اردیبهشت در بهشت، شیراز

روز دوم / جمعه 30 فروردین

اگر لطف شما شامل حال ما شده و سفرنامه های پیشین ما را مطالعه کرده باشید، مستحضرید که برای لحظه به لحظه سفرهایمان برنامه ریزی داریم. ولی بر خلاف همیشه که برنامه ریزی و سحرخیزی جزء لاینفک سفرهای ما است، این بار کمی متفاوت است. نه میتوانیم سحرخیز باشیم، چون باید منتظر باشیم تا فسقلی از خواب بیدار بشه بعد بازدیدها را آغاز کنیم. نه می توانیم خیلی برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم، چون همه برنامه ها بر مدار خواب و خوراک نی نی میچرخه و نمیشه ساعت دقیقی برای هیچ کاری تنظیم کرد. فقط بصورت کلی چند برنامه برای هر روز مد نظر داریم و تا آنجا که مقدور باشد سعی می کنیم آن را اجرا کنیم. ضمن اینکه امکان اجرای کامل همین برنامه نصفه نیمه هم به سختی میسر است. چون ظهرها هوا گرم می شود و اگر بیرون از محل اقامت باشیم، ممکن است منجر به گرمازدگی فسقلی ما شود. اگر چه الان که سفرنامه را می نویسم، متوجه می شوم با توجه به محدودیت ها، باز هم توانسته ایم تمام جاذبه های اصلی گردشگری شیراز را بازدید کنیم. سوار خودرو می شویم و با توجه به نقشه گوگل راهی باغ ارم می شویم.

 

نقشه شماره 2 / موقعیت باغ ارم و باغ عفیف آباد در شهر شیراز

باغ ارم

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - خیابان ارم

ساعت بازدید: 8:00 لغایت 19:30

 

تصویر شماره 27 / باغ زیبای ارم

باغ ارم از کودکی برای من یادآور و نماد شیراز بوده است. در یکی از کتب درسی دوران دبستانم، تصویری از باغ ارم بود و این تصویر برای همیشه در ذهنم نقش بسته است. پس باغ ارم را بعنوان نخستین جاذبه انتخاب میکنیم. وقتی به مقابل باغ ارم می رسیم، نخستین مشکلی که به چشم می آید معضل نبود پارکینگ است. سراسر بلوار مقابل باغ، مملو از خودرو است و بعد از چند بار دور دور کردن در بلوار، همای سعادت روی شانه ما نشسته و یک جای پارک خالی پیدا می کنیم و خودرو را پارک می کنیم. خوشحال و خندان به درب اصلی باغ می رسیم که به معضل دوم بر میخوریم. صف طویل خرید بلیت، دومین مشکل است. ظاهرا دستگاه های مکانیزه خرید بلیت هنوز در اینجا نصب نشده و فروش دستی بلیت، موجب پدیدار شدن صفی طولانی شده است. شنیده بودم نرم افزار "تفریحاتی" برای خرید بلیت جاذبه های گردشگری است. آنرا دانلود و نصب میکنم تا بلکه زودتر بتوانیم بلیت تهیه کنیم. ولی نرم افزار بلیت باغ ارم را نمی فروشد و ظاهرا هنوز با این مجموعه قرارداد نبسته اند. نیم ساعتی در صف معطل می شویم و بلیت می خریم و وارد می شویم.

تصویر شماره 28 / صف طولانی خرید بلیت باغ ارم

باغ ارم؛ باغی ایرانی، تاریخی و منحصربفرد است که درسال ۲۰۱۱ در فهرست میراث جهانی ثبت گردیده است. (ویژگی باغ های ایرانی را میتوانید در سفرنامه سفر به عروس کویر، یزد باستانی مطالعه فرمائید) تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم به‌درستی مشخص نیست؛ ولی توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده‌است و در دوره های مختلف تاریخی بازسازی شده و در نهایت در دوره قاجار نزدیک به شکل امروزی آن شده است. این باغ شامل چند بنای تاریخی، هنری نفیس و باغ گیاه شناسی می‌شود. می توان گفت این باغ نمایشگاهی از گل و گیاه است. زیبایی ساختمان این باغ و محوطه آن هر بیننده ای را به ذوق و تحسین وا می دارد. شبیه اغلب باغ های اصیل ایرانی، در مرکز باغ نهری روان است که از حوض مقابل عمارت باغ ارم سرریز می شود. محوطه سازی و گل کاری در باغ به شکلی زیبا انجام شده است. باغ ارم امروزه به عنوان باغ گیاه‌شناسی استفاده می‌شود و در اختیار دانشکده کشاورزی شیراز است. باید باغ ارم را ببینید تا متوجه شوید چرا الهام بخش شاعران بوده است. شاعران زیادی در شعرهای خود از باغ ارم نام برده اند.

زفرش جهان شد چو باغ بهار         هـوا پر ز ابر و زمـین پر نگار

از ابر اندرآمـد به هـنگـام نـم          جـهان شد به کردار باغ ارم

تصویر شماره 29 / باغ ارم

شیراز باغ های رویایی زیادی دارد که در ادامه سفرنامه برخی از آنها معرفی شده است. اما متاسفانه برخی از باغ ها نظیر باغ ابوالفتح خانی و باغ رشک بهشت از بین رفته اند و جای خود را به برج های مسکونی، اداری و تجاری داده اند. باغ ابوالفتح خانی به قدری زیبا بوده که فرصت الدوله شیرازی در خصوص آن می نویسد: "این باغ از حیث آراستگی و پیراستگی چون باغ بهشت است و عمارت عالیه و آبشارهای گوناگون دارد."

