سیران (گشت و گذار)

« بنام کیهان خدیو »

یکی ازسیارات عالم هستی کره خاکی است که ما برآن ساکن هستیم. آفریده بی نظیرخالق بی همتا وشرایط اکولوژیکی آن برای ماندگاری و بقاءاین زنجیره حیاتی، وجودپدیده های آب وهوای وعوامل طبیعی است که باعث انشقاق قاره ها شده واز آن سرزمینهای کوهستانی برف گیری پدیدآمده تا جنگلهای انبوه وزیبا وگاه مخوف ودرجوارآن اقلیمهای خشک کویری که زیست درآن بسی دشوار است. ازآنسوی شکوه دریا و اقیانوس وجریان گلف استریم و تنوع گیاهی وجانوری بی نظیرپدید آمده است. « انسان» از بدوتولد بطورغریزی باجنب وجوش زاده شده ودیده براین جهان گشوده وکنجکاو وجستجوگر بار آمده است تادر این سرزمینها به سیروسفر بپردازد.

گاهی اقتضای طبیعت وشراط زمانی ومکانی و اندیشه های فکری و تحولات فرهنگی اجتماعی،اقتصادی وسیاسی جامعه بستری می شود.برخلاف میل باطنی ناخواسته او را بسوی مسافرت ومهاجرت سوق داده، هرچند او متفکروکاوشگر و صاحب اندیشه وخرد باشد. تحولاتی درساختار وجودیش پدید می آید.چوفولاد درکوره آهنگری آبدیده وافکار وایده وآینده اش را دگرگون می سازد. «آیه20سوره عنکبوت: قُل سیروا فی... »توصیه به سفر می کند پس برای شناختن ودیدن سرشت وسرنوشت این آثار تمدنی کهن درهرقاره ای انسانهای بارنگهاو نژادهای قیافه های متفاوتی زندگی می کنند.

مردمانی برای بقاوسلامتی وسازش با طبیعت پیرامون خود پوشش ولباسهای مختص بخود دارند.در نهایت مردمانی باموسیقی های آیینی وحماسی،بزمی ورزمی باآلات موسیقی متنوع گاه به سوگ می نشینند وگهی به رقص وپایکوبی می پردازند.بنابراین ماهم ازهرقوم وقبیله ای که هستیم. درسفرهایمان سعی کنیم همیشه سفیردوستی ومهر ورزی،پاکی وپاکیزه گی باشیم. پیام آورن صلح وصفا ودوستی درستی باشیم و چند صباحی بیش میهمان ومسافر این عالم هستیم.باصلح وآرامش از زیبائیهای آن لذت ببریم.

سفری آرام

 میل به سفرواشتیاق وافربه تفریح وتفرج ازمکانی به مکانی دیگر دریک بازه زمانی مشخص باانتخاب فرد صورت می گیرد..که لازمه آن برنامه ریزی است. قبل ازبستن چمدان سفرلازم است.پرسشهای ازخود داشته باشیم ؟ چراسفر ؟بکجا سفر کنیم؟ فردی یاگروهی ؟ مدت زمانی ماندگاری؟ ازچه راههای ارتباطی، زمینی دریایی هوایی بسفر می پردازیم؟.شرایط جوی آن سرزمین چگونه است.ساکنین آنجا چه کسانی هسنتد.باچه زبان وگوبشی صحبت می کنند.چه دین وآینی و رسم ورسومی دارند.« شاید بخواهیم دراعیاد آنها شرکت کنیم یانه؟.آیا غذاهای آنها با مزاج ماسازگاراست یانه ؟اماکن اقامتی برای استراحت «هتل ،متل مهمانسرا و...آیا سفر به مکانهای تفریحی تاریخی فرهنگی آن سرزمین امکان پذیر است. وخیل زیادی پرسش های دیگر که به ذهن خطور می کند.؟

لازمه این همه بایدها ونبایدها برنامه ریزی است.که برای تسهیل در این امراستفاده ازکتابهای راهنما ونقشه و استفاده از وسائل ارتباط جمعی وتجارب افراد یاگروه های که قبل ازما به آنجا سفرکرده اند.این راهم آویزه گوشمان کنیم زمانی که پای در رکاب سفرگذاشتیم.گاهی وقتها لحضه هادست خوش تغیر ناگهانی  است.گاه بروفق مرادوهرآنجه روزی آرزویش داشتیم.گهی برخلاف میل باطنی مصائب ومشکلاتی سرراهمان پدید می آیدومانعی می شود.

