اسم موزه که میاید، بعضی‌ها خمیازه می‌کشند و معتقدند اسم موزه هم برایشان خواب‌آور است چه برسد بازدید از آن! عده‌ای امّا هیجان وصف‌ناشدنی برای بازدید از موزهها دارند. آیا تفاوت این دو طیف از آدم‌ها صرفا به علایق شخصی برمی‌گردد یا مسائل دیگری هم درمیان است؟ بدون شک، علاقه نقش مهمی در اشتیاق ما برای بازدید دارد، امّا بعد مهم دیگری که باید به آن توجه کرد، میزان اطّلاعات است. هر چقدر اطلاعاتمان از آنچه در موزه می‌بینیم کمتر باشد، اشیای پشت ویترین بیشتر برایمان کسل کننده و بدون مفهوم می‌شوند و به همان میزان، هر چقدر توشه اطلاعاتمان را از آنها سنگین‌تر می‌کنیم، با دیدنشان بیشتر سر ذوق میاییم و از دیدنشان تعجب می‌کنیم!
معمولا در تعطیلات نوروز و بین هفته‌ای، اگر جایی برای تفریح به ذهنمان نرسد و بخواهیم کمی بار فرهنگی داشته باشد، موزه را انتخاب می‌کنیم. امّا آیا برای بازدید از موزه آماده‌ایم؟ اصلا موزه‌ای که انتخاب می‌کنیم با علایقمان سازگار است؟ در این متن می‌خواهیم کمی موشکافانه‌تر به این 5 موزه مهم در تهران بپردازیم و ببینیم برای لذت بیشتر از آنها، باید چه اطلاعاتی داشته باشیم و اصلا کدامشان بیشتر با علایق ما همخوانی دارند؟ بدون شک موزه‌های جالب و حیرت‌انگیزی در ایران هستند که در اینجا ذکر نشده‌اند. این 5 موزه بر اساس عمومیتی که دارند انتخاب شده‌اند و فقط موزه هستند و بینشان کاخ موزهها قرار نگرفته‌اند. پیش از ورود به متن لازم است یادآوری کنیم که اشیای موزه‌ای در دسته‌بندی میراث فرهنگی، معمولا جزو میراث ملموس منقول قرار می‌گیرند.
1. موزه ملی ایران؛ اولین بنای موزه‌ای
موزه ملی ایران، در سال 1316 شمسی اولین بنایی بود که به عنوان موزه ساخته شد. طراحی بنای موزه ایران باستانی را آندره گدار (معمار فرانسوی) انجام داد و دو معمار ایرانی به نام عباسعلی معمار و استاد مراد تبریزی آن را اجرا کردند.آندره گدار برای طراحی بنا از طاق کسرا و کاخ فیروزآباد فارس الهام گرفت. موزه دوران اسلامی هم در سال 1375 افتتاح شد و طراحی آن از کاخ ساسانی بیشاپور، به صورت چلیپایی هشت ضلعی، الگو گرفته است.
بسیاری از افراد یا حتّی توریست‌ها به دلیل اطلاعات اندکی که درباره این موزه دارند، هنگام بازدید حس می‌کنند آنچه انتظار داشتند نبوده. در تصورشان، اشیایی وسیع‌تر و بیشتر از حتّی آنچه در تخت جمشید می‌بینند است امّا می‌گویند فقط تعدادی ظروف سفالی و تکه سنگ دیدیم! به همین دلیل، پیش از بازدید از موزه باید بدانیم که قرار است از چه اشیایی بازدید کنیم و چه ارزشی دارند. اول از همه لازم است بدانیم موزه ملی ایران از دو موزه مهم تشکیل شده که در زیر هر کدام را به اختصار توضیح می‌دهیم:
موزه ایران باستان: شامل تمام آثاری میشود که پیش از ورود اسلام به ایران، تاریخ‌گذاری شده‌اند؛ یعنی آثاری از دوران پارینه سنگی (حدود یک میلیون سال پیش) تا عصر ساسانیان. طبقه اول موزه به آثار پیش از تاریخ اختصاص دارد و طبقه همکف، آثار دوران تاریخی. باید بدانیم که دیدن آثار پیش از تاریخ با اینکه بسیار ساده و ابتدایی هستند، ما را با تلاش‌های انسان برای رفع ساده‌ترین نیازهای خود آشنا می‌کند و اگر تصور کنیم که این آثار به هزاران سال پیش برمی‌گردد، ارزش بیشتری برایمان پیدا می‌کند.
موزه دوران اسلامی: عده‌ای تصوّر می‌کنند که در این موزه قرار است اشیای مذهبی ببینند، در صورتی که این تصوّر کاملا اشتباه است. موزه دوران اسلامی اشیا و هنر مردم ایران را بعد از دوران ساسانی تا عصر قاجار به نمایش می‌گذارد. این موزه یکی از زیباترین موزه‌های ایران است چرا که می‌دانیم در دوران اسلامی، با شکوفایی هنر و علم ایرانیان در تاریخ روبه‌رو می‌شویم و آثار یافت شده از آن دوران، شما را شگفت‌زده می‌کند!
هر دو موزه بسیار ارزشمندند و آثاری که دارند جزو میراث فرهنگی مهم ایران محسوب می‌شوند. برای اینکه بازدیدتان از موزه با بهره بیشتری همراه باشد، بهتر است درباره کلیت آنچه قرار است ببینید، کمی جستجو کنید. حواستان باشد صرفا نام موزهها شما را به بازدید ترغیب نکند، گاهی تصور ما از نامی که می‌شنویم با آنچه می‌بینیم بسیار متفاوت است.