تصویر شماره 30 / باغ ارم

دریغا که نتوانسته ایم به خوبی از تاریخ و هویت خودمان محافظت کنیم. در طبقه پائین عمارت باغ ارم، موزه سنگ و گوهر قرار دارد و در آن انواع سنگ و گوهرهای قیمتی به نمایش در آمده است. ایوان و تالار آینه عمارت بسیار زیبا هستند و چشمان هر بیننده ای را نوازش می کنند. یک نکته جالب هنگام بازدید از باغ ارم، دیدن تعدادی از دوستان لست سکندی که قبلا در همایش با آنها ملاقات کرده بودم، بصورت اتفاقی بود. حدس میزنم احتمالاً برای ماههای آینده، لست سکند غنی از سفرنامه های شیراز خواهد شد. موضوع جالب دیگر دیدن گروهی از سالمندان بود که بصورت دسته جمعی در باغ قدم می زدند و مشغول همخوانی تصنیف "مرغ سحر" بودند. به دنبال آنها حرکت می کنیم و از همخوانی آنها لذت می بریم .

ویدیوی شماره 2 / همخوانی تصنیف "مرغ سحر" توسط گروهی از سالمندان در باغ ارم

حجم جمعیت در باغ بسیار زیاد بود و تقریبا هیچ فضایی در باغ نبود که خالی از جمعیت باشد.

تصویر شماره 31 / حضور انبوه جمعیت در باغ ارم

فکر می کنم برای بازدید از باغ ارم دو ساعت زمان کافی باشد. از باغ ارم بیرون می آئیم و مطابق نقشه، به سمت باغ عفیف آباد حرکت می کنیم.

 

باغ عفیف آباد (باغ گلشن)

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - انتهای خیابان عفیف آباد

ساعت بازدید: 8:00 لغایت 17:00

خوشبختانه امروز جمعه است و از ترافیک سنگین شیراز خبری نیست. دقایقی بعد از ترک باغ ارم، خود را مقابل باغ عفیف آباد می یابیم. باغ عفیف آباد نیز پارکینگ اختصاصی ندارد ولی بر خلاف باغ ارم، در مقابل آن جای پارک فراوان است. خودرو را در خیابان می گذاریم و بلیت تهیه کرده و وارد باغ می شویم. درب چوبی ورودی باغ در ضلع شمالی قرار دارد و در بدو ورود به باغ حوضی سنگی و بزرگ و درختان اطراف آن چشم را خیره می کند. نخستین ساختمانی که به چشم می آید، عمارت کاخ عفیف آباد است.

تصویر شماره 32 / عمارت زیبای باغ عفیف آباد

طبقه بالای کاخ موزه عبرت است و طبقه پائین آن موزه نظامی است که در آن انواع اسلحه های تاریخی به نمایش در آمده است. تفنگ برخی از شاهان قاجار و همچنین مسلسل رئیسعلی دلواری نیز در این موزه نگهداری می شود. مساحت این باغ کمتر از 13 هکتار است و توسط شاهان صفوی مورد استفاده قرار می گرفته است.

تصویر شماره 33 / نمایی از موزه باغ عفیف آباد

باغ در زمان قاجار توسط یکی از رجال شیراز به نام قوام خریداری شده و کاخ فعلی در آن توسط وی احداث شد. سپس باغ در سال 1340 توسط توسط ارتش خریداری شده است و موزه های موجود در آن ایجاد شده است.

تصویر شماره 34 / محوطه باغ عفیف آباد نمایشگاه تجهیزات نظامی است

محوطه بیرونی باغ نیز نمایشگاه تجهیزات نظامی است. از جمله اشیائی که در محوطه کاخ نگهداری می شود، خودرو استفاده شده در تشییع جنازه رضا شاه است. انواع توپ های قدیمی نیز در بخشی دیگر از محوطه به نمایش در آمده است.

تصویر شماره 35 / خودروی استفاده شده در تشییع جنازه رضا شاه

 

تصویر شماره 36 / نمای کناری عمارت باغ عفیف آباد

 

تصویر شماره 37 / بخشی از باغ زیبای عفیف آباد

مدت زمان پیشنهادی ما برای بازدید از باغ عفیف آباد یک ساعت و نیم است. نزدیک ظهر شده است و هوا رو به گرم شدن است. لذا باغ را ترک می کنیم تا به محل اقامت باز گردیم تا عصر مجدداً بازدید ها را از سر بگیریم. بیرون از باغ عفیف آباد، نمای یک منزل توجه ما را جلب می کند. دیوارهای کاه گلی و حیاط مشجر، حس خوب خانه مادربزرگ را برایمان به ارمغان می آورد.

تصویر شماره 38 / دیوار کاهگلی و حیاط مشجر، حس خوب خانه مادربزرگ را برایمان تداعی می کند

 

سعدیه (آرامگاه سعدی)

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - انتهای بلوار بوستان

ساعت بازدید: 8:30 لغایت 22:00

پس از اندکی استراحت و همزمان با خنک شدن هوا، محل اقامت را به قصد آرامگاه سعدی ترک می کنیم. آرامگاه سعدی دقیقا در انتهای خیابانی که اقامتگاه قرار دارد است. دقایقی بعد به سعدیه می رسیم. مشکل پارکینگ اختصاصی در اینجا وجود ندارد. در کنار سعدیه پارکینگ وجود دارد ولی ظرفیت آن تکمیل است. لذا باز هم خودرو را در خیابان پارک می کنیم.

نقشه شماره 3 / موقعیت سعدیه، حافظیه و ارگ کریم خان در شهر شیراز

به باجه بلیت فروشی رفته و از دستگاههای مکانیزه فروش، بلیت تهیه می کنیم. پس فردا روز سعدی است و از متصدیان مجموعه در خصوص مراسم روز سعدی سوال می کنم. قصد داریم در مراسم روز سعدی حضور داشته باشیم. متاسفانه مطلع می شویم مراسم روز سعدی احتمالاً امسال برگزار نخواهد شد. متصدیان می گویند اگر مراسمی برگزار شود خصوصی خواهد بود و قابل بازدید برای عموم نیست. این برنامه ریزی دقیق واقعاً شگفت آور است. دو روز پیش از مراسم روز سعدی، هنوز معلوم نیست مراسم برگزار می شود یا خیر!! شلوغی فصلی شیراز و روز جمعه، توامان باعث شده است سعدیه بسیار شلوغ باشد.