پس برای اینکه صافی جسما ًو روحاً شویم صوفی وار باید جامی سرکشیم و بیشمارسفرکنیم.وازشرایط پیش آمده تبعیت کنیم .

 ای دل اندر بند زلفش از پریشانی منال      مرغ زیرک چون به دام افتاد تحمل بایدش   حافظ

برای ورود به هرکشوری ازگذرگاه های قانونی ومرزهای رسمی عبورکنیم.پس درچمدان سفروسائل شخصی، لباس،کفش، تهیه نقشه راهها مکانهاوآدرسها دفتروقلم تهیه پول رایج آن کشور یا ویزا کارت  قرار دهیم.اگر مقدور باشد با تور به صورت گروهی سفر کنیم و درصورت امکان با تورها وشرکتهای خوشنام که دراین حوزه صاحب تجربه اند.همراه وهمگام شویم. بهرحال اگربه تنهای سفرکردیم.جوانب احتیاط را درنظر بگیریم.بدبین نباشیم ودربعضی مواقع هم نبایدزیاد خوشبین باشیم.درطول سفرکمترریسک کنیم.قبل ازشب جای امن وامان برای استراحت واسکان در نظر بگیریم.وسائل اضافی با خود حمل نکنیم. وآشنای بازبانهای زنده دنیا سفررابه کام راشیرین می کند.

گذاری در اقلیم کردستان عراق

چنانچه تمایل داشته باشید.به کشورهمسایه غربی «عراق»وقسمت وشمال این سرزمین«کردستان» به سیروسفر بپردازیم.برای این امردو راه ممکن است.ازطریق هوایی که ازشهرتهران به شهرهای اربیل وسلیمانیه پرواز امکان پذیراست.چنانچه خواستیدسفرجاده ای رابرسفرهوایی ترجیح دادید.خوش حالم که مسافر یک راهیم می توان از استانهای آذربایجانغربی، کردستان وکرمانشاه باگذرنامه ازمرز رسمی عبورکنید من کردستان ایران وشهر مریوان و دروازه مرزی باشماق را انتخاب کرده ام.

آری مریوان

یکی ازشهرهای خوش آب وهوا  وشهری تاریخی باجنگلهای انبوه وسرسبز بلوط ومازوازگیل ودریاچه آب شیرین و زیبای زریوار نگین کردستان باصنایع دستی ومردمانی سخت کوش چوهمۀ ایرانیان، خونگرم ومهمان نوازهستند.باشماخ یا«باشماق»: برگرفته ازنام روستای درنقطه صفرمرزی است.که تجارت ومسافرت ،صادرات واردات سالانه حجم زیادی ازاین پایانه مرزی را به خود اختصاص داده است. پس از انجام مراحل روادید مرزی به مدت قانونی سی روز حق اقامت درکردستان، منطقه‎ای خودمختارازجمهوری فدرالی عراق دارید. زبان وگویش این بخش ازعراق کردی است.چنانچه زبان عربی یاانگلیسی بلد باشیم کارها هم آسان پیش می رود. پول رایج دینارعراقی است. دلارهم معامله میشود.

ازابتدای مرز تاشهرستان پنجوین تقریباً پانزده کیلومتر پشت سرنهاده ای این سرزمین ازمنظرطبیعت کوهستانی است.وعظمت کوه ورودهای فصلی وآبشارهاودرختان جنگلی برای هرتازه واردی جذابیت های خاص خود را دارد.بادیدن مناظر اطراف جاده مسیرکوتاه می شود.

