در فوزدوایگواکو دو فصل متمایز مشاهده می‏شود؛ فصل مرطوب و گرم در تابستان و فصل سرد و خشک در زمستان. میانگین بیشینة دما در ماه‏های دسامبر، ژانویه و فوریه برابر 33 درجه سانتی‏گراد (میانگین کمینة دما در همین ماه‏ها، 20 درجه سانتی‏گراد) است و در ماه‏های سرد ژوئن، جولای و آگوست، میانگین کمینة دما 9 درجه سانتی‏گراد (میانگین بیشینة دما در همین ماه‏ها، 23 درجه سانتی‏گراد) می‏باشد. ایگواسو شهری است نسبتاً کم ترافیک و خلوت، امن و تمیز با مردمانی مهربان؛ که البته مهربانی، صمیمیت، خون‏گرمی و مهمان دوستی ویژگی مردم کشور برزیل و براساسِ شنیده‏هایم، مردم دیگر کشورهای آمریکای جنوبی است.

شهر

شهر

پارک پرندگان

با خروج از شهر به سمت آبشار ایگواسو و پیمودنِ فاصله‏ای هفده کیلومتری، قبل از ورودی آبشار و در فاصله‏ای نزدیک به آن، با پرداخت 28 رئال می‏توان به دنیای پرندگان استوایی وارد شد؛ پارک پرندگان فوزدوایگواسو (Bird Park؛ به پرتقالی: ‏Parque das Aves‏). حدود ساعت دوازده ظهر روز شنبه چهارم شهریور به پارک رسیدم. این پارک یکی از مهم‏ترین جاذبه‏های توریستی شهر ایگواسو است.

پارک در سال 1994 به‏صورت مدلی از جنگل‏های گرمسیری و نیمه گرمسیری منطقه آمریکای جنوبی طراحی و ساخته شده است که در آن، بیش از 900 پرنده از 150 گونة مختلف به همراه تعداد معدودی از جانوران نگاهداری می‏شوند.

بسیاری از پرندگانِ پارک از قاچاق‏چیانِ حیوانات به دست آمده‏اند، یا پرندگانی هستند که به دلایلی چون بیماری یا از دست دادن والدین امکان ادامه زندگی در زیست‏گاه‏های اصلی خود را نداشته‏اند. یکی از ویژگی‏های منحصر به فرد پارک، امکان مشاهدة اکثر پرندگان بدونِ وجود حصار یا توری و از فاصله‏ای بسیار نزدیک است.

پرندگان

یکی از پرندگانی که از دیدنش در پارک پرندگان ایگواسو بسیار لذت بردم، توکان (toucan) بود. توکان‏ها پرندگانی بسیار زیبا و رنگارنگ هستند که بیشترِ شهرت خود را مدیونِ منقار بزرگشان می‏باشند؛ منقاری که گاه از طولِ بدنشان نیز بلندتر است! آن‏ها بومی جنوب مکزیک، آمریکای مرکزی، بخش شمالی آمریکای جنوبی و منطقه کارائیب می‏باشند و تنة درختانِ جنگل‏های گرمسیری یا نیمه گرمسیری این مناطق را به عنوان منزل‏گاهِ خود انتخاب می‏کنند. اندازة توکان‏ها بستة به گونه‏اشان می‏تواند از 30 تا 60 سانتی‏متر متغیر باشد.

این پرندگان عمدتاً میوه خوارند؛ هرچند منقار بلندشان این اجازه را به آن‏ها می‏دهد که گاه به غارت لانة پرندگانی که داخلِ درختان لانه‏سازی می‏کنند نیز بپردازند. البته در رژیم غذایی آن‏ها حشرات و مارمولک‏های کوچک نیز جای می‏گیرند. توکان‏های پارک پرندگان بسیار فتوژنیک بودند و در برابر عدسی دوربین عکاسی من بسیار ماهرانه ژست می‏گرفتند! جالب آن‏که در هنگام عکاسی از آن‏ها در فواصلِ نزدیک، بسیار مواظبِ لنز دوربینم بودم، زیرا از سرِ بازی‏گوشی و کنجکاوی علاقه‏مند بودند که سرِ خود را داخل محفظة لنز نمایند و حتی با منقار نوک تیز خود، سطح شیشة لنز را نوازش کنند!

توکان

از حیوانات جالب پارک میمون‏های تامارین (tamarin) هستند؛ میمون‏هایی با جثة سنجاب، و به نظر من در انتهای صفِ حیواناتِ زیبا‏روی خلقت! محدودة زندگی این نوع از میمون، جنوب آمریکای مرکزی و مرکز آمریکای جنوبی است و بیشتر در شمالِ غربی کشور کلمبیا و نیز در حوضة رودخانة آمازون یافت می‏شود. طول این حیوان که گونه‏ های بسیاری از آن شناخته شده است، بین 13 تا 30 سانتی‏متر است. غذای آن‏ها را میوه‏ها، تخم پرندگان، حشرات و مهره‏داران کوچک تشکیل می‏دهند. یکی از ویژگی‏های اکثر گونه‏ های این نوع میمون، تک همسر گزینی است؛ ویژگی که در جهانِ حیوانات نادر است و فقط در کمتر از 9 درصد از پستانداران مشاهده می‏شود.

