29 مهر تا 2 آبان 94 همراه با گروهی از دوستان اصفهانی سفری داشتیم به زاهدان تا علاوه بر دیدار از شهر و خرید ، صعودی هم به کوه تفتان داشته باشیم .
مسافت مابین اصفهان تا زاهدان با اتوبوس ، نزدیک به 16 ساعت زمان برد یعنی ساعت 4 و سی دقیقه که از اصفهان حرکت کردیم ساعت 8 صبح به زاهدان رسیدیم و با هماهنگی که قبلا با تربیت بدنی ( اداره ورزش و جوانان ) زاهدان انجام داده بودیم در مهمانسرای ورزشی این شهر اسکان پیدا کردیم .
تا ساعت 3 بعد از ظهر که آغاز حرکت به سمت خاش برای رسیدن به مبدا حرکت صعود قله تفتان بود ، فرصت داشتیم برای دیدار از دیدنی های زاهدان و خرید .
اکثر دوستان این فرصت را برای خرید از بازار تاناکورایی زاهدان که به بازار چهار راه رسولی معروف است اختصاص دادند ولی من دیدار و عکاسی از موزه زاهدان و گشت و گذار در شهر و دیدار از مساجد مکی و اشاعه التوحید را ترجیح دادم .
تصویر 1 : مساجد جدید زاهدان با گنبد و مناره های زیبا – باید بدانید که قدمت کلی شهر زاهدان بیشتر از 90 سال نیست
تصویر 2 : موزه منطقه ای جنوب شرق ایران که در زاهدان راه اندازی شده است
موزه منطقه ای جنوب شرق ایران در بلوار مطهری زاهدان قرار دارد و مشتمل بر آثار بسیار پرارزش باستانی مناطق سیستان و بلوچستان و معرفی فرهنگ مرمی و تاریخی این منطقه از میهن عزیزمان می باشد و در این میان معرفی شهر سوخته و نمایش آثار و قطعات پرارزش و بی بدیل آن که متعلق به حدود پنج هزار سال قبل است قسمت مهمی از این موزه را تشکیل داده است و در بخش فرهنگ تاریخی این مرز و بوم نیز تصاویر و تندیس های مرتبط به شاهنامه ارزش غنایی خوبی به این موزه داده است . بهر حال اگر به زاهدان آمدید دیدار از این موزه را فراموش نکنید .
تصاویری از موزه زاهدان ( موزه منطقه ای جنوب شرق ایران )
تصویر 3
تصویر 4
تصویر 5
تصویر 6
تصویر 7
تصویر 8
تصویر 9
تصویر 10
تصویر 11
تصویر 12
تصویر 13
تصویر 14
تصویر 15
تصویر 16
تصویر 17
تصویر 18 : تندیسی از یعقوب لیث صفاری
تصویر 19
تصویر 20
تصویر 21 : نقاشی های باستانی موجود در کوه خواجه
تصویر 22
تصویر 23
تصویر 24
تصویر 25
تصویر 26 : چشمه غار لادیز در صد کیلومتری جنوب زاهدان و در 17 کیلومتری جنوب غربی شهر میرجاوه
تصویر 27
تصویر 28
تصویر 29
تصویر 30 : چشم مصنوعی کشف شده در شهر سوخته مربوط به 4800 سال قبل – موقعیت شهر سوخته در شما زاهدان و جنوب زابل و دریاچه هامون قرار دارد .
تصویر 31
تصویر 32
تصویر 33 : آرامگاه هفتاد ملا در 20 کیلومتری روستای تمین ( در شمال کوه تفتان )
زاهدان شهر نسبتا تازه تاسیسی است . یعنی از حدود نود سال قبل بر جای یک روستا به نام دز آب یا دزد آب ، به تدریج شهر زاهدان شکل گرفته است . به علت موقعیت جغرافیایی خاص زاهدان در نزدیکی مرز پاکستان و افغانستان ، در دوره رضا شاه با انتقال ادارات دولتی به این شهر زمینه جذب مهاجران به این محل مهیا شد و شهر به نام زاهدان تغییر نام یافت و به تدریج وسعت یافت به گونه ای که اکنون بیش از پانصد هزار نفر جمعیت دارد .