تصویر شماره 39 / آرامگاه سعدی (سعدیه)

این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده و وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همان‌جا دفن شده‌ است. ابن بطوطه جهانگرد معروف، 57 سال پس از درگذشت سعدی از وجود مقبره بر مزار سعدی خبر داده است و این نشان دهنده قدمت زیاد سعدیه است. بنای فعلی توسط محمد فروغی معمار معاصر کشورمان طراحی و در سال 1330 بر مزار ایشان ساخته است. ساختمان به سبک معماری ایرانی طراحی شده است. ۸ ستون از سنگ‌های قهوه‌ای در جلوی مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری مزین است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعب دیده می‌شود اما در داخل هشت ضلعی است و بر روی کاشی های لاجوردی اشعاری از حضرتش نقش بسته است. اشعاری که با خواندن هر بیت آن، بیشتر به برازنده بودن لقب "پادشاه سخن" برای سعدی پی می بریم. شاهکارهای سعدی در عرصه زبان پارسی، یعنی کتاب بوستان در سال 655  هجری قمری و کتاب گلستان یکسال بعد از آن به نگارش درآمده است.

خیل مشتاقان سعدی بر مزار ایشان حضور دارند. ما اکنون بر سر آرامگاه مردی ایستاده‌ایم که روحانی است و جذبه و روحانیتش بر تمام گستره دهه هشتم هجری در جهان اسلام، سایه افکنده است. از لبنان تا هند را گشته و از تجارت تا کار گل را تجربه کرده است.

 

تصویر شماره 40 / خیل مشتاقان سعدی بر سر مزارش

سعدی بر خلاف نویسندگان پیش از خود، ساده گویی را برگزید و توانست تاثیر انکار ناپذیری بر زبان فارسی بگذارد. آثار سعدی همراه با نکته سنجی، طنز آشکار و پنهان نگاشته شده است و بصورت رندانه ای پیام خود را در قالب ابیات منتقل می کند.

گفـتم که دگر چشم به دلـبـر نکـنـم     صـوفی شوم و گوش به منکر نکنم
دیدم که خلاف طبع موزون من است      تـوبـه کردم که تـوبـه دیـگـر نکنم

تصویر شماره 41 / تندیس مومی پادشاه سخن ایران زمین سعدی شیرازی که در خانه زینت الملک قرار دارد

سمت چپ آرامگاه ایشان، به مقبره دیگری می رسد که مربوط به شوریده شیرازی شاعر معاصر است. در محوطه سعدیه فروشگاه صنایع دستی قرار دارد. فروشگاهی که قیمت های آن نسبتاً گران است. سعدیه به زمان بازدید زیادی نیاز ندارد. ما مدت زمان یک ساعت را برای بازدید پیشنهاد می کنیم. از سعدیه خارج می شویم و به فروشگاههای خیابان مقابل سعدیه می رویم. اینجا محل مناسبی برای خرید سوغاتی است.

سوغات شیراز چیست؟

اگر هند را با طعم تند فلفل می شناسیم و فلفل پر مصرف ترین ادویه آنجاست، به نظرم شیراز را هم باید با طعم شیرین بشناسیم و شکر پر مصرف ترین ادویه اینجاست (آخه شکر ادویه اس؟)!!

در شیراز خوراکی های شیرین بسیارند و گاهاً شیرینی برخی از آنها دل را می زند. پس بدیهی است که یکی از سوغاتی های شیراز نوعی شیرینی باشد. "یوخه" یکی از مهمترین شیرینی های شیراز است. یوخه یک شیرینی سنتی و محلی در شیراز است که بسیار شبیه به شیرینی ای است که ما به نام  "کاک" می شناسیم. کاک خیلی ترد تر از یوخه است و در آن از پودر قند بیشتری نسبت به یوخه استفاده شده است. یوخه با قیمت کیلوئی 20 هزار تومان به بالا عرضه می شود.

تصویر شماره 42 / یوخه (سمت راست) و مسقطی (سمت چپ) مهمترین سوغات شیراز هستند

اما مهمترین سوغاتی شیراز "مسقطی" است. مسقطی نوعی خوراکی است که از ترکیب حلوا، انواع مغزیجات و نشاسته تهیه می‌شود و از معروف‌ترین خوراکی‌های این خطه به حساب می‌آید. مسقطی با انواع مغزیجات مانند مغز پسته و مغز بادام یا حتی زرشک و... تولید می شود. اما به نظر من بهترین طعم آن با مغز پسته و مغز بادام است. معروفترین مسقطی شیراز در شهرستان لارستان استان فارس تولید می شود و به نام مسقطی لاری به فروش می رسد. قیمت مسقطی بسته به کیفیت و مغزیجات استفاده شده برای روکش آن، از کیلوئی 30 هزار تومان شروع می شود و برای مسقطی با کیفیت ممکن است مجبور به پرداخت مبلغ بیشتری شوید.

"کلوچه‌ی شیرازی" نیز یکی از سوغاتی های شیراز است که گاهی در کنار مسقطی به فروش می‌رسد و نوعی شیرینی لذیذ شبیه به شیرینی برنجی است که به آن کلوچه می‌گویند. این شیرینی بسیار لطیف و خوشمزه است و غالبا با تخم خرفه تزیین می‌شود. پس اگر در فروشگاهی مسقطی و کلوچه شیرازی با هم به فروش می رسید تعجب نکنید.

