سرزمین ما جزئی از کمربند خشک و کویری کره زمین است و به کویرهای بیانتهایش معروف شده. امّا پستی و بلندیهایش باعث شدهاند این قاعده کمی به هم بخورد و در کویرهایی که سراسر زیباییاند، شاهد سرسبزیهای بینظیر باشیم. گاهی این مسئله شکل متناقض به خودش میگیرد و جاذبههایی ایجاد میشوند که در میانه کویر، جنگلهایی سربرمیآورند که باورنکردنیاند! انگار در خواب و رویا با چنین چشماندازی مواجه شدهایم؛ اینجاست که میگوییم ایران، باغهای شگفانگیزی در دل کویر دارد.
بنابراین، دیدن طبیعت سرسبز روی کمربند کویری کره زمین، چندان هم عجیب نیست. یکی از شگفتیهای طبیعی که در بیشتر استانهای ایران وجود دارد، آبشار است. ایران نزدیک به 300 آبشار غیر فصلی و دائمی دارد و هر کدام از این آبشارها در گوشهای از سرزمین با منظره منحصر به فرد خودش شکل گرفته است. در این مطلب از مجله گردشگری لست سکند، میخواهیم با تعدادی از بلندترین آبشارهای ایران آشنا شویم. بعضی از آنها به دلیل زیبایی بصری که دارند، بسیار معروف هستند و بعضی دیگر شاید برایتان ناآشنا باشند. امّا ارتفاع این آبشارها در منابع مختلف، با یکدیگر اختلاف دارند و سعی شده به منابع موثقتر استناد شود، بنابراین ممکن است اختلافهایی در ترتیب آبشارها وجود داشته باشد.
12. آبشار آب سفید (حدود 70 متر)
آبشار آب سفید در این لیست، نسبت به سایر آبشارهای نام برده شده، ارتفاع کمتری دارد، اما با این حال در میان مرتفع ترین آبشارهای ایران قرار میگیرد. این آبشار به عروس آبشارهای ایران هم شناخته میشود و علت نامگذاری آن بیشتر بهدلیل ظاهر و سفید رنگ بودن آب آبشار است. علت سفید رنگ بودن آب این آبشار هم به دلیل حبابهای سفیدی است که از ترکیب آب با هوا و برخورد با سنگهای اطراف ایجاد میشود.
آبشار آب سفید در جنوب شرقی لرستان و در دامنههای رشته کوه زاگرس قرار دارد که از جاده الیگودرز باید به آن راه پیدا کرد. ارتفاع آبشار حدود 70 متر است و عرض آن در مواقع پر آب به چیزی حدود 8 الی 15 متر خواهد رسید. پوشش گیاهی که در اطراف این آبشار هست، محوطه را بسیار زیباتر کرده است. گفتنی است که زیارتگاه «مومد حسن» که از اهمیت بالایی نیز برای اکثر بومیان برخوردار است، در این منطقه قرار دارد. از دیگر نکات مثبتی که میتوان برای این آبشار عنوان کرد، وجود امکانات رفاهی مختلف در اطراف آن است که از میان آنها میتوان به سکوهای استراحت، نمایشگاه، نمازخانه و سیاه چادر اشاره کرد.