میمون تامارین

از بخش‏های جالبِ دیگری که در پارک پرندگان وجود دارد، باغِ پروانه‏ ها است. محفظه‏ای بسیار بزرگ و محصور شده توسط توری دوجداره که پوشش گیاهی متنوعی دارد و در آن دو میزبانِ زیبارو برای بازدیدکنندگان به جلوه‏گری مشغولند؛ مگس‏مرغان و پروانه‏ها. البته در این بخش از پارک، بازدیدکنندگان شاهدِ پرواز پروانه ‏های معمولی نخواهند بود. میزبان، پروانه‏ های بسیار بزرگی هستند که شاید آن‏ها را فقط در فیلم‏های مستندِ حیات وحش دیده باشیم؛ پروانه‏ هایی به بزرگی کفِ یک یا حتا دو دست! اما بسیار آرام و با وقار که مشاهدة پرواز و فراز و فرودِ آن‏ها، گوشه‏ای از شکوهِ خلقت است.

پروانه

پرندة زیبای مگس‌مرغ (hummingbird)،‌ پرنده‌ای است از راستة پرستوسانان که برای دیدنِ آن در حیات وحش، فقط باید او را در قارة آمریکا جستجو نمود زیرا بومی این قاره است. در فارسی به این پرنده مرغ مگس‌خوار هم می‏گویند، که غلطی است مصطلح، چون این پرنده مگس نمی‌خورد و علتِ نامیدنش به مگس‏خوار، سرعت زیاد بال زدن پرنده است، و شباهت بال‏هایش به مگس. سرعت بال زدنِ مگس‏مرغ به حدود 30 بال در ثانیه می‏رسد؛ و در هنگام جفت‏یابی و معاشقه حتی تا 100 بال در ثانیه! به این سرعت در بال زدن، باید سرعت در پرواز را هم اضافه نمود؛ مگس‏مرغ قادر است با سرعتی معادل 15 متر بر ثانیه (54 کیلومتر بر ساعت) پرواز کند، که با توجه به جثة کوچکش (‏7.5 تا 13 سانتی‏متر) سرعتی باور نکردنی است. از ویژگی‏های دیگر این پرنده، امکانِ پرواز او در حالتی ایستا و ساکن است که تقریباً پرنده‏ای دیگر قادر به انجامِ این نوع پرواز نیست. او در این حالت می‏تواند به آسانی، بدون آن‏که نیاز به نشستن بر روی گل‏ها را داشته باشد، با نوکِ ظریف و باریک خود از شهد و حشرات درونِ گل‏ها تغذیه نماید.

مرغ مگس

در هنگام تماشای پارک پرندگان اتفاقی جالب روی داد. زمانی که در یکی از قسمت‏های پارک مشغول عکاسی از پرنده‏ای بودم، توجه‏ام به دو مرد میان‏سال جلب شد که ظاهراً یکی از آن‏ها نیز به تماشای عکاسی من و سوژه‏ای که انتخاب نموده بودم ایستاده بود. بر اساس رنگِ چهره و نوع پوششان حدس زده بودم باید ایرانی باشند، و همین‏طور هم بود! هر سه شادمان از یافتنِ هم‏وطنی در آن‏سوی دریاها و اقیانوس‏ها، در کشور پرتقالی زبانان به زبان شیرینِ پارسی گفتگو کردیم.

هر دو بزرگوار، کارمندانِ وزارت جهاد کشاورزی بودند که برای بررسی کیفیتِ گوشت گاوهایی که ذبح و به ایران ارسال می‏شد چند ماهی بود در برزیل مستقر شده بودند؛ یکی دکترای دامپزشکی داشت و دیگری مهندس دامپروری بود. دیدار با یک هم‏وطن در خارج از کشورِ عزیزمان همیشه برایم حلاوت داشته و دارد؛ اما این شیرینی در جایی که فاصلة بسیار زیادی با ایران دارد و ایرانیان کمتر به آن مسافرت می‏کنند، دوچندان می‏شود.

آخرین برنامة من در پارک پرندگان، گرفتنِ عکسی یادگاری با مار بوآیی زرد رنگ و سه متری بود که برای ایجادِ حسِ دوستی بیشتر، جناب مار را به گردن آویختم و با او برای دوربین ژست گرفتم؛ هرچند در نگاهِ او چیز خاصی مشاهده نمی‏شد اما در نگاهِ من، وحشتِ حاصل از اولین تماس با ماری به این قد و قواره موج می‏زد!