به شهرستان سید صادق رسیده ایم دراینجا اگربخواهی بطرف منطقه هورامان می رویم.«طویله و بیاره» این ناحیه ازهرنظر ویژه گیهای منحصر به فردی دارد.طبیعت بکر وکوه های سرکش ودره های عمیق انبوه از درختان بارده وبرومند گردو،انگور، وتوت...گرفته تااشجارجنگلی بی بر دراینجا به خاطر توپوگرافی منطقه بافت ومعماری خانه ها پله کانی است.طبیعت وسرشت منطقه سرنوشت مردمان را ازجنس خود سخت کوش ومقاوم وصبور بارآورده پوشش و لباس هورامی از موی بزوپشم گوسفندان ازابتکارات وساخته های دست زنان و مردان درگارگاه های جولایی وبافندگی است.بیشترغذاها وخوراکی از دامان طبیعت پیرامون بدست می آید.

گویش وزبان هورامی است.که ازشاخه های زبان گورانی کردی وموسیقی هم باگویش هورامی چه عرفانی وچه بزمی ورزمی وجودبارگاه زیارتگاه های مذهبی ومدرسه طلاب دینی دراینجا خود بخود چهره مذهبی به منطقه بخشیده است.این دیارقبل ازمشرف شدن به دین اسلام آیین زرتشتی داشتندکه جلوه های ویژه آن دربخش هورامان تخت خودمان ایران باهفت صدروستا درمنطقه کرمانشاه وکردستان (ژاوه رود، لهون وهورامان تخت) دربرگرفته و زیارتگاه ومرقد «پیرشالیار» صاحب کتاب معرفت پیر شهریار درمنطقه سروآباد هورامان مشهوراست وهرساله آیین گرامیداشتی برپا ودراویش دراین مکان به سیروسلوک ونمایش جلوه های عرفانی درحلقه های رقص وسما می پردازند.وقربانی ونذر نیاز ازجلوهای مختص بخود است.

قدیم الایام برگزاری این موسم را به این امر مهم اختصاص می دادند.که پیران وافرادخوشنام ومعتمد از زن ومرد به قولی در عددی برابر دراین منطقه در این روز معین به انتخاب وانتساب اعضای مجلسی به نام «مجلس ژیران » می پرداختند. وظیفه آن حاکمان و بزرگانی را انتخاب می کردند.که یک سال وظیفه رتق وفتق و صدارت ووزارت  حاکمیت اموری چوحق آبه باغات عمران وآبادانی و باج وخراج دهات و... یک یاچند پاچه آبادی منطقه هورامانات را برعهده داشته باشند. «در زبان کردی  واژه  ژیر به معنی عاقل ,فهمیده است.»  منطقه هورامان هم مرز با اورامان ایران با تمام مشترکات فرهنگی وجغرافیای عجین شده فقط مرزهای سیاسی کشوری این دوقسمت را ازهم جداکرده است.

هنوز هورامی های هردوکشور درارتباطی تنگا تنگ باهم هستند. منطقه ای خوش آب وهوا وخیل عظیم مسافر وتوریست ازخارج وداخل  عراق به این دیارسفر می کنندکه محصولات باغی خشک باروصنایع دستی وسوغاتی از پوشاک« ولباس کردی «چوخه ورانک وفه رنجی و پای افزار«کلاش» تا بهره گیری ازطبیعت پیرامون وسرو غذاها محلی ونان هورامی گرفته تا تهیه سبدهای چوبی ازدرختچه ارغوان و...مشهور و مشهوداست.

 حال می خواهی به شهر حلبچه برویم گرچه راه بسی طولانی است.اما لباس کردی به تن وکلاش  هورامی به پا وسوغاتی خشک بار «کاکله گویز گردو توت وقیسی ... »در کوله گذاشته واز میان باغات با صفا وخروش وغرش آبشارها و در امتداد رودخانه سیروان هم نوا وبا موسیقی بکر سیا چمانه صبا ح هورامی خود را به سایه سارمیوه های بهشتی درختان سیب وانار می رسانیم که شاعران وخوانندگان این دیار در وصف شهر وطبیعتش ازخودکم مایه نگذاشته اند.که خوشبختانه امروزه برگزاری جشنواره های اناردرفصل پاییز وصادرات این محصول به سایر نقاط جهان رونق یافته است.