جمعیت زاهدان را عمدتا دو قوم بلوچ و سیستانی تشکیل داده اند . مردان بلوچ که از هم وطنان اهل سنت ما هستند عموما از لباسهای محلی استفاده می کنند که شبیه دشداشه ( لباس عربی ) است و خیلی نزدیک به پوشش اهالی پاکستان می باشد . در زاهدان ، دوقوم بلوچ و سیستانی با تفاهم و دوستی در کنار یکدیگر زندگی می کنند و اصولا فرهنگ مردمی سیستان و بلوچستان بر پایه سادگی و عطوفت و مهمان نوازی استوار است .
تصاویری از شهر زاهدان
تصویر 34
تصویر 35
تصویر 36
تصویر 37
تصویر 38
تصویر 39
تصویر 40 : مسجد بزرگ و زیبای مکی که به سبک مساجد عثمانی (مساجد استانبول ) ساخته شده است
دو مسجد اهل سنت در زاهدان نمای زیبا و با ابهتی را در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده اند . این دو مسجد که در عین حال ، مدرسه طلاب اهل سنت نیز هستند ، یکی به نام مسجد اشاعه التوحید و دیگری که نوساز و بسیار بزرگ و زیبا است به نام مسجد مکی می باشد .
تصویر 41
تصویر 42 : صحن و شبستان های مسجد مکی زاهدان که در عین حال بزرگترن مرکز طلاب علوم دینی اهل تسنن در منطقه است
تصویر 43
تصویر 44
تصویر 45 : سردر مسجد اشاعه التوحید – مرکز طلاب دینی اهل تسنن
تصویر 46
تصویر 47
برای صعود به قله تفتان مسیرهای متعددی وجود دارد که مسیر جبهه غربی آن متداول ترین مسیر صعود کوهنوردان می باشد که در میانه مسیر آن پناهگاه بزرگی به نام صبَح ، ساخته اند . ما هم برای صعود به قله 4050 متری تفتان ، مسیر جبهه غربی این کوه زیبا را انتخاب کرده بودیم . برای رسیدن به مبدا صعودمان ، باید به روستایی به نام دره گل در دامنه غربی کوه تفتان می رفتیم . برای این منظور از زاهدان به سمت شهر خاش حرکت کردیم که در سمت جنوب زاهدان و یا در همان مسیر زاهدان ایرانشهر چابهار قرار دارد .
بعد از طی حود 140 کیلومتر از زاهدان و قبل از رسیدن به شهرخاش از یک سه راهی به سمت چپ می پیچیم . سپس بعد از طی مسیری به سه راهی دیگری می رسیم که این بار به سمت راست می پیچیم که به سمت دامنه های غربی رشته کوه تفتان می رود و نهایتا این جاده آسفالته ( کم و بیش داغان ) را تا انتهای آن ادامه می دهیم تا به منطقه و روستایی به نام دره گل برسیم . این مسیر از زاهدان حدود 170 کیلومتر فاصله دارد که مینی بوس ما حدود 3 ساعت و نیمه آن را پیمود .
تصویر 48
ارتفاع دره گل حدود 2500 متر از سطح دریا است و جدیدا نیز یک اردوگاه تفریحی و ساختمانی برای اسکان شبانه گردشگران و کوهنوردان در این دره احداث گردیده است .
ما شب را در یک منزل روستایی در این منطقه سپری کردیم خانه ای که تنها دو اطاق خشگ و گلی داشت و حیاطی هم نداشت . در حقیقت یکی چند اتاق کاهگلی و سیمانی بودند که در یک ردیف در دل طبیعت این منطقه ساخته شده بودند و کرایه کردن یکی دو اتاق از این روستاییان ، کمکی هرچند مختصر هم می شود به وضعیت معیشتی آن ها .
