بعضی جغرافیدانان معتقدند اگر ایران پستی بلندی‌های متعددش را نداشت، آب و هوایش شبیه به عربستان می‌شد؛ گرم و خشک. واقعیتش هم این است که از قرار گرفتن روی نوار خشک و بیابانی جهان، همین انتظار هم می‌رود، امّا پستی و بلندی‌ها هوا را چنان میان خودشان رد و بدل می‌کنند که موجب بارش در بعضی نقاط شده و در نتیجه‌اش، شاهد مناظر رنگارنگی در هر طرف ایرانیم. اگر آبشارهای مرتفع ایران را به خاطر داشته باشید، دیدیم که دو تا از بلندترین آبشارهای ایران، در استان کویری ایران، کرمان، واقع شده‌اند! بنابراین، پستی و بلندی‌های این سرزمین، تصوراتمان را تغییر می‌دهند.
علت اینکه در این مطلب، به نقاط مرتفع ایران می‌پردازیم هم همین است. پیدا کردن این نقاط ارتفاعی، یعنی یافتن مناظر و اقلیم متفاوت در آن منطقه. جالب اینجاست که بعضی از این نقاط مرتفع، روی مناطق کوهستانی ایران نیستند و دقیقا در استان‌هایی قرار دارند که تصورمان از آنها کویری و هموار است!
مرتفع‌ترین مراکز استان کشور
در ابتدا، 10 مرکز استانی که بیشترین ارتفاع را دارند، نام می‌بریم، سپس 10 شهر مرتفع ایران را معرفی کنیم (البته احتمال دارد ارتفاعاتی که نوشته شده با اندکی بیش و کم باشند چون عدد دقیقی برای ارتفاع مناطق اعلام نشده و منابع گاهی با هم اختلاف کمی دارند). لازم به توضیح است که ارتفاعی که برای مناطق در نظر گرفته میشود، بر مبنای سطح دریاست، یعنی میزان ارتفاعی که از سطح دریا دارند. این مراکز استان مرتفع عبارتند از:
شهرکرد، استان چهارمحال بختیاری، 2060 متر
یاسوج، کهکیلویه و بویر احمد، 1870 متر
همدان، استان همدان، 1820 متر
کرمان، استان کرمان، 1755 متر
اراک، استان مرکزی، 1755 متر
زنجان، استان زنجان، 1638 متر
اصفهان، استان اصفهان، 1580 متر
شیراز، استان فارس، 1540 متر
سنندج، استان کردستان، 1480 متر
بیرجند، استان خراسان جنوبی، 1480 متر
با توجه به لیست بالا که ارتفاع مراکز استان بر اساس دانشنامه‌های معتبر بیان شده‌اند، استان‌هایی را می‌بینیم که جزو مناطق کوهستانی محسوب نمی‌شوند امّا در لیست 10 مرکز استان مرتفع ایران هستند!
مرتفع‌ترین شهرهای کشور
با مراکز استان مرتفع کشور آشنا شدیم. حالا وقت آن رسیده که با مرتفع‌ترین شهرهای ایران آشنا شویم. ممکن است نام بعضی از این شهرها را تا به حال نشنیده باشید زیرا جزو مناطق توریستی کشور محسوب نمی‌شوند امّا موقعیت جغرافیایی و طبیعت زیبای آنها، برای تبدیلشان به نقاط توریستی راه را باز کرده است. ممکن است در آینده نزدیک، همین ارتفاع نقطه قوتی در جذب گردشگران باشد!
1. فریدون‌شهر، استان اصفهان؛ 2590 متر
فریدون‌شهر در غرب استان اصفهان قرار دارد. به دلیل زندگی مسالمت‌امیز پنج قوم گرجی، بختیاری، ترک، فارس و ارمنی در کنارهم، به سرزمین «پنج قوم» هم معروف است. با توجه به ارتفاعش، اقلیم معتدل کوهستانی دارد. همچنین، این ارتفاع همراه با ریزش‌های جوی، باعث ایجاد مناظر زیبا و طبیعی این منطقه شده. مانند آبشار پونه‌زار، دورک و پشندگان و دشت‌های چشم‌نواز لاله.
2. سمیرم، استان اصفهان؛ 2460 متر
دومین شهر مرتفع ایران، سمیرم در جنوب اصفهان است. این منطقه هم به دلیل ارتفاع و ریزش‌های جوی فراوانش، جزو مناطق خوش منظره با طبیعت بکر در ایران شناخته میشود. گفته شده این شهر حدود 54 جاذبه گردشگری دارد و آبشار 70 متری‌اش یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر آن است.
3. داران، استان اصفهان؛ 2390 متر
سومین شهر مرتفع هم به استان اصفهان تعلق دارد! شهر داران در شهرستان فریدن و غرب استان اصفهان قرار گرفته است. در این منطقه هم می‌توانید در کنار مناظر بکر طبیعی، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی هم بیابید.
4. کوهرنگ، استان چهارمحال بختیاری؛ 2350 متر
این منطقه به قطب جاذبه‌های گردشگری زاگرس هم معروف است. همچنین، کوهرنگ سرچشمه سه رودخانه بزرگ ایران است: کارون، زاینده رود و دز. اگر بخواهیم فقط چند نمونه از مهمترین جاذبه‌هایش را نام ببریم، باید به آبشار کوهرنگ، دشت لاله‌های واژگون، آبشار شیخ علیخان، جنگل‌های بلوط منطقه بازفت، چشمه دیمه، روستاهای تاریخی و بکر منطقه، روستای پله کانی سر آقا سید اشاره کنیم.