حال مشرف برشهردرکنارصخره سنگی عظیم وچشمۀ آبی زلال،تکیه بردرختی بلوط کهن  دمی دراین سایه سار آرام می گیریم. تا خستگی تن وروان را بدر کنیم میوه های خوشمزه ورنگا رنگی که با خود گرفتیم ازکوله پشتی درآورده درخنکای آب چشمه می ریزیم.و نان کلانه داغ ودوغ خنک محلی که با خود به سوغاتی آوردیم.به خوردن مشغول می شویم.این دیارخوش منظروچش تاچش دلبرودلنواز وهم زمان خروش چشمه ونوای ملکوتی بلبلان خوش الحان  برشاخه وترکه های بید وارغوان همنوا با بادشرطه سمفونیکی به راه انداخته که تن ،وروح را صد چندان صفاوجلا می بخشد.

سیمای شهرحلبچه به خوبی نمایان است.مرکز استان  حلبچه  این منطقه به هورامان مشهور است.می طلبد با ادوار تاریخی این دیار همگام شویم.آثار تمدنی مربوط به سکونت انسان در این منطقه هورامانات چه ایران وچه عراق مربوط به دوران پارینه سنگی است حدود چهل هزارسال قبل وآشوریان، مادها هخامنینیان ویونان براین گستره حاکمیت می کرند. حلبچه تاریخی کهن و دور ودراز دارد.درفرهنگ نمادها درخت بلوط نماد ایستادگی و مقاومت وپایداری است واین دیاراز جمله زیستگاه های این درختان کهن است.همزمان با آسیبهای طبیعی جنگهای منطقه ای ازقتل عام وغارت گرفته تابه آتش کشیدن شهرها وروستاها توسط لشکرهای مهاجم تا اختلافات حاکمان ممالک وخوانین محلی وجنگهای منطقه ای ومرزی وارزی و..طوری که سرشت وسرنوشت مردمان این دیار باطبیعت پیرامونش بطورعجینی به هم گره خورده اند.

خلاصه به ذکر مصائب آخربسنده می کنم تا زیاد حوصله‎اتان سرنرود. در 25 ام اسفندماه سال 66 دریک چشم بهم زدن شهرومناطق اطراف مورد بی مهری ودرندگی حاکم جلاد وقت صدام قرارگرفت (5000 هزار) نفر از زن ومرد وبچه چوبرگ درختان برزمین افتادند. تخریب طبیعت ودرختان وگیاهان وجانوران هم باآب چشمه ها وبرکه ها درکل مرگ هرجنبنده ای دراین جنگ شیمیایی ومیکروبی بیولوژیک درکمترین زمان قربانی شدند. و بگواه تاریخ بعدازهیروشیما وناکازاکی  درجهان تنها حلبچه در عراق وشهرسردشت  درایران هستند.که مورد اثابت بمب شیمیایی قرار گرفته اند .وجدانهای پاک در دنیا برای این تراژدی وحشتناک جریحه دار و بسوگ نشتند.اماسرسختی وپایداری مردمانش چون درختان بلوط از نو برخاستند وبر ویرانه های شهر راست قامت ایستادند و شهر را از نو آزاد و آبادکردند.

 بازسازی خیابانها ونوسازی خانه های ویران ساختن اماکن اداری وتجاری وموزه جنگ... ساختنداز همه مهمترچون مردمان این دیار طعم آوراره گی وبدبختی را چشیده بودند.خونگرم ومهمانواز هستند.  وجود باغ وباغسستان ومحصولات آن دراطراف و اکناف شهر سیمای خوش وخرمی به هر تازه واردمی دهد.جمعیت مهاجردراین منطقه کمتراست. اکثراً هورامی زبان هستند.محل اقامت برای اسکان هتل شهرحلبچه جای خوبی وعالی است. در بیاره هم محل اقامتی دردوطبقه بنا شده وبیشتر اتاقهایش سویت مانند هستند که برای اسکان خانواده ها مناسب است.امامن می خواهم قبل از غروب آفتاب بطرف شهرسلیمانیه بروم گرچه مسیرطولانی است.تنهاوسیله تردد برای این امر ماشین است.

