به نام خدا
سفرنامه" شهر یئری" shahar yeri
مشکین شهر در شمالغربی ایران واقع شده و یکی از شهرستانهای استان اردبیل میباشد.حدود840 کیلومتر با تهران،95 کیلومتر با اردبیل و 190کیلومتر با تبریز فاصله دارد. جمعیت آن حدود 150000نفر و آب و هوای خنک و معتدل کوهستانی دارد. کوه سبلان در 25 کیلومتری این شهر واقع شده است.
نام قدیم این شهر" خیاو "("خی" به معنی "خیک آب" و" آو" به معنی" آب "آورده شده است)میباشد وچون ریز آبه های سبلان به این منطقه سرازیر شده و دارای سفره های آب زیر زمینی و چشمه های متعدد آبگرم میباشد،واژه خیاو در زبان اصیل ایرانی محل پرآب ، پردرخت و محل گذر از میان آب و درخت را تداعی میکند.در سال 1064 زمانی که آلپ ارسلان به گرجستان لشکر کشید،حاکم آنجا تسلیم و برخی از امرا اسیر و بعد مسلمان شدند.یکی از این امیران بیشکین نام داشت که مورد توجه و عنایت آلپ ارسلان قرار گرفت و حکومت خیاو را به وی بخشید.این نام بعدا توسط مردم به "مشکین" تلفظ شد . در سال 1316 ودر زمان حکومت رضا شاه ،نام این شهر رسما به مشکین شهر تغییر یافت.
مشکین شهر(عکس از اینترنت)
این شهرستان دارای نه دهنه چشمه معدنی است که به فاصله تقریبی 25الی 45 کیلومتری از مشکین شهر قرار دارند. این چشمه های معدنی عبارت اند از: 1-چشمه قینرجه 2- چشمه آبگرم قوتورسوئی لا هرود 3- چشمه ایلا ندو 4-چشمه آبگرم شابیل 5- چشمه دوبدو (دودو) 6- چشمه آبگرم موئیل 7- چشمه قوتورسوئی موئیل 8- چشمه آق سو مشگین شهر9- چشمه ملک سوئی
مشکین شهر یکی از شهرستانهای غنی از نظر آثار باستانی است بطوریکه حدود600اثر باستانی در این منطقه شناسایی و ثبت شده است.از مهمترین این آثار میتوان به :سنگ نبشته شاپور دوم ساسانی،بقعه شیخ حیدر،قلعه قهقهه، قلعه ارشق ، کهنه قلعه ، کاروانسراهای قانلی بلاغ،قلعه قشلاق زاخور، دیو قالاسی ، قلعه بربر و منطقه باستانی شهریئری اشاره کرد.
سفریکروزه ما به مشکین شهر، صرفا جهت دیدار و بررسی منطقه باستانی شهر یئری بود که به آن می پردازم.
صبح جمعه آخرین روز از فروردین ماه 97 با خودرو شخصی از تبریز راهی مشکین شهر شده و از آنجا به شهر یئری رفتیم. برای رسیدن به محوطه باستانی شهر یئری از تبریز دو راه وجود دارد. یکی مسیر تبریز-هریس – مشکین شهر و شهر یئری و دیگری مسیر تبریز-اهر –مشکین شهر و شهر یئری.
ما مسیر دوم را انتخاب کردیم.فاصله این مسیر 220 کیلومتر است.(تبریز تا اهر 120،اهر تا مشکین شهر 70 و مشکین شهر تا شهر یئری 30 کیلومتر). البته مسیر اول حدود 20کیلومتر کمتر است اما بعلت ناجور بودن قسمتی از جاده ،ما ترجیح دادیم از مسیر دوم به مشکین شهر عزیمت کنیم. مدت زمان این دو مسیر تقریبا با هم برابر است( حدودسه ساعت).