تصویر 49 : در خانه روستایی در دره گل در دامنه کوه تفتان
تصویر 50
یکی از اتاق ها را برای خانم های گروه اختصاص دادیم و آقایان گروه هم در اتاق بعدی اسکان کردیم . راننده مینی بوس هم به اتاق ما آمد . ظاهرا ابتدا قصد داشته که در یکی از اتاق ها ، خودش شخصا همراه با صاحبخانه اطراق کند ولی وقتی ما هر دو اتاق را برای اسکان گروه گرفتیم بالاجبار به اتاق ما آمد. فردای آن روز هم ما برای صعود کوه تفتان رفتیم . نکته جالب توجهش این بود که راننده مان که از اهالی اهل سنت زاهدان بود مقید بود که نمازهای پنج گانه خود را اول وقت بخواند و در مسیر آمدن از زاهدان هم توقفی در یکی از مساجد ( نمازخانه ) های کوچک مسیر داشت تا نماز را اول وقت و درست بعد از اذان نماز عصر که فکر کنم حدود ساعت سه بعد از ظهر بود ، بخواند .
تصویر 51 : مسجد کوچکی در میانه مسیر زاهدان به خاش
تصویر 52 : نمایی از ارتفاعات کوه تفتان
سحرگاه فردا در ساعت چهار و نیم بامداد حرکت به سمت قله تفتان را شروع می کنیم . مسیر اصلی ما برای صعود ، در امتداد مسیر نهر آبی بود که در دره گل جریان داشت که البته بسته به ناهمواری های کنار این دره ، گاهی از مسیر آب فاصله گرفته و گاه به آن نزدیک می شویم. مسیر را آنقدر ادامه دادیم تا جاییکه به سرچشمه این آب رسیدیم .
تصویر 53 : اشکال مختلف تخته سنگ ها در مسیر صعود کوه تفتان
آب اصلی جاری در این دره ، ترش مزه و غیر قابل شرب است ولی یک چشمه کوچکتر نیز در محوطه پونه زاری در میانه مسیر قرار دارد که به آن آب خوش می گویند . از اینجا به بعد مسیر را به سمت شکاف دره ای زیبایی به نام تنگ گلو ( بند گلو ) ادامه دادیم که با فراز و فرود از تخته سنگ ها همراه بود. مسیر صعود در این ناحیه عموما با فلش و یا یادگاری های فراوانی که روی تخته سنگ ها نگاشته شده مشخص است ولی در مسیر برگشت از کوه باید مواظب باشید که مسیر اصلی را بویژه بعد از فرود از تنگه گلو گم نکنید والا دچار دردسر خواهید شد که با توجه به ریزشی و لغزشی بودن سنگ ها و بافت سست کوهستانی این منطقه در صورت عدم احتیاط، احتمال ریزش سنگ و خطرات جانی خواهد داشت که برای گروه ما نیز همین اتفاق افتاد ولی با یاری خدا به خیر گذشت و منجر به سانحه نشد .
تصویر 54
بعد از عبور و صعود از تنگ گلو ، مسیر را از دره شنی و باریک بالای آن ادامه می دهیم تا به یک منطقه نسبتا مسطح تری از این دره در پای تخته سنگ بزرگی رسیدیم که محل مناسبی برای استراحت در میانه مسیرصعود است.
تصویر 55
تصویر 56
بعد از استراحت و صرف مقداری خوراکی و تنقلات ، چون ادامه مسیر در دره ، حالت دیواره و پرتگاهی می گرفت، ادامه صعود را از یال چپ کوه ادامه دادیم که به نام شیب کتل یا کتل نرده معروف است و وقتی به بالای آن رسیدیم، نمای پناهگاه بزرگ تفتان را می توانستیم از دور مشاهده کنیم و با ادامه مسیر در یک پاکوب و عبور از بوته های گون زیبا به این پناهگاه که صُبَح نامیده می شود رسیدیم. پناهگاه صبح در ارتفاع 3250 متری از سطح دریا قرار دارد .