مار بوآ

ساعت پنج عصر و حدود یک ساعت پیش از غروبِ خورشید در غربی‏ترین قارة جهان، از پارک خارج شدم؛ هرچند هنوز سرمست از تماشای بازی گوشی‏های توکان‏ها، پروازِ بعضی از بزرگترین پروانه‏ های جهان و برخی از کوچکترین مرغانِ عالم بودم!

 

رودخانه پارانا

رودخانه پارانا (به پرتقالی: Rio Paraná‏) با 4880 کیلومتر طول، دومین رود بزرگ آمریکای جنوبی بعد از رودخانه آمازون است، که پس از سرچشمه در برزیل، در مسیری به سوی جنوب غربِ کشور پیش می‌رود و پس از آن به سمت جنوب جریان می‌یابد و پیش از برخورد با رودخانه ایگواسو (به پرتقالی: Rio Iguaçu)، مرزی آبی بین دو کشور پاراگوئه و برزیل را پدید می‌آورد. پارانا پس از تلاقی با رود ایگواسو، مرز طبیعی بین دو کشور آرژانتین و پاراگوئه را تشکیل می‌دهد. این رود در مسیر طولانی خود و پس از گذر از کشورهای پاراگوئه و اروگوئه، سرانجام در کشور اروگوئه به اقیانوس اطلس می‏ریزد.

پارانا در زبانِ محلی، "بزرگ چون دریا" معنا می‏دهد. میانگینِ دبی آبِ رودخانه پارانا، 17290 متر مکعب بر ثانیه است (برای مقایسه، میانگین دبی رود کارون 575، رود نیل2830، رود می‏سی‏سی‏پی 16790 و رود آمازون 209000 مترمکعب بر ثانیه است.)؛ که ماکزیممِ آن در برخی از نقاط به 65000 متر مکعب بر ثانیه نیز می‏رسد. این رود در مسیرِ طولانی خود، آب شهرهای مهمی چون سائوپائولو، برازیلیا و بوئینوس‏آیرس را تأمین می‏کند. این‏ توضیح را درمورد رود پارانا دادم تا مقدمه‏ای باشد برای درکِ بهتر عظمت آبشار ایگواسو و سد ایتایپو که هردو در ارتباطی تنگاتنگ با این رودخانه قرار دارند.

 

آبشار ایگواسو

برای رفتن به سایت آبشار ایگواسو بهترین انتخاب اتوبوس است. اتوبوسی که به آن‏جا می‏رود از پایانه اتوبوسرانی حرکت خود را آغاز می‏کند و پس از توقف در چندین ایستگاه در داخل شهر، از ایگواسو خارج شده، ابتدا به ایستگاه فرودگاه و سپس ایستگاه پارک پرندگان می‏رسد و در انتهای مسیر، به ایستگاه آبشار. کرایة این اتوبوس نیز مانند دیگر اتوبوس‏ها 2.65 رئال است و فاصلة پایانه اتوبوسرانی تا ایستگاه فرودگاه، 15 کیلومتر و تا ایستگاه آبشار 17 کیلومتر است. مسیرِ بین شهر تا آبشار ایگواسو جاده‏ای است بسیار زیبا و سرسبز.

رودخانه ایگواسو از منطقه‏ای به نام Serra do Mar در ایالت پارانای برزیل سرچشمه می‏گیرد و پس از طی مسیری 1320 کیلومتری، در نقطة تلاقی کشورهای آرژانتین، برزیل و پاراگوئه به رودخانه پارانا می‏ریزد. آبشار ایگواسو که نخستین بار توسط یک اسپانیایی در سال 1541 کشف شد، در واقع مجموعه‏ای است از 275 آبشار که با دهانه‏ای به طول حدود 2700 متر، عریض‏ترین آبشار سیاره زیبای زمین را تشکیل می‏دهد و در فاصلة 23 کیلومتری محل تلاقی رود ایگواسو با پارانا قرار دارد. آبشارها ارتفاعی بین 40 تا 80 متر دارند، اما بلندترین آبشارِ این مجموعه، آبشاری است نعل اسبی به نام گلوی شیطان (Devil's Throat) با بلندای 90 متر. این ویژگی‏ها سبب شده است که ایگواسو عریض‏تر از آبشار ویکتوریا و مرتفع‏تر از آبشار نیاگارا باشد؛ و بی‏تردید زیباتر از هردو.