حوالی ساعت 10به مشکین شهر رسیدیم.سپس وارد جاده مشکین شهر –اردبیل شدیم. این جاده 95 کیلومتر است. بعد از حدود 30کیلومتر رانندگی و چند کیلومتر بعد از شهر لاهرود ،در سمت چپ جاده تابلوی روستای پیرآزمیان قرار دارد. این روستا 2کیلومتر جاده آسفالته فرعی دارد. منطقه باستانی شهر یئری بعد ازعبوراز این روستا و تنها یک کیلومتر فاصله دارد این مسیرکوتاه، جاده خاکی اما صافی دارد .
عکس زیر: داخل روستای پیرآزمیان و تابلوراهنمای محوطه باستانی شهر یئری
کل منطقه شهر یئری حدود 450 هکتار است که تا سال 1381 در زیر خاک مدفون بود و در این سال تنها بخش بسیار کوچکی ازمعبد ، محل راز و نیاز و عبادتگاه آن حفاری شده و از زیر خاک بیرون کشیده شده است.
عکس شماره 4 خارج روستای پیرآزمیان و تابلوی راهنمای شهر یئری
عکس شماره 5 جاده یک کیلومتری خاکی بین روستا و منطقه شهر یئری
عکس شماره 6 دور نمای منطقه باستانی شهر یئری
این محل 8000 سال قدمت دارد و به زمان عصر آهن یک و دو مربوط می شود.تا 3000 سال پیش هم زندگی در اینجا جریان داشت.در این معبد به تعداد جمعیت ساکن شهر(که احتمال میدهند در حدود2 کیلومتری آنجا باشد) سنگ افراشته های حجاری شده وجود داشت.سنگهای بزرگ نشانه افراد مهم و تاثیر گذار و سنگهای کوچک نشان دهنده مردم عادی شهر بودند.برای هر شخص ساکن در شهر یک مجسمه سنگ افراشته وجود داشت که تراشیده شده و در این معبد قرار گرفته است.
چون همه سنگها کمربند با شمشیر دارند نشاندهنده این واقعیت است که در آن دوره وظیفه زنها صرفا خانه داری و مواظبت از بچه نبوده و به همراه مردها،دوشادوش در حال نبرد و مبارزه بودند.بخاطر معبد بودن این محل، هیچکدام از سنگها دهان ندارند و اعتقاد داشتند هیچکس حق صحبت در نیایشگاه را ندارد بجز یک سنگ(نفر).تنها سنگ افراشته ای که دهان دارد و خودش هم زن است که احتمالا بعنوان روحانی حق صحبت داشت.سنگی که دو خط زیر سرش موجود است و آن نشانه داشتن دهن می باشد.
تشخیص زن یا مرد بودن سنگها هم بسیار ساده است. سنگهائی که بین موهای سر و دستشان بین یک یا چند خط انداخته شده،نماد گیره سربوده و علامت جنس زن می باشد که مردها فاقد این خطوط هستند. داخل مردمک چشم همه سنگها یک سوراخ ریز داشت و داخلشون سنگهای قیمتی و گرانبهائی بودند که بعنوان گوهر شب چراغ استفاده میشد که متاسفانه همه این سنگها مفقود یا مورد دستبرد و غارت قرار گرفته اما محل ریز سوراخ چشم قابل مشاهده می باشد.
چیدمان سنگ افراشته های معبد دقیقا مطابق با ستارگان خوشه پروین می باشد.عکس ناسا از وضعیت قرار گیری ستارگان خوشه پروین در آسمان ، با فرم قرار گیری سنگ افراشته ها را باهم مطالعه کردند و اینطور نتیجه گرفتند که مردمان آن عصر،آشنائی کامل با علم نجوم و ستاره شناسی داشتند.
این مردمان به جهان بعد از مرگ اعتقاد داشتند . در بررسی قبور آنها اشیای روزمره و لوازم شخصی آنها و همچنین عسل و بقایای بعضی مواد غذایی بدست آمده است و اعتقاد داشتند روزی زنده شده و از این مواد غذائی استفاده خواهند کرد.