5.صفاشهر، استان فارس؛ 2300 متر
صفاشهر در منطقه خرمبید استان فارس قرار گرفته. این منطقه، علاوه بر زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌های تاریخی‌اش، صنایع دستی فراوانی چون کار روی چوب، نمد مالی، آهنگری، فلاخن دوزی، مرمت فرش، سرمه دوزی و چرم دوزی دارد.
6. بافت، استان کرمان؛ 2270 متر
اگر مرتفع‌ترین آبشارهای ایران در ذهنتان مانده باشد، متوجه ارتفاع این منطقه خواهید شد. بافت در جنوب استان کرمان قرار گرفته است. علاوه بر ارتفاع زیاد و مناظر بی‌نظیر، این منطقه ظرفیت‌های فراوانی برای در توسعه گردشگری دارد. جاجیم باقی و قالیبافی از صنایع دستی مهم این منطقه است.
7. سی‌سخت، کهکیلویه و بویر احمد؛ 2250 متر
شاید تا پیش از زلزله سی‌سخت، نام این شهر زیبا را نشنیده بودید امّا پس از زلزله، تازه عده‌ای متوجه شدند که چقدر بی‌خانمان شدن در میانه زمستان و در این شهر مرتفع و کوهستانی، دشوار است. طبیعت کهکیلویه و بویر احمد به خودی خود زبانزد است امّا سی‌سخت به سرزمین تاکستان، آبشار و بلوط معروف است و طبیعت متنوع و بسیار زیبایی دارد. اگر بخواهیم به چند نمونه از جاذبه‌هایش اشاره کنیم، چشمه میشی، چشمه سه(چشمه سیاه)، بن رود، تنگ را، اشکفتوی، چشمه زنگویی، آبشار بریدون، لهوس، دریاچه نمک کوه گل، تپه قلات، تپه اسپیدو، دریاچه کوه گل، منطقه برف کرمو، قله قلم، دشتک آبشار دره ناری بن رود و روستای کوخدان، کریک، تنگ کلنجه، کوه گل، تنگ حراء، توفال، آبشار بلیو، قله دنا، مورگل، قزل قله وگردنه بیژن، چشمه سرداب، گردنه بز کش، روستای دهنو و آبشار نول بخشی از جاذبه‌های بسیار زیبایش هستند.
8. خوانسار، استان اصفهان؛ 2250 متر
باز هم شهر مرتفع دیگر در استان مرکزی ایران، اصفهان! خوانسار در شمال غرب اصفهان به خاطر طبیعت و جاذبه‌های بی‌نظیرش، به بهشت استان اصفهان معروف است. شهری با چشمه‌ها و طبیعت خیال انگیز. البته جاذبه‌های این شهر به طبیعتش ختم نمی‌شود و به دلیل قدمتش، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی هم دارد.
9. سپیدان، استان فارس؛ 2240 متر
امکان ندارد کسی آبشار حیرت انگیز مارگون را دیده باشد و سپیدان را نشناسد؛ شهری در استان فارس با چشمه‌ها و طبیعت بی‌نظیری مثل آبشار مارگون! علاوه بر مارگون که بزرگترین آبشار چشمه‌ای جهان نامیده شده، برم فیروز، تنگ تیزاب، چله‌گاه، کهکران و پیست‌های اسکی از جاذبه‌های معروف این منطقه است.
10. اقلید، استان فارس؛ 2230 متر
اقلید در ارتفاعات زاگرس مرکزی و استان فارس قرار گرفته و از شهرهای مهم گذشته محسوب میشود، زیرا که گفته شده معتقد بودند که اگر کسی اقلید را فتح کند، کل فارس را فتح کرده و اقلید کلید فارس است! بنابراین این منطقه هم جاذبه‌های طبیعی و تاریخی را در کنار هم دارد. تنگ براق، حوض دختر گبر، دریاچه آب شیرین کافتر، قدمگاه سده و چشمه گور بهرام، تعدادی از جاذبه‌های آن است.
بام ایران کجاست؟
از میان شهرهای مرتفع و مراکز استان مرتفع ایران، هر کدام را به بام ایران لقب داده‌اند و برای آن دلایلی گفته‌اند. گاهی می‌گویند لقب بام ایران برای شهرها، باید به مراکز استان برگردد و عده‌ای می‌گویند مهم بلندترین ارتفاع است. لذا، به دلیل این اختلاف نظر، در این متن به هیچکدام از شهرها لقب بام ایران ندادیم. از طرفی آنچه مهم است، یادگرفتن اسامی شهرهای مرتفع ایران است، اینکه کدام لقب بام ایران می‌گیرد چندان اهمیتی ندارد. همه مناطقی که نام برده شد، از حیث زیبایی و طبیعت با یکدیگر مقایسه‌پذیر نیستند و هر کدام، طبیعت منحر به فرد خودش را دارد.
تألیف: لست سکند
منبع: سازمان هواشناسی، دانشنامه ایران زمین، دایره المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، وزارت فرهنگ و ارشاد اصفهان، خبرگزاری صدا و سیما، خبرگزاری مهر، خبرگزاری ایسنا، تابناک