تصویر شماره 43 / از فروشگاه های مقابل سعدیه می توانید سوغاتی تهیه نمائید

"عرقیات گیاهی" نیز یکی از مهمترین سوغاتی های شیراز است. ده ها نوع عرقیات گیاهی در شیراز تولید می شود که از هر کدام از آنها می توان بعنوان سوغات استفاده کرد. شیراز قطب اصلی تولید عرقیات گیاهی کشورمان است.

تصویر شماره 44 / عرقیات گیاهی یکی از سوغاتی های محبوب شیراز است

 

تصویر شماره 45 / انواع عرقیات گیاهی با کیفیت را می توانید در شیراز تهیه کنید

اگر در فصل تابستان به شیراز سفر کنید، حتی آبلیموی شیراز هم می تواند یک سوغات خوب باشد. لیموی کشت شده در استان فارس با کیفیت ترین لیموی کشور است و آبلیموی آن تلخ نیست.  ما نیز مقداری خرید می کنیم و به سمت خودرو حرکت می کنیم تا به حافظیه برویم.

 

حافظیه (آرامگاه حافظ)

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - حد فاصل چهار راه حافظیه و چهار راه ادبیات

ساعت بازدید: 8:30 لغایت 22:30

تصویر شماره 46 / آرامگاه حافظ (حافظیه)

با دقایقی رانندگی به نزدیکی حافظیه می رسیم. ترافیک سنگینی بر خیابان های اطراف حافظیه حاکم است. بنا به راهنمائی یکی از شهروندان، خودرو را در خیابان پشتی حافظیه پارک می کنیم و با ده دقیقه پیاده روی به حافظیه می رسیم. در نزدیکی حافظیه ابداً جای پارک خودرو یافت نمی شد و خوشحال بودم که به توصیه هموطن شیرازی گوش کردم و خودرو را کمی دورتر پارک کرده ام.

همچنان که آهسته آهسته به حافظیه نزدیک می شویم، اتمسفر شهر نیز تغییر می کند. گروه دو نفره ای مشغول نواختن دف هستند و صوفی وار سرهای خود را تکان می دهند و شعر می خوانند.

ویدیوی شماره 3 / گروهی مشغول نواختن دف و همخوانی هستند

مرشدی در لباس سنتی، مشغول شاهنامه خوانی است و با عشق عصای خود را بالا و پائین می کند و تماشاگران را به وجد می آورد.

ویدیوی شماره 4 / مرشدی با لباس سنتی شاهنامه خوانی می کند

با فضای جدیدی روبرو شده ایم که نمونه آن را قبلا مشاهده نکرده ایم. به مقابل درب ورودی می رسیم و مجدداً باید در صف بلیت بایستیم. نرم افزار تفریحاتی را باز می کنم؛ خوشبختانه بلیت مجموعه حافظیه را بصورت آنلاین می فروشد. بلیت را می خریم و نرم افزار بارکدی برای ما تولید می کند. عکس بارکد را با گوشی به اسکنر گیت ورودی نشان می دهیم.

تصویر شماره 47 / محوطه آرامگاه حافظ

خوشحال از اینکه حاصل زحمات دانشمندان در حوزه تکنولوژی بالاخره در ایران به کارمان آمد! وارد می شویم. با دیدن مقبره حافظ، ناخودآگاه شعر معروف ایشان در مورد شیراز از ذهنم می گذرد:

خوشـا شـیـراز و وضـع  بـی‌مثـالـش        خـداونـدا  نـگـه  دار  از   زوالــش

ز رکـن آبـاد  ما   صـد   لوحـش  الله       که  عمر  خضر می‌بخشد  زلالش

مـیـــان   جـعـفـر آبـــاد   و   مـصـلا        عـبـیـرآمـیـز  مـی‌آیـد  شـمـالش

به شیراز  آی و  فیض  روح  قدسی       بجوی  از  مـردم  صـاحب  کمالش

که نام  قنـد  مصری  بـرد  آن  جـا        که  شـیـریـنـان نـدادنـد  انـفـعالش

صبا زان  لولی  شنگول  سرمست        چه داری آگهی چون است حالش

گر  آن   شیرین  پسر  خونم بریزد        دلا چـون  شیر  مادر  کن  حلالش

مکن  از  خـواب  بیدارم  خــدا  را          که دارم خلوتی  خوش  با  خیالش

چرا حافـظ چو می‌ترسـیدی از هجر         نـکـردی  شــکـر  ایــام  وصــالش

و او چقدر زیبا و دلنشین شیراز را توصیف کرده است. شاید هیچ سفرنامه ای نتواند شیراز را بدین سان زیبا و گویا توصیف کند. حافظیه یا آرامگاه حافظ، در باغی مصفا و در شمال شیراز قرار دارد که از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شیراز به شمار می‌رود. اولویت اول توریست های داخلی و خارجی در شیراز بازدید از حافظیه است. پس بی راه نیست که حافظیه همیشه مملو از جمعیت باشد. حافظیه را آندره گدار که معماری فرانسوی است طراحی کرده است. وی علاقه خاصی به فرهنگ و هنر ایران داشته و 32 سال مقیم ایران بوده است. نخستین مقبره بر روی آرمگاه حافظ، 65 سال پس از فوت وی روی آن نصب شده است. حافظ در اشعار خود پیش‌بینی کرده بود که مرقدش پس از او به زیارتگاهی بزرگ تبدیل خواه شده و شعری در این رابطه سروده بود:

                 بر سر تربت ما چون گذری، همت خواه                                   که زیارتگه رندان جهان خواهد بود

تصویر شماره 48 / کاشی کاری داخل گنبد آرامگاه حافظ واقعاً هنرمندانه انجام شده است

بنای آرامگاه دارای هشت ستون است که نماد قرن هشتم است که حافظ در آن زندگی می کرده است. بالای بنای آرامگاه گنبدی به شکل کلاه قرار دارد و کاشی کاری داخل گنبد، واقعاً خیره کننده و هنرمندانه انجام شده است. در دو طرف مقبره، دو ایوان یا صحن وجود دارد که در شمال و جنوب آن قرار گرفته است. هر چند بازدید از حافظیه زمان زیادی نیاز ندارد و یک ساعت برای بازدید از آن کافی است، اما بعید است ما ایرانیان که عمری را با غزلیات و فال حافظ سر کرده ایم، بتوانیم در یک ساعت از آن دل بکنیم.