تصویر 57
تصویر 58
تصویر 59
تصویر 60
مسیر کوهستانی تفتان از چشمه آب خوش و تنگه گلو تا شیب کتل دارای عوارض زمین شناختی و فرم تخته سنگ ها و لایه های رسوبی خیلی زیبا و دیدنی است . این کوه آتشفشانی ترکیبی از سنگ های آتشفشانی، دگرگونی و رسوبی دارد و هرچند سنگ ها از نوع دگرگون و بازالتی هستند ولی عموما ساختار ریزشی و سست و شکننده ای دارند که امکان جدا شدن و یا حمل قطعات سنگ و شن همراه با سیلاب های موسمی وجود دارد و از این نظر پیش بینی وضعیت جوی منطقه، قبل از صعود امری لازم و عاقلانه است بویژه آنکه در نزدیکی قله نیز بادهای تندی می وزد که ممکن است گاهی شکل طوفان به خود بگیرد.
تصویر 61
تصویر 62
تصویر 63
تنگه گلو در میانه مسیر صعود تفتان ناحیه تنگ شده ای در مسیر دره است که از سقوط تخته سنگ های عظیمی از ارتفاعات بالا دست شکل گرفته که در میانه مسیر این دره گیر کرده اند.
ساعت 8 و سی دقیقه صبح، بعد از طی حدود 4 ساعت، به پناهگاه صبح می رسیم و بعد از نیم ساعتی استراحت و صرف صبحانه مسیر را به سمت قله تفتان ادامه می دهیم .
درست در دره زیر پناهگاه صبح، چشمه و جویبار کوچکی از آبگرم جاری است که رسوبات زرد رنگ گوگردی در کناره این جویبار نمای زیبایی به آن داده است . پناهگاه ، دو تا منبع آب دارد که آب شیرین را در آن ذخیره می کنند .
تصویر 64 : رسوبات گوگردی در چشمه کوچک آبگرم در نزدیکی پناهگاه صبح در کوه تفتان
مسیر از بالای پناهگاه تا قله به صورت یک راه کوچک پاکوب مشخص بود که البته در زیر قله و بعد از برخورد با تخته سنگ های بسیار زیبای آتشفشانی ، این مسیر پاکوب از بین رفت که در اینجا با صعود از سمت چپ به بالای این تخته سنگ ها رسیده و ادامه مسیر را از یک منطقه دشت مانند و با شیب ملایم تر به سمت قله که فوران گارهای گوگردی آن مشخص است ادامه دادیم .
تصویر 65
نهایتا ساعت 11 و سی دقیقه صبح و بعد ازطی دو ساعت ونیم از شروع حرکت از پناهگاه به قله تفتان رسیدیم که نمای زیبا و شگفت تنوره گازهای گوگردی آن از دور مشخص بود . قله تفتان در ارتفاع 4050 متری از سطح دریا قرار دارد .
در بالای قله تفتان دهانه ای که از آن گازهای گوگردی متصاعد می شود چندان بزرگ نیست ولی رسوبات زردرنگ پودری گوگرد در اطراف این دهانه و فرم تصاعد گازهای گوگردی در بادهای شدید و دائمی این قله نمای بسیار زیبا و شگفتی به آن داده است. لذت فراوانی از دیدن این زیبایی ها نصیبمان شد. اگر از این دهانه آتشفشانی مقداری جلوتر بروید ازبالای پرتگاهی در سمت راست، دو دهانه دیگر آتشفشانی، با فوران گاز گوگرد را در زیر پای خود مشاهده خواهید کرد که یک چشمه با آب بسیار گرم نیز در همان حوالی قرار دارد. این دو دهانه آتشفشانی، به نام بچه چاه و چشمه آبگرم مجاور آن ها در مسیر صعود کوهنوردانی قرار دارد که از جبهه جنوبی تفتان صعود می کنند.