جاده دو بانده است. زیادازشهرفاصله نگرفته ایم به سه راهی می رسیم.که چندین شهر را به هم ربط می دهد شهردربندیخان با سد معروف آن ونیز تونل بابا از پدیده های مرموز زمین شناسی که مهمان وتوریست را بسوی خود فرا می خواند.ونیز شهرهای کلار وخانقین  ازنظرجوی این منطقه به گرمسیرمشهور است. (ناوچه گه رمه سیر) مردمان باگویش کردی کلهری تکلم می کنند.کردی کرمانشاهی وایلامی خودمان است. میوه های گرمسیری رطب وخرماپرتغال ودامداری کشاورزی ونیزآثار باستانی مربوط به تمدنهای کهن دراین ناحیه مشهود واز قدمت تاریخی برخورداراست.

هم‌چنان بطرف شهر سلیمانیه درحرکتیم ودیم زاها درطول مسیر چشم نواز است قبل از ورود به شهر به شهرکی میرسیم که بافت نامتوازنی ونا متعادل برخورد می کنیم با مصالح بلوک بناء شده که قبل ازآن خیل چادرها بود.که بخاطر طول زمان عوامل طبیعی باد وباران آنها را پوسیده ونابود کرد.اینجا هزاران آواره سوریهای زندگی می کنند.که متاسفانه هنوز زخمهای جنگ التیام نشده این بینوایان دراینجا ساکن هستند.

غروب دارد از را ه می رسد وما هم در بدو ورود به شهریم.درهنگام ورود وخروج درهرکدام ازشهر ها درایست بازرسیها باید گذرنامه راتحویل پلیس دهیم تا از نظر قانونی برسی شودکه مشکل اقامتی نداشته باشیم همسفر خوبم چشم بفکر اسکان شب هستم .دراینجا تا دلت بخواد هتل و متل سویلت هست وهتلهای مشهوری دارد «باله خانه به رزه که» برج بلند که در حد برجهای امارات است تاهتل پالاس قدیمی درمرکزشهر تا... به «خان سرا»  می رویم که دسترسی آسان به بازار وهم شیک وبه صرفه هم هست. نزدیک «مزگته گه وره» مسجد بزرگ شهر  در بازار بزرگ ومرکزشهر تا صبح استراحت می کنیم.

 شهرسلیمانیه از نظر موقعیت جغرافیای وپایگاه سیاسی اجتماعی دومین شهراقلیم است. پارکهای مشهور «باخ گه شتی» پارک آزادی «موزه ئه منه سوره که» موزه جنگ و کتابخانه عمومی که دارای کتب نفیس وقدیمی است. محلا قدیمی وخوشنام که شناسنامه شهرهستند. هنوز به استوار وپابرجا هستند. معماری وبافتی سنتی با صفا ودل نشین « مله های سه رشه قام-  سابون کران – سرکاریز-گه ردی مامه یاره –  سه هوله که عه قاری» و فروشگاه مازی مول به سبک اروپای مملواز پوشاک کفش ولوازم آرایشی و بهداشتی خانگی پاساژها وبازار سنتی و...وشهرکها جدیدی باآپارتمانهای به سبک مدرن وبا رعایت استانداردهای نواز نظراستحام و متراژ ورفاه شیک باکلاس تا دلت بخواد حاشیه های شهر را دربرگرفته است.