موقعیت مکانی ابشار آب سفید روی نقشه
11. آبشار مارگون (حدود 80 متر)
آبشار مارگون از آن آبشارهای معروفی است که وقتی با آن روبهرو میشوید، از عظمتش تعجب میکنید. آبشاری که حدود 80 متر ارتفاع دارد و بیش از ارتفاعش عرض حدود 90 متری آن جلب توجه میکند. آبشار زیبای مارگون در سپیدان استان فارس قرار دارد و فاصلهاش تا شیراز حدود 150 کیلومتر است؛ یعنی نزدیک دو ساعت و نیم با خودروی شخصی راه دارید تا به آبشار برسید. این آبشار، تقریبا در مرز دو استان فارس و کهکیلویه و بویراحمد قرار گرفته، بنابراین اگر به هر کدام از این دو استان سفر کردید، میتوانید بازدید از آبشار مارگون را در برنامه خود قرار دهید تا یکی از بزرگترین آبشارهای ایران را از نزدیک ببینید.
فکر میکنید این حجم آب از کجا به این صورت جاری میشود؟ چشمههای مارگون از قله برم فیروز سرچشمه میگیرند که به دلیل بارش چند متر برف در زمستان، دو چشمه معروف «مارگون» و «شش پیر» از آن تشکیل میشوند و در این قله (برم فیروز) دریاچهای کوچک و زیبا نیز وجود دارد که یکی از مرتفعترین دریاچههای ایران محسوب میشود.
اگر قصد بازدید از آبشار را داشتید، سعی کنید زمانهای خلوتتر را انتخاب کنید، زیرا آبشار مارگون در یک منطقه بنبست قرار گرفته و فضای کافی برای پارک خودرو و نشستن در آن نیست، بنابراین برای اینکه بتوانید از مناظرش لذت ببرید، زمانهای خلوتتر را انتخاب کنید، ضمن اینکه حتما لازم است انرژی کافی برای پیادهرویهایش را داشته باشید.


موقعیت مکانی آبشار مارگون روی نقشه
10. آبشار کرودی کن یا آبشار تنگ زندان (بیش از 80 متر)
آبشار کرودی کن در یکی از بکرترین مناطق ایران در استان چهار محال بختیاری، شهرستان بروجن و منطقه سبزکوه قرار گرفته است. این آبشار در «تنگ زندان» که یک مجموعه از کوه و آبشار و حیات وحش است واقع شده و یکی از بلندترین آبشارهای آن منطقه و همچنین از بلندترین آبشارهای ایران محسوب میشود. به این آبشار، آبشار تنگ زندان هم میگویند. بنابراین به جز این آبشار، آبشارهای کوچکتر دیگری هم در آن جا هستند. بررسیها نشان میدهد که در این منطقه، تعداد حدودا 10 آبشار مرتفع وجود دارد که بلندترینشان همین آبشار کرودی کن است.
محلیها به آن «کردویکن» یا «دودی» میگویند، امّا چرا دودی؟ چون ارتفاع زیاد این آبشار باعث شده وقتی به پایین سرازیر میشود، حالت پودر شده آبها از دور شبیه دود به نظر برسد. با توجه به اینکه آبشار در منطقه صعبالعبوری قرار دارد، امکان بازدید آن از نزدیک فراهم نیست و برای دیدن آبشار باید در نقاط دورتری بایستید. ارتفاع کلی این آبشار حدود 120 متر است که در دو آبشار 70 و 50 متری به پایین سرازیر میشود.

موقعیت مکانی آبشار کرودی کن (تنگ زندان)
9. آبشار نوژیان (حدود 90 متر)
لرستان را به خاطر آبشارهای زیبا و فراوانی که دارد، به شهر آبشارها هم میشناسیم. گفته شده بیش از 50 آبشار در این استان قرار دارند و بدون شک همه این آبشارها معروف نیستند، امّا در میان آنها آبشار مرتفعی وجود دارد که جزو بلندترین آبشارهای ایران محسوب میشود. آبشار نوژیان آبشار مرتفعی است که در خرم آباد استان لرستان قرار گرفته است. این آبشار در مرز حوضه آبریز سرخاب واقع شده است.
ارتفاع کلی آبشار نوژیان را حدود 90 متر اعلام کردهاند. گردشگاه تفریحی نوژیان هم در نزدیکی آبشار، بالای کوه تاف قرار دارد که در آنجا گیاهان دارویی هم میرویند. برای دیدن این آبشار زیبا و چیدن گیاهان دارویی، معمولا مردم از این گردشگاه بازدید میکنند.