نقشه سایت ایگواسو

از دهانة دو هزار و هفتصد متری ایگواسو، حدود 1000 متر در خاک کشور آرژانتین و 1700 مترِ آن در خاک برزیل قرار دارد. دربین آبشارها، نوزده آبشار اصلی وجود دارد که از این تعداد، پنج آبشار در سایت برزیل و چهارده آبشار در سایت آرژانتین واقع شده است. از آن‏جا که آبشارهای اصلی بیشتری در بخشِ آرژانتینی سایت و رو به سایت برزیل قرار دارند، بازدید آبشارهای ایگواسو از سمت برزیل با نمای بسیار زیباتری همراه است؛ هرچند بسیاری از بازدیدکنندگان یک روز را به تماشای آبشارها از سمتِ برزیل و یک روز را نیز به مشاهدة آن‏ها از سمتِ آرژانتین اختصاص می‏دهند تا چیزی را از دست نداده باشند.

آبشار

میانگین سالیانة جریان آب در آبشارها، حدود 1500 مترمکعب در ثانیه است. بیشترین مقدار جریان آب در ماه اکتبر (مهرماه) با 2500 مترمکعب در ثانیه و کمترین مقدار در ماه آوریل (فروردین) با 1320 مترمکعب در ثانیه مشاهده می‏شود. از این جهت، ایگواسو دومین شدت جریان آب را در بین آبشارهای جهان دارد (برای مقایسه، شدت جریان میانگین سالیانة آب در آبشار نیاگارا 2400 مترمکعب در ثانیه و در آبشار ویکتوریا 1100 متر مکعب در ثانیه است).

آبشار

بی‏تردید آبشار ایگواسو یکی از مهم‏ترین جاذبه ‏های گردشگری آمریکای جنوبی، به ویژه کشور برزیل است و آمار پنج میلیون بازدید کنندة سالیانه از ایگواسو را درواقع باید به حساب آبشار معروفِ آن گذاشت. اما در کنارِ آبشار، نباید از تماشای پارک ملی ایگواسو (Iguacu National Park) غافل شد. این پارکِ 185 هزار هکتاری که در سال 1916 ملی اعلام شد و از سال 1986 در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو (UNESCO Natural World Heritage) قرار گرفت، دارای حیات وحش و گیاهان متنوعی است. از جمله حیواناتِ ویژة پارک می‏توان به پلنگ خالدار آمریکایی (jaguar) و یوزپلنگ آمریکایی (puma) اشاره نمود.

یکی از تفریحاتِ طبیعی قابل انجام در پارک که من نیز به آن پرداختم، حدود دو کیلومتر پیاده‏روی در جنگل‏های موز و لذت بردن از تماشای حیات وحش و پرندگانِ پارک است که با حضورِ راهنمای پارک انجام می‏شود. البته یک مسیرِ نه کیلومتری هم وجود دارد که می‏توان پیاده یا با دوچرخه‏های موجود در پارک آن را طی کرد. همچنین با پرداخت مبلغ 200 رئال، می‏توان سوار بر هلیکوپتر، به مدت حدود نیم ساعت با پرواز برفراز آبشارها و پارک، مسحورِ عظمت آفرینش شد؛ که به دلیل گران بودنِ قیمت آن، من از همان پایین بر آفرینشِ آفریننده تبارک گفتم!

هلیکوپتر (این عکس شخصی نیست و فقط برای کمک به آشنایی با محیط اضافه شده است)

اما تفریحِ قابلِ انجام دیگری که عموماً جوان‏ها را جذبِ خود می‏کند، پاندول شدن با طناب (rappelling) از ارتفاعِ 55 متری زمین و در مقابلِ منظره‏ای پانوراما از آبشار است. هرچند تجربة آن را در کوه‏نوردی زیاد داشته‏ام، اما در مقابلِ چنین آبشاری، نه! بنابراین با اشتیاق مبلغ 70 رئال پرداختم تا بتوانم نوعِ دیگری از آن را تجربه کنم و لذت ببرم.

پاندول

یکی از تفریحاتِ دیگر، که فقط با حسرت و از دور به آن نگاه کردم، قایق‏سواری در آب‏های خروشان (rafting) و رفتن به زیرِ آبشارها بود. مسلماً تماشای آبشاری به این عظمت از دور که چنین مسحورکننده باشد، رفتن به نزدیک‏ترین فاصلة ممکن به آن وصفِ دیگری خواهد داشت؛ اما نگرانی از خیس شدن دوربین، مرا از سوار شدن به قایق منصرف کرد. هزینة این قایق‏سواری چهار کیلومتری 80 رئال است.

قایق سواری

آن‏چه بر زیبایی منطقه می‏افزود، پروازِ ده‏ها عقاب بر بالای آبشارها بود که آزادانه آسمان را جولانگاهِ یکه‏تازی خود کرده بودند و با پروازِ شکوهمندِ خود، بر عظمتِ صحنه می‏افزودند. نمی‏دانم؛ شاید عقاب‏ها از ماهی‏های رودخانة ایگواسو تغذیه می‏کردند و با پرواز خود بر فراز آب، به دنبالِ یافتن غذا بودند.