2. موزه جواهرات ایران
حتما نباید عاشق طلا و جواهر باشید که این موزه در لیست بهترین‌هایتان قرار بگیرد. درصد فراوانی از بازدیدکنندگان این موزه، بعد از بازدید هنوز شگفت‌زده‌اند و دلشان می‌خواهد یک بار دیگر به جواهراتش نگاه کنند. تصور کنید از نزدیک با الماس 182 قیراطی صورتی کوه نور چشم در چشم شوید! یا تاج پادشاهان ایرانی را با آن همه جواهرات از پشت ویترین ببینید. این اشیای گرانقیمت برای هر بازدیدکننده‌ای خیره‌کننده است.
خزانه فعلی جواهرات در سال 1334 ساخته میشود و با تأسیس بانک مرکزی، زیر نظر این بانک قرار می‌گیرد. جواهراتی که در این گنجینه قرار گرفتند، عمدتا در بازه عصر صفوی تا معاصر هستند.
با توجه به تدابیر ویژه امنیتی موزه جواهرات، شرایط بازدید آن هم به نسبت موزه‌های دیگر متفاوت است. هنگام بازدید باید تمام وسایلتان را تحویل دهید و بازدید از موزه فقط از شنبه تا سه‌شنبه در ساعات 15 تا 17 امکان‌پذیر است. (البته در دوران کرونا شرایط بازدید محدودتر شده، بنابراین پیش از بازدید حتما از باز بودن موزه مطمئن شوید).
3. موزه فرش ایران
موزه فرش ایران به صورت تخصصی به فرشهای بازمانده در طول تاریخ می‌پردازد. این موزه ارزشمند در سال 1356 با هدف پژوهش در سوابق، تحصیلات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش به خصوص فرش ایرانی افتتاح شد. بنای آن را استاد عبدالعزیز فرمانفرماییان طراحی کرد و آذین‌های نمای بیرونی آن، شبیه دار قالی طراحی شده. موزه فرش اولین موزه فرش کشور محسوب میشود.
امّا عمر فرشهای بسیار نفیسی که از سراسر ایران در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند، از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است.پیش از بازدید از موزه هم اگر کمی اطلاعات درباره فرش‌ها به دست آورید، لذت بازدیدتان را چندین برابر می‌کند.
4. موزه موسیقی
آنچه موزه موسیقی تهران را بی‌نظیر می‌کند، مجموعه کاملی از سازها و روایت آن از سیر موسیقی ایرانی است. کافی است کمی قبل از بازدیدتان، مطالعه داشته باشید تا وقتی با سازهای متنوع روبه‌رو می‌شوید، سازها و سیر تاریخی موسیقی ایران در ذهنتان نهادینه شود. این موزه، از موزه‌های تخصصی موسیقی به حساب می‌آید و لازم است کمی مشتاق و علاقمند به جریان موسیقی ایرانی هم باشید و گرنه شاید بازدید از این موزه به دلتان نشیند.
این موزه در سال 1385 شمسی به عنوان موزه موسیقی با هدف حفظ میراث موسیقی ملی، افتتاح میشود. گفته شده تنوع سازها در این موزه به 200 نوع می‌رسد! سازهای اقوام مختلف ایرانی در جاهای مخصوصشان، ما را با انواع موسیقی آنها آشنا می‌کند. حتّی سه تار ناصرالدین شاه قاجار هم می‌توانید پیدا کنید. آنچه این موزه را ویژه می‌کند، این است که در بخش کارگاه موزه که مشخص کرده‌اند، می‌توانید به سازهای مختلف دست بزنید و با آنها بنوازید!
پیش از این در مطلب موزه‌های معاصر تهران از این موزه و سایر موزه‌های مهم تهران که در عصر معاصر ساخته شده‌اند صحبت کرده بودیم.
5. موزه رضا عباسی
موزه رضا عباسی یکی دیگر از موزه‌های محبوبی است که اشیای بسیار زیبا و جالبی در آن به نمایش گذاشته شده. آثاری که در این موزه هستند از دوران پیش از تاریخ تا قرن سیزده قمری و مجموعه‌های متنوع از دوران پیش از میلاد تا دوران قاجار را شامل می‌شوند که در تالارهای مختلف قابل بازدید هستند.
آثار موزه براساس ترتيب زمانی به نمايش در آمده‌اند؛ بنابراين بازديد كنندگان می‌توانند بر اساس چیدمان و بازدیدشان، سير تكامل هنر، تمدن و فرهنگ را در ايران زمين دنبال كنند. اين چينش در ميان موزه‌هاي ديگر ايران منحصر به فرد است. بعضی اشیای موزه در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده‌اند.
این موزه محبوب در سال 1356 در خيابان شريعتی تهران (نرسيده به پل سيد خندان) گشايش يافت و به ياد نقاش مشهور دوره صفوی اهل كاشان، رضا عباسی نامگذاری شد.
اگر به دیدن اشیای تاریخی و هنری علاقمندید، این موزه می‌تواند برایتان جالب باشد.
سخن آخر
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، موزه‌های مهم و ارزشمند به همین‌ها ختم نمی‌شود و لیست طولانی از موزه‌های متنوع در کشور داریم که هر کدام با توجه به اشیای ارزشمندی که به نمایش گذاشته‌اند، مهم و دیدنی هستند. در این متن سعی کردیم موزه‌هایی را معرفی کنیم که برای بیشتر افراد ممکن است جذاب باشد یا بخش مهمی از تاریخ و هنر این مرز و بوم را به نمایش می‌گذارند. اگر از بازدید این موزهها لذت بردید، با بازدید از موزه‌های تخصصی اطلاعات خودتان را افزایش دهید. امّا در هر صورت مطالعه پیش از بازدید را فراموش نکنید!
تألیف: لست سکند
منبع: وبسایت و بروشورهای موزهها، خبرگزاری مهر و خبرگزاری ایرنا