شهردرآغوش کوههای گویژه وازمرو... ودرختان سرو وصنوبر جای خوش کرده جوش وخروش مردمان سرزنده جانی ونانی به بازار بخشیده است.اماکن مذهبی متعدد از مسجد وحسینیه گرفته تا کلیسا وکنیسه مردمان را در زندگی مسالمت آمیزی حول محور رب العا لمین جمع کرده است سنی وشیعه ،زردشتی مسیحی وکلیمی وکاکه ای... باهم در ارتباط وتعامل هستند.شهروندان عرب از جنوب ومرکزکشوردراین شهرمقیم وساکن هستند.زبان وگویش ورسم الخط نوشتاری دراینجا کردی سورانی است.سلیمانیه تاریخ کهن دارد. چه از منظرسیاسی اجتماعی فرهنگی چه از نظر باستانشناسی درطول ادوار تاریخی خوشیها وتلخ کامی های زیادی به خود دیده حاکمان و سلاطین زیاد مشهوری بر این منطقه وشهرحکمرانی کرده اندو به صدها بار شهر مورد هجوم وترک تازیها قرارگرفته.

شاعران وادیبان وهنرمندان و روشنفکران زیادسراز این خاک برآورده اند.سلیمانیه به پایتخت روشن بیری روشن فکری کتاب ومطالعه مشهور است. خواستگاه وبسترتاریخ وادبیات کهن کردی است. ماموستا پیره مرد و محوی ونالی گرفته تا... آهنگ وموسیقی ورقص دراین شهر جایگاه وپایگاهی دارد. پارچه ها وشارهایی رنگارگ و زیورالات که یه بازار جان بخشیده در مجالس ومحافل رقصو سمائ  به چشم  می آیدچایخانه وچیشت خانه (قهوه خانه وغذا خوری) های شهرشلوغ وپراز دحام است حرف وحدیث زیاد است. اگر اجازه بدهید شهر را با همه جذابیتهایش بحال خود بگذاریم بطرف اربیل حرکت کنیم درطول مسیر شهرها وشهرکهای زیادی قد علم کرده که مختصر به آنهامی پردازم شهر های «دوکان- رانیه -شق لاوه و..» زیبا وچشم نواز است منطقه کوهستانی وازامکانات رفاهی برخوردار است.

زیبا وخوش منظر با عالمان وادیبان درادوارگذشته وحال خونگرمی مردمان و توپوگرافی منطقه وپستی وبلندی ودختان کنار جاده ومزارع ومراتع وشکوه کو وصخره و خروش جویبار هاوسعت سد های آب سر راه خستگی را از تن بدر می کند بر جذابیتهای می افزاید سفر را بر ما خوش می کند. جنانچه بخواهید. درطول مسیر ایستگاهای برای استراحت هست.کباب وغذاوپیش غذاهای محلی  مناسب حال می باشد.گرم صحبت شدیم به هولیر(اربیل) نزدیک می شدیم «پایتخت هه ریم» شهری به وسعت تاریخ منطقه ازشهرهای بزرگ عراق تا دلت بخواهد بنائ لوکس سبک معماری جدید وهتل و پاساژ ومرکز تجاری واداری رفاهی واقامتی وکنسولی نمایدگی اکثرکشورهای جهان دراینجا حضور دارند.

فرودگاه بین المللی وپرواز به بیشترکشورهای جهان و شهروندانی ازکشورهای مختلف دراین شهر در امر تجارت وبازرگانی چهرشهر راجذاب ترکرده است. ساختمان مجلس و نمایندگان اخنصاص کرسی به نمایندگان اقلیت  احزاب مختلف وکابینه محلی رئیس اقلیم و وزیران برچهره سیاسی واجتماعی شهرافزوده است. ابنیه تاریخی« قه لای هه ولیر» موزه وکتابخانه روزنامه ونشریات محلی شبکه های رادیو تلوزیونی بیست وچهار ساعته و فرهنکسراها، سینماو دانشگاه اربیل ازنظر ورتبه علمی درترازکشورها پیشرفته است.