پرواز عقابها برفراز آبشار

مسیرِ پیاده‏روی مجاور آبشارها، مسیری سرسبز و بسیار زیبا است؛ در بخش‏هایی، مسطح است و در برخی جاها شیب می‏گیرد یا پلکانی می‏شود. نرده‏ای چوبی بین پیاده‏رو و دره‏ای که به آبشارها ختم می‏شود، فاصله انداخته است. سوی دیگر پیاده‏رو، جنگل استوایی قرار دارد. یعنی پیاده‏روی بین آبشار و جنگل!

مسیر پیاده رو

در پایان این مسیر و در سایت برزیل، پلی چوبی-فلزی نصب شده است که به بازدیدکنندگان اجازه می‏دهد به نزدیک‏ترین فاصلة ممکن به آبشار بروند. پل این ویژگی را دارد که هم مقابلِ یکی از بزرگ‏ترین آبشارهای منطقه قرار دارد و هم خود بر بالای یکی از آبشارها بنا شده است. در بالای پل تنها صدای حاکم بر محیط، صدای بلند و کَر کنندة شلاقِ آب بر پیکرِ سنگ‏ها بود؛ هرچند طی صدها و هزاران سال، سنگ‏های سخت در برابر قدرتِ آب نرمش به خرج داده، به دستورِ او صاف شده بودند.

پایان مسیر (این عکس شخصی نیست و فقط برای کمک به آشنایی با محیط اضافه شده است)

پایان مسیر

مدیریت منطقة حفاظت شدة ایگواسو به منظور ممانعت از ایجاد آلودگی، اجازه تردد اتومبیل‏های متفرقه را در این مجموعه نمی‏دهد و همگان باید برای جابه‏جایی در پارک یا رفتن به سوی ایستگاهِ آبشارها، از اتوبوس‏های ویژة پارک استفاده کنند. این اتوبوس‏ها دو طبقه هستند که در بعضی از آن‏ها، به منظور امکانِ تماشای بهترِ مناظر اطراف، شیشه‏های طبقة دوم برداشته شده است. اتوبوس‏ها دارای سیستم احتراقی با حداقل تولید گازهای گل‏خانه‏ای هستند و نیز کمترین میزان آلودگی صوتی را ایجاد می‏کنند (برای کسب اطلاعات توریستی بیشتر در رابطه با آبشار و پارک ملی ایگواسو می‏توانید به آدرس اینترنتی www.cataratasdoiguacu.com.br مراجعه نمایید).

اتوبوس ها

هر نفر بزرگ‏سال برای ورود به سایتِ ایگواسو که شامل پارک ملی و آبشار است، باید 41 رئال پرداخت نماید. هزینة هر یک از تفریحاتی را که نام بردم، درصورت تمایل به استفاده از آن‏ها، جداگانه دریافت می‏شود.

ساعت یازده ظهر روز یک‏شنبه پنجم شهریور واردِ سایت شدم و پس از چندین کیلومتر پیاده‏روی مجاورِ عظیم‏ترین و عریض‏ترین آبشار جهان، پاندول شدن در مقابلِ آن، گرفتن بیش از 200 فریم عکس، لذت بردن از پارک و جنگل‏های خیره کنندة آن، و پرکردنِ شش‏هایم با هوای غنی از اکسیژنِ منطقه، ساعت پنج عصر که پایانِ کار سایت بود با دنیایی خاطره از آن خارج شدم.

 

سد ایتایپو

اگر بنا باشد سدی بر روی یکی از بزرگ‏ترین و پرآب‏ترین رودهای عالم بنا شود، باید خود نیز واجدِ صفتِ بزرگ‏ترین باشد؛ سد ایتایپو (Itaipu Dam) واقعاً یکی از بزرگ‏ترین شاهکارهای ساختة دست بشر و یکی از بلند پروازانه‏ترین پروژه های مهندسی در جهان معاصر است!

سد (این عکس شخصی نیست و فقط برای کمک به آشنایی با محیط اضافه شده است)

صبحِ دو‏شنبه ششم شهریور که سردترین روزِ زمستانی حضورم در ایگواسو بود به نیتِ تماشای سد از هتل بیرون آمدم و با اتوبوس خود را به ایستگاهِ ایتایپو رساندم. سد ایتایپو حدوداً در شش کیلومتری داخل خاک کشور پاراگوئه واقع است. بنابراین با استفاده از سرویس‏های سد، بدون نیاز به ارائه پاسپورت و گرفتن ویزا از برزیل وارد پاراگوئه شدم! دقایقی قبل از ساعت ده، پس از تهیة بلیت ورودی به قیمت 44 رئال وارد سایت سد شدم.