تصویر 66
تصویر 67
تصویر 68
ساعت 12 ظهر، شروع فرود ما از قله زیبا و پرابهت تفتان بود. به علت فرود از شیب های لغزشی در طی مسیر و احتیاط های لازمی که برای فرود از مسیرهای تخته سنگی لازم است ، معمولا مقدار زمان لازم برای فرود از این کوه تقریبا معادل مدت زمان صعود می باشد و برای دوستان کوهنوردی که مانند ما یک روزه این کوه را صعود و فرود می کنند رعایت زمان بندی فرود لازم است تا در زمان فرود از مسیرهای دست به سنگ تنگ گلو و مسیرهای صخره ای و لغزشی بعد از آن، به تاریکی شب برخورد نکنند . با وجود آنکه گروه ما ساعت 12 ظهر ، فرود از قله را شروع کرده بود و در پناهگاه نیز فقط یک استراحت یک ربعه و بدون صرف نهار را داشتیم، ولی قسمت پایانی مسیر در نزدیکی دره گل را در اوایل شب پیمودیم.
بعد از رسیدن به دره گل، سوار مینی بوسی که منتظرمان بود شده و به طرف زاهدان حرکت کردیم .
بعد از ظهر فردا نیز با اتوبوس به سمت اصفهان حرکت کردیم و با طی یک مسیر 16 ساعته تا اصفهان و بعد از عبور از پنج پاسگاه ایست بازرسی نهایتا ساعت 6 و سی دقیقه صبح یکشنبه سوم آبان ، همراه با کوله باری از خاطراتی خوش ازاین سفر به اصفهان رسیدیم .
البته دوستان ، حجم نسبتا قابل توجهی هم از خریدهای پوشاک و کفش کوه نوردی تاناکورایی همراه خود داشتند . این اجناس که در راستا خیابان و بازار معروف به چهار راه رسولی در زاهدان عرضه می شود ، هرچند دست دوم هستند ولی عموما از مارک و برندهای معروف و با ارزش هستند(با تفاوت قیمت نسبتا فاحش با قیمت آن ها در شهرهایی مانند اصفهان).
تصویر 69 : بازار چهار راه رسولی زاهدان – محل عرضه پوشاک و کفش تاناکورایی
کوهنوردان کشورهای غربی که برای صعود قلل هیمالیا در پاکستان و نپال، به این مناطق می آیند عموما در برگشت ، لباس و کفش های خود را به اهالی بومی هدیه می دهند و یا با قیمت های ارزان به آن ها می فروشند. مقداری از این کفش و لباس ها سرانجام به مناطق مرزی ایران مانند زاهدان و چابهار می رسد که با قیمت هایی به نسبت پایین به گردشگران عرضه می شود.
در مسیر برگشت از زاهدان به اصفهان ، در ایستگاه های بازرسی متعددی که برای جلوگیری و کشف قاچاق مواد مخدر برپا کرده بودند باید متوقف می شدیم تا با استفاده از سگ های پلیس و بازرسی ماموران ، موارد مشکوک به قاچاق را ردیابی کنند .
متعاقب این سفر نیز مانند همیشه خاطرات سفر را به صورت ویدئو مستند آماده کردم که در اینجا دو قسمت حدودا ده دقیقه ای از این خاطرات را در اختیار شما عزیزان قرار می دهم . امیدوارم مفید باشد و لذت ببرید .
ویدئو مستند سفر زاهدان و صعود تفتان – قسمت اول
ویدئو مستند سفر زاهدان و صعود تفتان – قسمت دوم
نویسنده: هادی انصاری