قبل از ورود به نیایشگاه , در پائین و زیر آن، غاری وجود دارد که احتمال میدهند تا 3000 سال پیش آب و چشمه ای در آن موجود بوده که هم بعنوان آب انبار و حمام مورد استفاده قرار می گرفت. عابدان ،خود را تمیز کرده و در مسیر معبد هم طاق سنگی دیده میشود که از زیر آن گذشته و خود را به معبد میرساندند.
عکسهای مربوط به غارموجود در زیرمحوطه شهر یئری:
عکسهای مربوط به طاق محل عبور عابدان از زیر آن جهت ورود به معبد:
چند سال قبل اداره میراث فرهنگی شهرستان مشکین شهر در جهت مصون ماندن سنگها در اثر حوادث طبیعی، اقدام به نصب پایه های بتنی برای پوشش سقف می نماید که بعلت مخالفت سازمان یونسکو در ثبت جهانی این اثر، این پایه ها به همان شکل نیمه کاره رها شده و منظره نامناسبی را ایجاد کرده است.
همانطور که عرض شد این منطقه باستانی وسعت زیادی(450هکتار) دارد و محیط آن نیز زیباست و بخوبی میتوان جایگاه ویژه و استراتژیک منطقه را با مشاهده اطراف معبد به خوبی احساس کرد.
عکسهای مربوط به اطراف منطقه باستانی شهر یئری:
منطقه شهر یئری منطقه مرتفعی است که از آن بالا دیدن اطراف و بخصوص روستای پیرآزمیان ،باغات و پیرامونش زیبا بود.
بعد از دو ساعت اقامت در این منطقه باستانی زیبا و سیر در تاریخ پرفراز و فرود کشورمان، موقع بازگشت رسید.
کلیپ: طبیعت مسیر برگشت از مشکین شهر بطرف اهر
چند کیلومتری بعد از مشکین شهر به طرف اهر، روستاهائی نزدیک به هم قرار دارند به نامهای "احمد آباد" و "مزرعه خلف" که میتوان به جرات گفت که یکی از مناطقی است که به جهت دارا بودن مزارع و مراتع با علوفه های سالم و متنوع دامی، بهترین، لذیذترین و جوانترین بره ها و گوساله های کشتاری را داراست. در تمام روزهای سال و بخصوص جمعه ها که مسافران زیادی از این مسیر عبور می کنند، قصابیهای کنار جاده روستا بره ها و گوساله های جوان کشتاری را آماده عرضه میکنند و در همان محل نسبت به کشتار ،آماده سازی و با قیمت بسیار مناسب به میهمانان و مسافران عرضه می کنند. ضمنا از گوشت تازه ذبح شده هم در کبابیهای جنب قصابیها، کبابهای لذیذی آماده و در اختیار گردشگران قرار می دهند. حیفمان آمد از این منطقه عبور کنیم وبرای ناهار، لذیذ ترین کبابها را در یکی از رستورانهای بین راهی و داخل روستائی میل نکنیم.
بازگشتمان همان مسیر رفتمان بود. این مسیر سرشار از زیبائی مراتع، مزارع و باغهای کنار جاده بود با این تفاوت که هنوز به زمان اوج سرسبزی و شکوفائی گلها، چند روزی فاصله داشتیم.
عصر ساعت 18 به شهرمان تبریز و منزل رسیدیم. اما ره آورد این سفر با طبیعت زیبای شهرستان مشکین شهر، آب و هوای بی نظیر، مردم مهمان نواز، گوشت و کبابهای بی همتا ولذیذ آن، همچنین هنر وعلوم پیشرفته پیشینیان ما درمنطقه باستانی شهر یئری، همه و همه باعث غرور و افتخار ملیمان بوده و درذهنمان حک و در یاد و خاطرمان تا ابد به یادگار ماند.
پایان