برنامة اعزامِ بازدیدکنندگان ساعت‏های مشخصی داشت (ساعت‏های بازدید عبارت بودند از 8، 8.30، 10، 10.30، 13.30، 14، 15.30، و 16). به همراه افراد دیگری که در آن ساعت برای بازدید آمده بودند کمی منتظر ماندم تا ساعت ده شود و برنامة گروه ما آغاز گردد. در ابتدای بازدید همه وارد سالن آمفی‏تأتر زیبایی شدیم که فیلمی بیست دقیقه‏ای از مراحل ساخت سد، از ابتدا تا افتتاحِ آن را نشان می‏داد. سپس همگی سوار اتوبوس‏های مربوط به سایت ایتایپو شدیم. راهنمای سد در حینِ حرکت اتوبوس در بخش‏های مختلفِ سایت برای بازدیدکنندگان توضیحاتِ لازم را می‏داد. همچنین در طولِ مسیر، اتوبوس در دو جا توقف کرد تا از ماشین پیاده شده، آن بخش از سایت را بهتر مشاهده کنیم. البته به روی تاجِ سد هم رفتیم، اما سوار بر اتوبوس. در آن قسمت ماشین کاملاً آهسته حرکت می‏کرد و توقفی نداشت؛ شاید به دلایلِ امنیتی.

تاریخ مطالعه برای ایجاد سد به سال 1973 باز می‏گردد، هنگامی که تیم‏های مهندسی از برزیل و پاراگوئه به دنبال یافتنِ مکانی مناسب برای استفاده از انرژی عظیمِ آب رودخانة پارانا در قلب آمریکای جنوبی، به نقطه‏ای به نام ایتایپو رسیدند که با فاصله‏ای اندک، پس از محلِ الحاقِ رودخانه ایگواسو به پارانا قرار دارد. در ادامه و پس از تأییدِ مناسب بودن منطقه توسط زمین‏شناسان و دیگر متخصصان، در سال 1974 با ورود اولین ماشین‏آلات به سایت ایتایپو، مقدماتِ بنای سد مانند ساختِ دفاتر فنی و کارگاه‏ها، منازلِ مسکونی، انبارها و جاده سازی فراهم آمد.

در آن زمان، شهر فوز دو ایگواسو فقط دو خیابان آسفالته و حدود بیست‏هزار نفر جمعیت داشت! یکی از کارهای عظیم صورت گرفته در ابتدای پروژه، ایجاد راهی انحرافی برای رودخانه پارانا بود که این امر با 55 میلیون مترمکعب خاکبرداری انجام شد. این مسیر انحرافی دو کیلومتر طول، 150 متر عرض و 90 متر عمق داشت. درسال 1978 بتن‏ریزی سد آغاز شد. در این مرحله، در مجموع از 12.3 میلیون مترمکعب بتن استفاده شد؛ که معادلِ بتن مورد نیاز برای ساخت بزرگراهی به طول 16000 کیلومتر است! در سال‏های 1978 تا 1981 که اوج دورة ساخت سد بود، به طور مستقیم چهل ‏هزار نفر کارگر از دو کشور مشغول به کار در سایت پروژه بودند. کار ساخت سد اواخر اکتبر 1982 به پایان رسید؛ اما کارها همچنان ادامه داشت. اولین توربین سد به وزن 300 تن در تاریخ سوم مارس 1982 به سایت وارد شد.

سرانجام در تاریخ پنجم نوامبر 1982، با حضور رؤسای جمهور وقت برزیل و پاراگوئه، سد ایتایپو رسماً افتتاح شد؛ سدی که تا آن زمان برای ساخت آن 14 میلیارد دلار هزینه شده بود. در سال 1984، نیروگاه سد با دو توربین کار خود را آغاز نمود؛ و در مدت بیست و سه سال، به تدریج به تعداد توربین‏های سد اضافه ‏شد. سرانجام در سال 2007 تعدادِ توربین‏های سد به عدد بیست رسید.

سد ایتایپو در حال حاضر بزرگ‏ترین نیروگاه برق آبی در جهان است. این سد 7919 متر طول (که حدود سه کیلومترِ آن بتنی است) و در بلندترین نقطه، 196 متر ارتفاع دارد (معادل ساختمانی 65 طبقه!). مساحت آب پشت سد، به طور متوسط برابر 1350000 کیلومتر مربع است. نیروگاهِ سد ایتایپو با 20 توربین و 14000 مگاوات ساعت ظرفیت تولید، 17 درصد از برق مورد نیازِ کشور پهناور و پرجمعیت برزیل و 72 درصد از برق مورد نیازِ کشور پاراگوئه را تأمین می‏کند (برای به‏دست آوردن اطلاعات بیشتر دربارة این سازة غول‏پیکر، سایتِ اینترنتی سد ایتایپو به آدرس www.itaipu.gov.br مطالبِ کاملی را ارائه نموده است).