 

تصویر شماره 49 / آرامگاه حافظ (حافظیه)

تصویر شماره 50 / محوطه آرامگاه حافظ

دل از حافظیه می کنیم و راهی ارگ کریم خان می شویم. مجدداً نقشه گوگل را به خدمت فرا میخوانیم و با راهنمایی ایشان راهی ارگ کریم خان می شویم...

 

ارگ کریم خان

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - شمال شرق میدان شهدا

ساعت بازدید: 8:30 لغایت 21:30 (آخرین ورود ساعت 21) (در نیمه دوم سال ساعات بازدید کوتاه تر می شود)

به لطف همکاری خانم کوچولو، فعلاً برنامه بازدید ادامه دارد. بازار وکیل، حمام و مسجد وکیل، عمارت شاپوری و ارگ کریم خانی در نزدیکی میدان شهدا قرار دارند و تصمیم داشتیم فردا آنها را بازدید کنیم و آخرین برنامه امشب بازدید حافظیه بود. ولی وقتی آرامش فرشته کوچکمان را دیدیم، فرصت را مغتنم شمرده و برنامه بازدید از ارگ کریم خان که برای فردا بود را امشب اجرا کردیم.

اگر گذرتان به میدان شهدای شیراز افتاده باشد، حتماً ارگ کریم خان که به شکل چهاردیواری آجری است را دیده اید، یک ارگ بزرگ که چهار طرف آن برج هایی شبیه مهره رخ در شطرنج ساخته شده است. دقایقی پیش از پایان ساعت کار به ارگ می رسیم. خودرو را در میدان شهدا پارک می کنیم و به کیوسک بلیت فروشی رفته و بلیت را بصورت مکانیزه خریداری می کنیم و بی درنگ وارد قلعه می شویم.

تصویر شماره 51 / ارگ کریم خان

پس از اینکه کریم خان زند شیراز را بعنوان پایتخت خود برگزید، این ارگ را ساخته و بعنوان محل زندگی خود انتخاب کرد. ارگ تا سالها پیش بصورت مخروبه ای غیر قابل استفاده بوده است و توسط سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده است و اکنون در اختیار این سازمان است. ارگ به شکل مربع است و داخل آن حیاط بزرگی قرار دارد که درختان زیادی در آن کاشته شده است و در مرکز حیاط یک حوض قرار دارد. دور تا دور حیاط نیز اتاق و ایوان و تالار است. داخل بخشی از تالارها، تابلوهایی نصب شده است که در آن تصاویر پیش از بازسازی ارگ با تصاویر حال حاضر مقایسه شده که نشان دهنده وضعیت اسفناک ارگ پیش از بازسازی است. دیدن تصاویر قدیمی ارگ، و مقایسه آن با حجم عملیات بازسازی، هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد.

تصویر شماره 52 / محوطه داخلی ارگ کریم خان

ولی با همه این اوصاف، به نظر بنده داخل ارگ ارزش وقت گذاشتن ندارد و بهتر است وقت خود را برای دیدن داخل ارگ از دست ندهید و همان نمای بیرونی ارگ به اندازه کافی زیباست و دیدن آن کفایت میکند. از ارگ خارج می شویم.

در بیرون ارگ تابلوی معروف I Love Shiraz نصب شده است و نمای مقابل این تابلو یکی از بهترین ویوها برای عکس برداری است. تصویر این تابلو نخستین تصویر سفرنامه است.

در کنار ارگ خیابان کوتاهی قرار دارد (خیابان ناصر خسرو) که بستنی و فالوده معروف شکرریز با قدمت بیش از نیم قرن در آن قرار گرفته است. قبلاً این نام را زیاد شنیده بودیم و دوست داشتیم فالوده بستنی آنرا تست کنیم.

تصویر شماره 53 / بستنی فروشی معروف شکرریز

 فضای ارگ و محیط پیرامونی آن برای شب گردی مناسب و نیمکت هایی برای نشستن وجود دارد. لحظاتی در صف خرید بستنی شکرریز می ایستیم و کمی فالوده بستنی می خریم و روی یکی از نیمکت های کنار ارگ مشغول نوش جان کردن آن می شویم. واقعیت اینه که به نظر من، فرقی بین این فالوده بستنی معروف با سایر جاها وجود ندارد و حتی کم کیفیت تر است. نه مزه خیلی خاصی دارد و نه نظافت داخل فروشگاه رعایت می شد.

تصویر شماره 54 / بستنی فروشی معروف شکرریز

پس از بازدید ارگ کریم خان، می توانید از خیابان ناصر خسرو مقداری خرید نمائید. فروشگاههای زیادی برای فروش سوغات شیراز در طول این خیابان وجود دارد. ما نیز از اینجا مقداری سوغات شیراز مانند مسقطی و عرقیات گیاهی می خریم. در یکی از فروشگاههای این خیابان انواع ترشی عرضه می شود و ناخنک زدن به ترشی ها آزاد است! ژن اصفهانی من با دیدن دیوار نوشته "دست زدن به ترشیجات با علاقه با ملاقه" تحریک می شود و با علاقه و با ملاقه انواع ترشی و زیتون و سیر را تست می کنم!

احتمالا فروشنده پس از خروج بنده، اون برگه ای که نوشته بود "دست زدن به ترشیجات با علاقه با ملاقه" را از دیوار کنده باشد!

تصویر شماره 55 / دست زدن به ترشیجات با علاقه با ملاقه!

