روستای باستانی گوژوپینگ را جنگلی مقدس از باد سرد شمالی حفظ می‌کند. خوشه‌ای هلالی شکل از درختانِ پهن‌برگِ همیشه بهار که کلبه‌های سفید و معبد قرمز رنگ روستا را در بر می‌گیرد. به لطف همین جنگل انبوه است که این روستای تاریخی توانسته 400 سال دست نخورده باقی بماند. آن هم روستایی که همواره با طوفان درگیر است و سالانه بارشی معادل 200 سانتی‌متر دارد.
جنگلهای فنگ شویی
جنگل فنگ‌شویی، یکی از ده‌ها هزار جنگل محافظت‌شده چین است که در استان‌های جنوبی پراکنده شده. بومیان معتقد هستند که این درختان کهنسال برای افرادی که از آنها محافظت می‌کنند، خوشبختی و سلامتی می‌آورند. هزاران سال است که بومیان قبیله هان از این جنگل‌ها استفاده می‌کنند. قدیمی‌ترین سندی که به جنگل فنگ‌شویی اشاره می‌کند، مربوط به قرن سوم میلادی است. در این سند گفته شده که از چوب این جنگل برای ساخت معبد امپراطور استفاده شده است. وقتی قبیله هان از شمال به سمت جنوب آمد، بر اساس قوانین فنگ‌شویی روستایی ساختند که جریان انرژی در آن بهینه باشد و از معابد و مقابرشان محافظت کند. روستاییان خانه‌هایشان را در کوهپایه ساختند و اطرافش را با درختان میوه و گیاهان دارویی پر کردند.
جنگلهای فنگ‌شویی راه خنثی‌سازی کربن
امروزه، بوم‌شناسان معتقدند که این جنگلهای کهنسال که پناهگاه روستا هم هستند، می‌توانند نقشی کلیدی در آینده اکولوژیکی چین بازی کنند. دانشمندانِ موسسه علوم و تحقیقات چین اعلام کردند که حجم جنگلهای چین به نسبت جمعیت آن تنها 25 درصدِ میانگینِ جهانی است. این در حالی است که چین بزرگترین تولیدکننده دی‌اکسید‌کربن در دنیا است. اما چین تصمیم گرفته شرایط را تغییر دهد و تا سال 2060 انتشار کربن را خنثی‌سازی کند و مناطق جنگلی کشور را به 26 درصد برساند. در این صورت چین به اندازه مساحت آلمان جنگل خواهد داشت.
با وجود برنامه‌های زیست محیطی بزرگ چین، این کشور سابقه شکست هم دارد. چین بارها برنامه‌های جنگل‌زایی با درختان غیربومی و دانه‌هایی با رشد سریع داشته که همیشه موفق نبوده است. اما دانشمندان معتقدند که جنگلهای فنگ‌شویی می‌توانند منبعی برای درختان بومی و گیاهان محلی باشند که با آب و هوای چین سازگاری دارند. با اینکه این جنگل‌ها چند هکتار بیشتر نیست، اما تنوع زیستی بالایی دارد. درختان این جنگل‌ها باقی‌مانده انواعی هستند که قبل از رسیدن به آمریکای شمالی و آسیا در اوراسیا می‌روییده است. درختانِ پهن‌برگِ همیشه بهاری که امروز به دلیل خاصیت جذب کربن و مقاومت در برابر آلودگی به شدت مطرح شده‌اند.
از سال 2008، دانشمندان دانشگاه کشاورزی گوانجو پیشنهاد دادند که برنامه‌ریزان شهری از جنگلهای فنگ‌شویی به عنوان الگویی برای ساخت شهرهای سازگار با محیط زیست یا پایدار استفاده کنند؛ چرا که قرار گرفتن در این نوار سبز، می‌تواند به آنها کمک کند تا با آلودگی مقابله کنند.
انسان و جنگلهای فنگ‌شویی از دیروز تا به امروز
کریس کاگینز، استاد جغرافیا و مطالعات آسیایی در دانشگاه بارد در آمریکا معتقد است که جنگلهای فنگ‌شویی طراحی شده بودند تا میان انسان، محیط طبیعی اطرافش و نیروهای ماورالطبیعه هارمونی ایجاد کنند. قبیله هان بر این باور بود که هر یک از جنگل‌ها نگهبانی ماورالطبیعه دارد که نمادی از چهار جهت اصلی است. به همین دلیل هم این جنگل‌ها را مقدس می‌دانستند و نیایشگاه‌های بسیاری ساختند که با عود تزیین و به خدای زمین تقدیم شده‌اند.
کاگینگز در ادامه اضافه می‌کند که این جنگل‌ها بُعدی کاربردی هم داشتند و به روستاییان در مدیریت منابع کمک می‌کردند. به علاوه، جلوی سیل و رانش زمین را می‌گرفتند و نحوه ذخیره و حفظ آب برای محصولات را بهبود می‌بخشیدند. "روستاییان می‌گویند که این جنگل‌ها ثروت را درون خود نگه می‌دارند. شاید به نظر خرافه بیاید، اما اگر این جنگل‌ها نبودند، سیل و رانش ممکن بود به شالی‌های برنج برسد و ثروت را نابود کند."
در گذشته، استاد فنگ‌شویی هر قبیله، بهترین مکان را برای ساخت روستا انتخاب می‌کرد، مکانی که ساکنان روستا به بهترین نحو می‌توانستند عناصر طبیعی را مدیریت کنند. هر منظر فنگ‌شویی برای تکمیل بودن به یک روستا، کوهستان، جنگل، رودخانه و زمین کشاورزی نیاز دارد. بیشتر روستاها رو به جنوب هستند و جنگلی که پشت روستا و در دامنه کوهستان است را کوهستان اژدهای پشت و جنگلی که جلوی روستا است را جنگل دروازه آب می‌نامند.
