاشته شده در آن از یافته های ملموس دوره های پیش از تاریخ، تاریخی و معاصر می باشد. مسیر دسترسی به این موزه در تصویر زیر مشخص گردیده است:

نویسنده: محمد یزدی