روز خوبی را سپری کرده بودیم و باید کم کم به سمت محل اقامتمان باز می گشتیم. به میدان شهدا می رویم و سوار خودرو می شویم و به خیابان بوستان که محل اقامتمان است باز می گردیم.

روز سوم / شنبه 31 فروردین

 برنامه صبح امروز بازدید از مسجد نصیر الملک، باغ نارنجستان قوام و خانه زینت الملوک که در فاصله اندکی از هم و در خیابان لطفعلی خان زند قرار گرفته اند است. از آنجائی که بهترین زمان دیدن تلألو نور خورشید بر روی شیشه های رنگین مسجد نصیر الملک تا پیش از ساعت 10 صبح است، کمی زود از خواب بر می خیزیم تا در بهترین زمان ممکن در مسجد باشیم. اما مشکلی که وجود دارد این است که نی نی خانم هنوز در خواب ناز تشریف دارند و اصلا قصد بیدار شدن ندارند. همسر جان از خود گذشتگی میکنن و تصمیم می گیرند در منزل بمانند تا ما به بازدید از مسجد برسیم. اینطور می شود که بدون مادر و کودک (و با چشمانی اشک بار...!) راهی مسجد نصیر الملک می شویم. از محل اقامت تا مسجد نصیر الملک راهی نیست و طی مدت زمانی کمتر از یک ربع ساعت به مسجد می رسیم.

 

مسجد نصیرالملک (مسجد صورتی)

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - خیابان لطفعلی خان زند

ساعت بازدید: 7:30 لغایت 18:30

نقشه شماره 4 / موقعیت مسجد نصیر الملک، باغ نارنجستان قوام و خانه زینت الملک در شهر شیراز

خوشبختانه باجه بلیت فروشی خلوت است. بلیت خریداری کرده و وارد مسجد می شویم. نخستین موضوعی که به چشم می خورد حضور پر تعداد توریست های اروپائی است که این وقت صبح در مسجد حضور دارند. تور لیدرهای هر گروه از آنها مشغول دادن توضیحات هستند. تعداد توریست های خارجی از بازدیدکنندگان ایرانی بسیار بیشتر است. فروشگاه مسجد روسری هایی با نقش و نگار کاشی های مسجد نصیر الملک می فروشد. چند توریست از این روسری ها بر سر کرده اند و هر لحظه ژستی جدید مقابل کاشی ها گرفته و عکس خلاقانه می اندازند.

تصویر شماره 56 / حیاط زیبای مسجد نصیر الملک

مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز است. این مسجد به جهت عبور نور خورشید از شیشه ای رنگی آن و بازتاب نور شیشه های رنگی بر داخل مسجد که زیبائی سحر انگیزی در شبستان آن ایجاد می کند معروف است. بازی نور و رنگ در این مسجد هر بیننده ای را شگفت زده می کند.

تصویر شماره 57 / بازی چشم نواز نور و رنگ در شبستان مسجد نصیرالملک

اتفاق جالب هنگام بازدید از مسجد نصیرالملک، دیدن برخی دوستانی است که در اینستا یکدیگر را فالو کرده ایم. هر چند مدتهاست از طریق فضای مجازی در جریان مسافرت ها و فعالیت های این دوستان قرار می گیرم، اما آنها را هرگز از نزدیک ندیده بودم و نمی دانستم برخی از آنها لیدر تور هستند. دیدن اتفاقی این دوستان مجازی که هر یک متعلق به شهری از کشورمان هستند و با نام اکانت اینستا همدیگر را می شناختیم حس خوبی داشت.

تصویر شماره 58 / کاشی کاری و همچنین مقرنس های داخل درگاه ورودی مسجد بی همتا است

مسجد نصیرالملک از دیدگاه کاشی کاری از ارزنده‌ترین مساجد ایران و از دیدگاه ساختمان‌سازی به ویژه مقرنس بی‌ همتا است. سنگ‌تراشی و تزئین شبستان مسجد الهام گرفته شده از مسجد وکیل و مسجد مشیر شیراز است. طاق و دیوارهای این شبستان با کاشی کاری‌های زیبا تزیین شده است.

• نکته:مُقَرنَس که به شکل Moqarnas تلفظ می شود یکی از عناصر تزئینی معماری ایرانی است. مقرنس نوعی تزئین حجمی و تاقچه‌بندی آذینی است که در زیر گنبدها یا ایوان‌ها و درگاه‌های ورودی استفاده می‌شود.

 

تصویر شماره 59 / نمای پانوراما از سقف شبستان مسجد نصیر الملک

 وقتی پیش از سفر عکس های زیبای مسجد نصیر الملک را می دیدم، انتظار داشتم بتوانم زیباترین عکس های سفر شیراز را در مسجد نصیر الملک ثبت کنم. ولی ظاهراً فقط اوقات خاصی از سال نور خورشید در زاویه ای قرار می گیرد که بازتاب شیشه های رنگی مسجد "سراسر" کف مسجد را می پوشاند و کف مسجد با رنگ های زیبا مفروش می شود. اما الان بازتاب نور، سراسر کف مسجد را نمی پوشاند و فقط بخش نزدیک به سمت درب های شیشه رنگی را زیبا کرده بود. از سویی وجود تعداد زیادی بازدید کننده که هرکدام ایده ای خلاقانه برای عکسبرداری داشتند و از اندک فضای مناسب عکسبرداری موجود دل نمی کندند، کار تصویربردای را دشوار کرده بود. ضمن اینکه در هر شات عکس چند غریبه حضور دارند و عملاً امکان ثبت چند شات زیبا و خلوت واقعاً سخت است.

تصویر شماره 60 / تزئینات شبستان مسجد نصیر الملک

مسجد در طرفین حیاط دارای دو شبستان است. شبستان غربی همان شبستانی است که درب و پنجره های "اُرسی" با شیشه رنگی دارد و به شبستان تابستانه نیز مشهور است.