تقدسی که نباید به آن دست‌درازی کرد
جنگل، سایه‌ای است که روستا را از آفتاب داغ تابستان محافظت می‌کند و در فصل بارش موسمی روستا را از سرمای زمستان نجات می‌دهد. با مدیریت همین عناصر است که روستاییان توانستند بادهای تند شمالی را به نسیم خنک و سیل را به گذر آب به شالی‌های برنج تبدیل کنند. به دلیل تقدسی که به این جنگل‌ها داده شده، قطع درختان گناه بزرگی به حساب می‌آمده. هر دو سال یک‌بار، روستاییان می‌توانستند فقط شاخه‌هایی که روی زمین می‌افتاد را جمع‌آوری و استفاده کنند. در طول حکومت کمونیستی مائو که از 1949 تا 1976 ادامه داشت، فنگ‌شویی را خرافه‌ای فئودالیستی می‌دانستند. اما در همین دوران هم قبیله هان توانست از این جنگل‌ها محافظت کند.
مجازات قطع درختانِ این جنگل‌ها در مناطق مختلف متفاوت است. مثلا در گوانگدونگ، بومیان معتقد هستند که درختان خاصیت درمانی دارند و اگر کسی آنها را قطع کند بیمار خواهد شد. در جیانگسو، متخلف جریمه میشود و درختانی که بریده شده‌اند به آتش کشیده می‌شوند. امروز جدا از قبایل که قوانین خاص خود را دارند، دولت هم این مناطق را محافظت شده نامیده است. از اوایل 1990، استفاده از آفت‌کش‌ها در استان وویان ممنوع و برای متخلفان جریمه در نظر گرفته شد. این قوانین بعدها در سایر استان‌ها هم رواج پیدا کرد.
با اینکه فنگ‌شویی مفهومی باستانی است، اما بسیاری از چینی‌ها هرگز نام آن را نشنیده‌اند، بیشتر به این دلیل که در دوران حکومت کمونیستی مائو، این مفهوم جزو موارد ممنوعه بود. البته وقتی به چینی‌ها بگویید قبایلی هستند که صدها سال از جنگل‌ها محافظت کردند، برق غرور و افتخار را در چشمانشان می‌بینید.
جنگلهای فنگ‌شویی چگونه می‌توانند به حذف کربن کمک کنند؟
محققان معتقدند که می‌توان از جنگلهای فنگ‌شویی مانند بانک بذر برای گسترش آنها در ابعاد وسیع استفاده کرد. امروز روند جنگل‌کاری چین بسیار سریع‌تر از کشورهای دیگر است و این جهشی رو به جلو در تولید انرژی‌های پایدار است. اگر این جنگل‌ها عامدانه و با برنامه‌ریزی دقیق توسعه پیدا کنند، نقش مهمی در جذب کربن خواهند داشت. شاید این برنامه حداقل 50 سال زمان ببرد، اما نتایج آن مشخص خواهد شد.
در همین راستا، برنامه‌ای تدوین شد که در آن ساکنان شهرهای بزرگ، به روستای 300 ساله لای‌چی‌وو که در ژئوپارک هنگ‌کنگ است، می‌رفتند تا به بومیان برای احیای روستا و جنگل‌ها کمک کنند. همزمان برنامه جنگل‌کاری و گسترش آن شروع شد و این جنگل‌ها در بخشهای دیگر هنگ‌کنگ هم ساخته شدند. محققان گیاه‌شناسی هم از این جنگل‌ها نمونه‌برداری کرده‌اند و روی حیات گیاهی و جانوری آن کار می‌کنند.
در پروژه پایدار لای‌چی‌وو، بوم‌شناسان به روستاییان هاکا آموزش دادند که چگونه با استفاده از بیوچار در خاک کشاورزی به محافظت از جنگل کمک کنند. از طرف دیگر، بومیان دستور آشپزی، تکنیک بافت و لهجه و اصطلاحاتشان را با تازه واردان در میان گذاشتند. بومیانی که مسئول برگزاری تورهای گردشگری هستند، مسافران را با 200 خانه، معبد و تالارهای باستانی آشنا می‌کنند. به علاوه، 12 خانه بومی که با استفاده از گل، شن، کاه‌برنج و پوسته صدف ساخته شده به اقامتگاهی برای مسافران تغییر کاربری می‌دهد.
این برنامه آنقدر موفق بوده که در مناطق اطراف روستای هاکا مانند Mui Tsz Lam هم گسترش داشته است. درست است که این پروژه‌ها از نظر وسعت و ابعاد بزرگ نیستند، اما برگزارکنندگان امیدوارند به مرور وسعت بیشتری پیدا کند. این روستاها می‌توانند مدلی باشند برای سایر مناطق که رو به مدیریت پایدار و حفاظت از جنگل‌ها بیاورند. مردمی که فقط به اندازه نیازشان استفاده می‌کنند و به هیچ وجه مصرف‌گرا نیستند.
با این برنامه، چین به یکی از کشورهای پیش‌رو در زمینه حذف و خنثی‌سازی کربن بدل خواهد شد و حتما تاثیرات آن را در کاهش آلودگی و ناهنجاری‌های مرتبط با آن خواهد دید. به امید روزی که تمام کشورهای دنیا به اهمیت حفظ و گسترش جنگل‌ها پی ببرند.
منبع: BBC Travel