موقعیت مکانی آبشار نوژیان روی نقشه
8. آبشار شوی (حدود 100 متر)
حالا نوبت به یکی دیگر از زیباترین آبشارهای ایران میرسد که حتّی به آن لقب بزرگترین آبشار طبیعی خاورمیانه را هم دادهاند! آبشار شوی یا تله زنگ در دزفول از سلسله جبال زاگرس، بین کوههای سر تنگ شوی قرار گرفته است.
این آبشار زیبا، از غاری بیرون میجهد و از گردنهای بلند به پایین سرازیر میشود. ارتفاع این آبشار تقریبا به 100 متر و عرض آن هم حدودا به 40 متر میرسد. با توجه به پوشش گیاهی منطقه، اطراف آبشار شوی مملو از درختان بلوط، بادام و درختان بسیار زیبا است. تصور کنید در بهار که اطراف این آبشار حسابی سرسبز میشود، چه مناظر چشمنوازی در انتظار بازدیدکنندگان خواهد بود.
درباره معنی نام این آبشار گفتهاند که در گویش لری بختیاری، شوی نامی زنانه به معنای لطافت زنانه است. در گویش محلی به این آبشار، «طاف شوی» هم میگویند و راه دسترسی به آن از طریق ایستگاه راه آهن تله زنگ است.

موقعیت مکانی آبشار شوی روی نقشه
7. آبشار پیران (حدود 100 متر)
تا به حال نام آبشار سه طبقه به گوشتان خورده؟ این عنوان را معمولا برای آبشار پیران استان کرمانشاه استفاده میکنند. این آبشار در 110 کیلومتری جنوب غربی کرمانشاه واقع شده است. آبشار پیران به عنوان میراث طبیعی کشور در آثار ملی به ثبت رسیده است.
دیوارههای عظیم کوهستان دالاهو، در استان کرمانشاه نشان از وجود یکی از آبشارهای بلند ایران زمین بهنام آبشار پیران دارد. این آبشار پدیدهای زمینشناسی محسوب میشود که از نظر تکتونیکی یکی از آثار جذاب، دیدنی و تماشایی ژئوتوریسمی حوزه زاگرس چین خورده واقع در شهرستان سرپل ذهاب است.


موقعیت مکانی آبشار پیران روی نقشه
6. آبشار دره عشق (بیش از 100 متر)
یکی دیگر از آبشارهای بلندی که در دل زاگرس و استان چهارمحال بختیاری جای گرفته، آبشار دره عشق است. دره عشق منطبق بر گسل اصلی زاگرس و محل برخورد دو صفحه بزرگ تکتونیکی در گذشته زمینشناسی است. آبشار مرتفع آن هم در این دره ایجاد شده است. کوههایش هم که طبیعت زاگرس را دارند و مملو از درختان بلوط به همراه صخرهها و پرتگاههای فراوان در جنوب غرب هستند.
این آبشار از جاذبههای مهم و اصلی این منطقه است. آبشاری با بیش از 100 متر ارتفاع که با شدت به بیرون از کوه میجهد.

موقعیت مکانی آبشار دره عشق روی نقشه
5. آبشار سرانکوه (بیش از 100 متر)
شاید انتظار داشته باشید آبشارهای بلند در مناطق سرسبز ایران باشند، امّا همانطور که ابتدای متن هم گفتیم، در ایران تناقضهای طبیعی وجود دارد که همگان را حیرتزده میکند. آبشار سرانکوه از آبشارهای بسیار بلند ایران در استان کویری ایران، کرمان و در منطقه جیرفت قرار گرفته است. این آبشار مرتفع، در رشته کوه جبال بارز است.

4. آبشار لاتون (105 متر)
آبشار دیگری که جزو بلندترین آبشارهای ایران محسوب میشود، آبشار لاتون در 15 کیلومتری جنوب آستاراست. این آبشار مرتفع، با نام محلی بارزاو هم شناخته میشود. آبشار لاتون هم بهدلیل ارزش بالایی که دارد، جزو میراث طبیعی کشور در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی به ثبت رسیده است. بعضی این آبشار را بلندترین آبشار در چهار فصل میدانند. ارتفاع آبشار لاتون را 105 متر اعلام کردهاند. بالای آبشار هم قلعه اسپیناس قرار دارد.
از نظر پوشش گیاهی و جانوری این منطقه، در اطراف آبشار لاتون درختان آلو، به، گلابی، گردو، فندق، سیب وحشی و آلوچه در فصول مختلف سال دیده میشود. اطراف آبشار، جانورانی چون گرگ، خرس، جوجه تیغی و راکون حضور دارند.
این آبشار از دامنههای شرق کوه اسپیناس سرچشمه میگیرد و به رودخانه لوندویل که با طول ۱۷ کیلومتر از کوه اسپیناس سرچشمه گرفته، سرازیر میشود و با شیب تندی به سمت روستای کوته کومه و شهر لوندویل حرکت میکند و مسیرش در نهایت به دریای کاسپین ختم میشود.