• نکته:اُرسی از عناصر مهم معماری ایرانی است و به درب یا پنجره مُشـَبَّکی گفته می شود با شیشه های رنگی تزئین شده است. ارسی ضمن ایجاد زیبائی در نمای ساختمان، موجب می شود نمای بیرونی از داخل دیده شود و شدت نور و گرما کم شود.

در شبستان شرقی یا شبستان زمستانه، دری وجود دارد که به یک چاه آب گشوده می‌شود که به آن چاه گاو گفته می‌شود. این چاه عمیق آب مسجد و محله را تامین می کرده است و از آنجائی که بیرون کشیدن آب با نیروی گاو انجام می شده است، به چاه گاو معروف شده است. اکنون مجسمه گاو بر سر چاه وجود دارد و شیوه بیرون کشیدن آب با گاو بصورت ماکت نشان داده شده است.

هر چند شبستان شرقی نیز زیبائی خاص خود را دارد، اما فکر می کنم معماران مسجد تمام تلاش و هنر خودشان را صرف ساختن شبستان غربی کرده اند و هنگام ساخت شبستان شرقی کمی خسته بوده اند! و از آن ذوق و سلیقه ای که برای ساخت شبستان غربی استفاده کرده اند در شبستان شرقی خبری نیست.

تصویر شماره 61 / بهترین زمان بازدید از مسجد نصیرالملک پیش از ساعت 10 صبح است که تلألو نور خورشید بر کف شبستان بازتاب پیدا می کند

در بخشی از شبستان شرقی، سنگ‌نوشته ای وجود دارد که شعر زیر با خط نستعلیق زیبایی بر روی آن همراه با نام معماران و سازندگان مسجد حک شده است:

غرض نقشی است کز ما باز ماندکه هستی را نمی‌بینم                  بقایی مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی

به نظرم بهتر بود معماران عزیز این نوشته را در شبستان غربی نصب می کردند که زیباتر است و دعای خیری بیشتری برایشان به ارمغان می آورد!

تصویر شماره 62 / ارسی های زیبای مسجد نصیر الملک

جنب مسجد نصیرالملک امامزاده ای مدفون است که به امامزاده زنجیری معروف است. امکان ورود به بقعه امامزاده زنجیری از داخل مسجد نصیرالملک فراهم است. بازدید از این امامزاده را به دوستان توصیه می کنم. فضای امامزاده بسیار زیبا و نوستالژیک است.  گفته می شود یکی از حکام شیراز اعتقاد زیادی به این امامزاده داشته است و افراد متهم را به این امامزاده زنجیر می کرده است. اگر متهم می توانست زنجیر را پاره کند نشانه بی گناهی او و اگر نمی توانست نشان دهنده گناهکار بودن او بوده و مجازات می شده است. هر چند این روایت به نظر چندان منطقی نیست و بعید است موضوع بدین شکل بوده باشد. ولی اگر این روایت مستند باشد، این شکل از اجرای عدالت احتمالاً قابلیت ثبت در گینس را خواهد داشت!

تصویر شماره 63 / امامزاده زنجیری

یک روایت دیگر وجود دارد که می گوید علت نامگذاری این امامزاده، وجود زنجیر در بالای ورودی شمالی است. برخی از مردم از طریق این زنجیر توسل کرده و دخیل می بسته اند و یا اینکه جهت در امان ماندن از جور حکام یا اشرار با این زنجیر خود را بسته و به امامزاده پناهنده می شده اند.

دیدن مسجد زیبای نصیرالملک به پایان می رسد و بازدید از آن به انبان خاطرات شیرینمان اضافه می شود. از مسجد خارج می شویم و پیاده به سمت باغ نارنجستان قوام و خانه زینت الملوک حرکت می کنیم. اگر از درب اصلی مسجد نصیر الملک خارج شوید و از کوچه مسجد خارج شوید، با حدود 400 متر پیاده روی در سمت راست خیابان، به باغ نارنجستان قوام و خانه زینت الملک خواهید رسید.

 

مجموعه باغ قوام

مجموعه باغ قوام حدود 130 سال پیش و در زمان ناصرالدین شاه قاجار و به دستور علی محمد قوام ساخته شده است. این باغ از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده است. مجزا کردن ساختمان به شکل بیرونی و اندرونی در بناهای قدیمی به منظور جلوگیری از رفت و آمد بیگانگان در قسمت خصوصی منزل بوده است. تونلی زیر زمینی به منظور امنیت عبور و مرور ساکنین خانه در اینجا ایجاد شده است. بخش بیرونی، موزه نارنجستان است که ما آنرا به نام "باغ نارنجستان قوام" می شناسیم و بخش اندرونی، همان خانه زینت الملک است. پس در اصل باغ نارنجستان قوام و خانه زینت الملک یک جاذبه هستند که از طریق یک راهروی زیر زمینی به هم ارتباط دارند. از آنجائی که این جاذبه به دو بخش مجزا تقسیم شده و حتی درب تونل ارتباطی میان این دو مجموعه بسته است و برای بازدید از هر کدام باید بلیت جداگانه تهیه کرد، بنده نیز این دو مجموعه را جداگانه توضیح خواهم داد.