از نظر امکانات رفاهی و وضع معیشتی وجود رستورانها بزرگ متنوع در تهیه غذاعای داخلی وخارجی  رستوران های سنتی ووضع معیشتی ودرآمدزای مردمانش به نسبت دیگرشهرها مرفه تر وزبان گویش کردی سورانی با شیوه ای خاص به خودازهر رنگ ونژاد وقشری با هردین وآیینی ومسلکی درکمال ادب واحترام باهم زندگی می کنند. سیما ومنظره شهر باصفا وجذاب است. در وصف شهرهرچه بگویم کم گفته‌ام .

باهمسفرم به استان دهوک می رویم. پای در رکاب محوتماشای مناظراطراف واکناف جاده به« شهرئاکره» می رسیم. پایتخت نوروزکردستان که برافراشتن مشعل آتش نوروزی شهری با بافت پله کانی وشغل مردمانش سوا ازاداری وبازاری باغداری هم کمک حال مردمان است.

گویش وزبان دراین استان کردی کرمانجی یا بادینی است. گویش نواحی کردنشین ترکیه وسوریه سبک لباس وپوشش زنان ومردان مختص به خود می باشد. به شهردهوک نزدیک شده ایم شب دراینجا اقامت می کنیم. شهردرمیان کوهها احاطه شده باصفا وخوش آب وهوا شهری توریستی وگردشگری تا دلت بخواهد هتل ومتل وسوئیت پراست می بخواهیم به هتل ژیان برویم. ازهتلهای قدیمی بربلندای مشرف به شهرمهمان نوازی وتنوع غذای خستگی مسافرت را از تن بدر می کند.

وجوداماکن رفاهی واقامتی موزه ها وتله کابین پارک وسینما واماکن تفریحی برجذابیتهای شهرافزوده است. پایتخت سینمای کردستان لقب گرفته بخاطر برگذاری جشنواره های سینمایی وجود دانشگاه دهوک ودانشگاه خارجی وموقعیت جغرافیای شهرازنظر دروازهای مرزی وتردد به کشورهای ترکیه وسوریه براهمیت آن به لحاظ تجاری وبازرگانی افزوده است. چون در همسایگی سد موصل است وحوزه های آبریز ترکیه وسوریه برشادابی باغهای اطراف شهرافزوده است.

شهرهای زاویته – ئامیدی شاریا- بامه رنی – سمییل برتوانمندی از نظردراقتصادی  چه در امور دامداری و باغداری افزوده است امکانات رفاهی شهری مراکز تجاری مازی مول- فامیلی مول و...سبب رونق شهر شده است.دراینجا هم مردمان مسلمان - مسیحی- ایزدی- کلیمی باهم درتعامل زندگی می کنند. شهروندان ایزدی پرستشگاه شان در ناحیه ای به نام لالش است. که متاسفانه جنگ جویان داعش خیل زیادی ازآنها درمنطقه شنگال از زن ومرد وکودک به بهانه اینکه آئینی جدا از دین وباور آنها دارند ازدم تیغ گذراندیا زنده بگور هنوزکه هنوز است خیل عظیمی ازآنها آواره و درکمپ های در دهوک بسر می برند وسرنوشت بسیاری هنوز نامعلوم است.هرچند گاهی آثارگورهای دسته جمعی پیدا می شود،که مربوط به این نسل کشی است.

خلاصه می خواهم به همین بسنده کنم اگر حوصله ات سر نرفته  به شهر سوران برگردیم شهری کوچک باصفا جاده سربالای وتند است مسیری پر پیج وخم از کوهستان های برفگیر گرفته تا قعر دره های مخوف گاهی از میان جنگلهای مخوف تا اینک به دروازه تمرچین می رسیم. پس از انجام کارهای روادید وارد ایران واستان آذر بایجان غربی وارد می شویم. به پیرانشهر خوش آمدیدشهری قدیمی با صفا با مردمانی اصیل شهری در میان قلل برفگیر وباغات گیلاس وسیب احاطه شده است.

گرچه راه بسی طولانی بود.گذر از کوه ودره جنگل گاهی دشوار اما دفتر سفر را می بندیم به این امید روزی راهی سفر در نقطه دیگر از این جهان باشیم!