موقعیت مکانی آبشار لاتون روی نقشه
3. آبشار نشترود (110 متر)
آبشارهایی که نام بردیم، بیشترشان از تهران دور هستند، امّا آبشار نشترود از آبشارهای مرتفع نزدیک تهران است. این آبشار در منطقه نشترود کرج قرار گرفته که با ارتفاع 110 متر، آن را جزو بلندترین آبشارهای ایران میدانند. بهترین فصل برای بازدید از این آبشار مرتفع، بهار و تابستان است.

موقعیت مکانی آبشار نشترود روی نقشه
2. آبشار وروار (174 متر)
آبشار وروار با ارتفاع 174 متریاش در میان بلندترین آبشارهای ایران، جایگاه خوبی را از آن خود کرده است و در مقاوم دوم از میان بلندترین آبشارهای ایران قرار دارد. سرچشمه آن رود فرق است که از منطقه جبال بارز جنوبی و خصوصا قله علم شاه سرچشمه میگیرد. وروار از جاذبههای بینظیر جنوب شرق ایران است. البته در کنار آن مناطق و قلعههای باستانی فراوانی وجود دارند، بنابراین گردشگران میتوانند از جاذبههای تاریخی و طبیعی این منطقه لذت ببرند و چند هدف را دنبال کنند.

موقعیت مکانی آبشار وروار روی نقشه
1. آبشار تاف یا آبشار برنجه (بیش از 500 متر)
آبشار تاف یا همان آبشار برنجه بلندترین آبشار ایران است که یک بافت کوهستانی دارد و مناظر زیبایی نیز در اطراف آن به چشم میخورد که بر جذابیتهای آن میافزاید. این آبشار روی کوهی قرار گرفته که ارتفاع آن از سطح دریا برابر با 3500 متر است. با توجه به اندازهگیریهای انجام شده، ارتفاع آبشار برنجه حدودا بین 500 تا 800 متر است و یک آبشار پلکانی به حساب میآید که در مجموع سه قسمت دارد. گفته میشود که قدمت این آبشار به چند هزار سال میرسد.
آب این آبشار معمولا در فصول تابستان و پاییز کمتر است، پس اگر قصد شما از سفر، فقط دیدن آبشار تاف است، این مورد را در نظر داشته باشید. نکته دیگری که اهمیت دارد، این است که اطراف این آبشار بخشهایی وجود دارد که در فصل بهار از لالههای واژگون پر میشوند و منظرهای بسیار زیبا و دیدنی را ایجاد میکنند. آبشار تاف در 97 کیلومتری شهر الیگودرز خرم آباد قرار گرفته و در نزدیکی روستای پیر امام است.


موقعیت مکانی آبشار تاف (برنجه) روی نقشه
سخن آخر
همانطور که در ابتدای متن هم اشاره کردیم، ایران با طبیعتش، تعجب ما را برمیانگیزد. قبل از خواندن متن باورتان میشد که بلندترین آبشار در استانهای خشک ایران باشند؟ حتی برخی از این آبشارها را میتوان در میان رویاییترین آبشارهای جهان قرار داد و با آنها مقایسه کرد.
نکتهای که در بازدید از آبشارها باید به آن توجه کنید این است که چون این پدیده طبیعی در مناطق مرتفع قرار دارد، معمولا فصلهای سرد، زمان مناسبی برای بازدید از آبشارها نخواهد بود. بنابراین پیش از حرکت، حتما مسیر و آب و هوای منطقه را بررسی کنید.
تألیف: لست سکند
منبع: تابناک، خبرگزاری صدا و سیما، ایسنا، مهر، تسنیم، کتاب آبشارهای ایران