ساعت دوازده و نیم بازدید ما به پایان رسید. بازدیدی که هم با محو شدن در زیبایی و عظمت سد ایتایپو همراه بود و هم با یخ‏زدن از وزشِ باد سردی که پس از عبور از روی آبِ دریاچة پشت سد بر برودتِ آن افزوده می‏شد! نتیجه آن‏که همان روز در بازگشت به ایگواسو برای خودم یک ژاکت خریدم تا کمی یخ‏های بدنم باز شوند. داخل ژاکت، برچسبِ Made in Indonesia نظرم را به خود جلب کرد! یکی از شرقی‏ترین کشورهای جهان به یکی از غربی‏ترین کشورهای جهان کالا صادر می‏کند؛ به این می‏گویند تجارت جهانی!

 

رستورانِ ایگواسو

اولین شبِ اقامتم در ایگواسو، به رستورانی رفتم که به کافه شبیه‏تر بود. بیشتر صندلی‏ها را در حاشیه خیابان چیده بودند. تلویزیون نسبتاً بزرگِ آویخته بر دیوار، مسابقه‏ای از لیگ برتر فوتبال برزیل بین دو تیم کورینتیانس (Corinthians)‏ و سانتوس (Santos) را پخش مستقیم می‏کرد؛ و چنان‏چه در کشور فوتبال قابلِ تصور بود، بسیاری از جمله کافه‏چی و گارسن‏ها محو تماشای مسابقه، و من هم محو تماشای آن‏ها و واکنش‏هایشان! از منویی که روی میز بود، با توجه به عکسِ مقابلِ نام غذاها یکی را انتخاب و سفارش دادم. برایم یک بشقابِ بزرگ آوردند از برنج و لوبیا، با گوشت گاوِ فراوان بود و سالادِ کنار بشقاب؛ که یکی از غذاهای مورد علاقة مردم برزیل است. قیمت آن غذا به همراه یک لیوان بزرگ نوشابه 12 رئال شد که از غذاهای گرانِ منوی آن کافه رستوران محسوب می‏شد.

یک شب نیز به رستورانی مرتب و تمیز رفتم که میز باز داشت و قیمت ورودی آن، 20 رئال بود. روی میز یکی دو نوع برنج بود، چندین نوع سوپ، سالاد و انواع دسرها؛ به اضافة میزی مجزا از انواعِ میوه‏های استوایی. اما ویژگی رستوران، حضور پروانه‏وارِ دو سرآشپز بود که با فواصلِ زمانی پنج تا ده دقیقه، هر بار با سیخی از یک نوع گوشتِ بریان شده به سر میزِ مشتری‏ها می‏آمدند و درصورتِ تمایلِ مشتری، با چاقوی بزرگی که داشتند تکه‏ای از گوشت را برش زده، در بشقابِ مهمان می‏گذاشتند. صحنه‏ای بود کاملاً دراماتیک برای عاشقانِ گوشت!

در برزیل مانند بسیاری از کشورهای دیگر و برخلافِ ایران، می‏توان در رستوران‏های کوچک یا همان کافه رستوران‏ها، برشِ پیتزا خرید و میل کرد. معمولاً هر برش بسته به موادی که در طبخِ آن استفاده شده است، بین 2.5 تا 4.5 رئال قیمت دارد. من چندین بار از این پیتزاها خوردم. بسیار لذیذ بودند و البته نرم؛ برخلافِ پیتزاهای ایران که سفتند! به راحتی می‏توان با خوردنِ دو یا حداکثر سه برش از این پیتزاها سیر شد.

 

پایان سفر

چهارشنبه هشتم شهریور، حدود ساعتِ یک ظهر کوله‏ام را بستم و بعد از تحویل دادنِ کلیدِ اتاق به جوانِ خوش برخوردِ رسپشنِ هتل و آرزوی دیدارِ مجدد با او! با اتوبوس به سوی فرودگاهِ ایگواسو حرکت کردم. برخلافِ نیمه شبِ ورودم به ایگواسو، این‏بار فرودگاهِ کوچکِ شهر شلوغ و آمد و شدِ مسافران در آن محسوس بود. بلیتم که در فرودگاه سائو خریده بودم، برای ساعت 15.30 و متعلق به شرکتِ هواپیمایی TAM بود. پذیرشِ مسافر، سوار شدن و درنهایت انجامِ پرواز همگی به هنگام انجام شدند و دقایقی پس از برخواستنِ هواپیما از باند فرودگاه، شاید برای آخرین بار، از منظره‏ای متفاوت به آبشار ایگواسو چشم دوختم. آبشاری که چند روز قبل، عظمتش مرا مجذوب و متحیرِ خود ساخته بود، اکنون هر لحظه در برابرِ دیدگانم کوچک و کوچک‏تر می‏شد؛ تا سرانجام با چرخشی که خلبان به مسیرِ هواپیما به سوی ریو دو ژانیرو داد، محو شد و به دیگر خاطراتم پیوست.

