چقدر درباره آسمان ایران و پرندگانش می‌دانید؟ اصلا سر به هوا هستید؟ حواستان به موجودات زنده‌ای هست که هر کدام یک طرح و نقش و رفتاری دارند؟ شاید اگر اهل خیره شدن به پرندگان نباشید، تصور کنید هر چه در هوا پرواز میکند کبوتر و کلاغ است، امّا فقط کافیست کمی دقیق شوید و گوش کنید تا متوجه حضور پرندگان بی‌نظیر و رنگارنگ اطرافتان شوید.
تهران هم با تمام ساختمان‌سازی‌ها و آلودگی‌اش، پرندگان بسیار زیبایی دارد که هر کدام را در مسیر رفت‌وآمدشان می‌توان دید. در این مطلب می‌خواهیم درباره پرندگان کمیاب‌تری بگوییم که شاید آنها را بیشتر در باغ وحش دیده باشیم تا آسمان. امّا در آسمان هم هستند و اگر با آنها آشنا شویم شاید شانس بیشتری برای دیدنشان پیدا کنیم. بنابراین، در این مطلب از 5 گونه جغد زیبا در ایران می‌گوییم و زیستگاه و مسیرهای رفت‌وآمدشان تا بیشتر آنها را بشناسیم.
ارزش جغدها در طبیعت و جغدها در ایران
جغدها پرندگان بسیار با ارزشی در طبیعتند و نقش مثبتی برای انسان‌ها دارند. این پرندگان جالب، بیشتر در شب فعالیت می‌کنند. نقش جغدها در طبیعت مهم است و در انتهای زنجیره قرار دارند و نبود آنها بدون شک نظم زنجیره غذایی را به هم می‌زند. جغدها از انواع حشرات درشت جثه تا انواع خزندگان، ماهی‌ها، دوزیستان، پرندگان و پستانداران کوچک تغذیه میکند.
جغدها جزء سرشاخه حیوانات، شاخه طناب‌داران، رده پرندگان و راسته جغدسانان هستند. جغدهای ایران از راسته Strigiformes هستند که شامل دو خانواده Strigidae و Tytonidae می‌شوند و به ترتیب دوازده و یک گونه را در خود جای داده‌اند که در زیر نام آنها را می‌بینید:
خانواده Tytonidae: جغد انبار
خانواده Strigidae: مرغ حق جنوبی، مرغ حق، شاه بوف، بوف بیابانی، جغد شاخدار، جغد جنگلی، جغد تالابی، جغد کوچک، جغد کوچک جنوبی، جغد ماهیخوار، جغد برفی و جغد طلایی
بعضی از گونه‌ها فقط در خش‌های جنوبی ایران و بعضی‌هایشان فقط در نواحی شمالی کشور پراکنده‌اند.
1. جغد انبار (Barn Owl)
همانطور که در بخش قبل هم اشاره شد، از این گونه جغد در ایران فقط یک گونه وجود دارد و از معدود گونه‌هایی است که به جوامع انسانی علاقه نشان می‌دهد.
این جغد جثه متوسطی دارد و معمولا شبگرد است ولی گاهی در غروب آفتاب و صبح زود هم فعالیت میکند. ظاهر این جغد صورت سفید و قلبی شکل با زیر تنه و سینه حنایی کم رنگ و خال خال کوچک است. پشت بدنش هم حنایی-نخودی با لکه لکه‌های سفید و سیه کوچک است. پاهایش هم نسبتا بلند است.
این جغد بیشتر در کشتزارها و مزارع و گاهی هم در بیابان‌ها زندگی میکند. در ایران بیشتر در نوار جنوب و جنوب غربی تا جنوب غربی دریای مازندران دیده میشود.
2. جغد جنگلی (Tawny Owl)
جغد جنگلی هم از جغدهای متوسط الجثه است. سرش بزرگ و گرد است و تنها جغد در ایران است که چشمان تیره دارد. این نوع جغد همانطور که از نامش پیداست در جنگل‌ها و مناطق درختی قدیمی و حاشیه جنگل‌ها و حوالی روستاهای اطراف جنگل‌ها دیده میشود. در ایران این جغد در نوار زاگرس و شمال و شمال غرب دیده میشود.
3. جغد تالابی (Short-eared Owl)
جغد تالابی از آن جغدهایی است که روزها هم فعالیت میکند و اگر بخواهید آن را ببینید، بهترین زمان هنگان غروب آفتاب است. دور صورت این جغد زیبا یک خط سفید مشخص است و صورتی کرم رنگ و بیضی شکل دارد. چشم‌های زردش شاید بیش از هر چیز جلب توجه کند.
همانطور که از نامش پیداست این جغدها در مناطق نسبتا باز و نزدیکی تالاب‌ها، علفزارها و تپه‌های شنی سواحل زندگی می‌کنند. در بیشتر نقاط ایران به جز مناطق کویری و مرکزی تقریبا یافت می‌شوند.
4. جغد کوچک جنوبی (Spotted Little Owl)
این جغد از نظر اندازه جزو جغدهای کوچک محسوب میشود. جغد کوچک جنوبی هم از آن دسته جغدهای روزفعال است که بهترین زمان برای دیدنش صبح زود و عصر است. رنگ چشم‌های این جغد هم زرد است و اطراف چشم‌هایش خط سفیدی از کرک روی صورتش دیده میشود. سینه‌اش هم خال خال‌های عرضی دارد.
این جغد معمولا در باغ‌ها، کشتزارها و گاهی مناطق بیابانی و نیمه بیابانی زندگی میکند. در ایران در مناطق جنوبی می‌توانید این جغد را بیابید.
5. جغد برفی (Snowy Owl)
جغد برفی از جغدهای بزرگ است و روزگرد است. بدنش سفید با راه‌راه‌های کوچک عرضی است و بعضی قسمت‌های بدنش هم کاملا روشن است. زیستگاه این جغد زیبا معمولا در دشت‌های وسیع و باز و بدون درخت است. این جغد در ایران زادآوری ندارد و به مناطق حاشیه قطب شمال تعلق دارد. این جغد به ندرت در زمستان‌ها در منطقه ترکمن صحرا (شرق دریای مازندران) دیده میشود.
منبع: کتاب جغدهای ایران از پرویز بختیاری