بی‏تردید علاقه‏مندم که به بسیاری از مناطقی که در داخل یا خارج از ایرانِ عزیز سفر کرده‏ام، بتوانم بازگشتی مجدد داشته باشم و تجدید دیدار و خاطره. اما در مورد ایگواسو و آبشارش وضع فرق می‏کند. این‏جا از علاقه گذشته است و باید از مجذوبیت سخن گفت. حال که یک سال از مسافرتم می‏گذرد، بسیاری مواقع برخود خُرده می‏گیرم که چرا در آن مدتِ چند روز حضور در ایگواسو، فقط یک مرتبه به آبشار رفتم! مگر سیارة زیبای زمین چند آبشارِ ایگواسو دارد؟!

مسافرتِ من به برزیلِ بزرگ، سرانجام پس از پنج روز حضور در ایگواسو و چهار روز در ریو به پایان رسید. البته چون تصمیم داشتم فقط خاطراتِ حضورم در ایگواسو را بیان کنم، از ذکر بخشِ سفرنامة ریو پرهیز می‏کنم؛ باشد برای مجالی دیگر. عصرِ یکشنبه 12 شهریور 1391، ریو را به مقصد سائو ترک و در ساعت 23.15 همان شب جهت بازگشت به ایران، با هواپیمای ترکیش ایرلاین به سوی استانبول پرواز کردم. آخرین خریدی که در برزیل انجام دادم، در فرودگاهِ سائو بود. باقی ماندة پولی که در جیب داشتم، 20 رئال می‏شد و کمی هم دلار. یادم آمد که جای یکی از مهم‏ترین سوغاتی‏های این کشور در کوله‏ام خالی است؛ قهوة برزیلی. به فری‏شاپ فرودگاه رفتم؛ در یکی از فروشگاه‏ها یک بستة قهوه نظرم را جلب کرد که پشتِ آن نوشته شده بود "تولید شده در مزارع ایگواسوی کشور برزیل". از فروشنده قیمتِ آن را پرسیدم؛ جواب داد 20 رئال!

 

نقد و بررسی هتل:

هتل اقامت من در شهر ایگواسو، هاستلی با نام Pousada El Shaddai بود که من چهار شب در آن اقامت داشتم. مانند بسیاری از هاستل‏های دیگر در جهان، این هاستل رستوران نداشت؛ اما صبح‏ها از ساعت 7 تا 10 صبحانه سرو می‏کرد. چون در قسمت نقد و بررسی هتل‏ها در سایت لست سکند، اطلاعاتی در مورد هتل های کشور برزیل نمی باشد، من امتیازهای این هتل را در همین بخش ذکر می‏کنم.

• کیفیت و تنوع غذا (صبحانه): 6 (از 10 امتیاز)
• تمیزی و زیبایی هتل و اتاق‏ها: 5 (از 10 امتیاز)
• عملکرد کارکنان: 6 (از 10 امتیاز)
• تفریحات و امکانات هتل: 2 (از 10 امتیاز)
• منطقه و دسترسی: 8 (از 10 امتیاز)
• ارزش قیمت به نسبت خدمات: 7 (از 10 امتیاز)

هرچند دیدگاه افراد در مسافرت می‏تواند بسیار متفاوت باشد، اما در مجموع با توجه به قیمت و به ویژه موقعیت این هاستل و البته برخورد مهربانانه کارمندانش، من آن را برای افرادی که در مسافرت امکانات هتل برایشان در اولویت‏های نخست قرار نمی‏گیرد، به ویژه کسانی که به تنهایی مسافرت می‏کنند توصیه می‏کنم. یکی دیگر از ویژگی‏های مهم این هاستل، نزدیکی نسبی آن به پایانه اتوبوسرانی شهر (Urban Transportation Terminal) است که در خیابان Republica Argentina قرار دارد. از این پایانه می‏توان با هزینه‏ای اندک، با اتوبوس به تمام نقاط دیدنی ایگواسو و همچنین فرودگاه شهر رفت. البته باید به یاد داشت که در این هاستل، فقط صبحانه سرو می‏شود و از رستوران و سرو غذا در ظهر یا شب خبری نیست. هرچند جای نگرانی نمی‏باشد، چون در فاصله صد متری هاستل، چندین غذاخوری و رستوران با قیمت‏های متعارف و حتی لوکس وجود دارند.

 

نویسنده : علی جاویدی صباغیان

سفر به سرزمین فوتبال و قهوه - قسمت 1