باغ نارنجستان قوام

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - خیابان لطفعلی خان زند

ساعت بازدید: 8:00 لغایت 21:00

تصویر شماره 64 / باغ زیبای نارنجستان قوام

عمارت اصلی باغ قوام در ضلع شمالی آن قرار دارد و پر از آینه کاری ، نقاشی ، کاشیکاری ، گچبری و منبت کاری است و به دست هنرمندان دوره قاجاریه ساخته شده است و یکی از شاهکارهای هنری دوران قاجار است. وقتی از درب اصلی مجموعه وارد شوید، ابتدا از یک "هشتی" عبور خواهید کرد و سپس وارد باغ خواهید شد. به محض ورود به باغ، عمارت اصلی در سوی دیگر حیاط و در مقابل شما خودنمائی می کند. باغ را چون بهشت با انواع گلها آراسته اند. این باغ همچنان که از نام آن پیداست دارای درختان نارنج فراوان است، به‌طوری‌ که در پایان اردیبهشت که شکوفه ها کاملاً باز شده اند، عطر دل‌انگیز بهار نارنج فضای باغ را پر می‌کند. عمارت اصلی در قسمت جلو دارای درهای ارسی با شیشه‌های رنگی است. همانطور که در تصویر بالا ملاحظه می فرمائید، بالای عمارت به سبک ساختمان های زمان قاجار، دارای سه هلال است که روی آنها کاشیکاری انجام شده است. کلیه درب های عمارت از چوب گردو است و اغلب خاتم کاری و یا به سبک هندی منبت کاری شده اند. در ساخت درب ها صدفهائی بکار رفته که در آن زمان از خلیج فارس آورده‌ شده است. این درب ها بسیار نفیس و کار استادان بزرگ این فن است. سقف اتاق اصلی مجاور ایوان عمارت، دارای آینه کاری خیره کننده ای است که دیدن آن چشم ها را نوازش می کند.

تصویر شماره 65 / آینه کاری خیره کننده سقف عمارت باغ نارنجستان قوام

از پله ها بالا می رویم و به طبقه بالای عمارت می رویم. عرض پله ها بسیار کم و ارتفاع آنها بسیار زیاد است. عرض پله ها آنقدر کم است که امکان عبور دو نفر همزمان وجود ندارد و باید منتظر شویم تا پله خالی شود تا بتوانیم بالا برویم. سقف یکی از سالن طبقه بالا با چوب های کنده کاری شده ساخته شده است و  روی چوب ها نقاشی های نفیسی کشده اند. این سبک از تزئینات الهام بخش برخی از طراحان امروزی دکوراسیون است که در ادامه سفرنامه به نمونه ای از این سبک طراحی اشاره خواهیم کرد.

تصویر شماره 66 / استفاده از تیرک های چوبی نقاشی شده در تزئینات سقف عمارت باغ نارنجستان قوام

از عمارت خارج می شویم و مجدداً به باغ باز می گردیم. گل های زیبای باغ سر بر آسمان افراشته اند و محو تماشای آسمانند. چند عکس زیبا از گلهای باغ می گیریم تا عکس های اردیبهشت در بهشت کامل تر شود.

تصویر شماره 67 / اردیبهشت در بهشت

از باغ نارنجستان قوام خارج می شویم تا به خانه زینت الملک که درب ورودی آن در کوچه کنار باغ قوام است برویم. همانطور که پیش تر عرض کردم این دو جاذبه با تونل به هم ارتباط دارند ولی اکنون درب تونل بسته است و باید از درب بیرونی وارد خانه زینت الملوک شویم.

خانه زینت الملک

ورودیه: ایرانیان 3 هزار تومان / اتباع سایر کشورها 20 هزار تومان

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - خیابان لطفعلی خان زند

ساعت بازدید: 8:00 لغایت 20:30

 

تصویر شماره 68 / خانه زینت الملک

بانو زینت الملوک یا به عبارت درست تر زینت الملک، از خاندان مشهور قوام که حاکم و کلانتر فارس بوده اند، زنی مومن و خیر بوده است و در دهه های محرم مراسم عزاداری و سفره های خیریه در منزلش برپا می کرده است. در تاریخ آورده اند که وی بن هایی مانند کوپن آماده کرده و در اختیار فقرا و مستمندان قرار می داده است تا بتوانند از طریق آن اقلامی مانند برنج و گوشت و شکر و ... دریافت کنند.

تصویر شماره 69 / مجسمه مومی بانو زینت الملک که در زیر زمین خانه قرار دارد

ما اکنون در فضایی قدم می زنیم که روزگاری زینت الملک در آن زندگی می کرده است. سقف اکثر اتاق‌های این خانه چوبی است که با نقاشی تصاویر گوناگون از حیوانات، پرندگان و گل و بوته آراسته شده‌است.

تصویر شماره 70 / ایوان با صفای خانه زینت الملک

حیاط منزل دارای باغچه های بزرگی است که به شکل زیبائی گل کاری شده و در کنار آن یک حوض بزرگ قرار گرفته است. ایوان های خانه زینت الملک به شکل فوق العاده ای زیبا و دلنشین است و با تمام وجود می توان صفا و صمیمیت خانه های قدیمی را حس کرد.

تصویر شماره 71 / فروشگاه محصولات هنری در خانه زینت الملک

در زیر زمین این بنا موزه مشاهیر فارس همراه با مجسمه‌های آنان برپا شده است. در کنار هر مجسمه توضیحاتی درخصوص آن شخصیت داده شده است که کمک خوبی برای شناخت این افراد است.ساخت مجسمه های مومی به شکلی واقعاً هنرمندانه انجام شده است.

تصویر شماره 72 / مجسمه مومی آتوسا دختر کوروش کبیر

از زیر زمین خارج می شویم و منزل زینت الملک را ترک می کنیم و به محل اقامت باز می گردیم. اندکی استراحت میکنیم و ساعتی بعد برای صرف ناهار محل اقامت را ترک میکنیم. از نرم افزار لست گرام لیست رستوران های توصیه شده شیراز را مشاهده می کنیم. در نهایت رستوران صوفی به قصد صرف کلم پلو شیرازی انتخاب می شود.

رستوران صوفی

آدرس: استان فارس - شهر شیراز - بلوار ستارخان - روبروی کوچه 18

تصویر شماره 73 / رستوران صوفی

به بلوار ستارخان شیراز می رویم و در مقابل رستوران خودرو را پارک می کنیم. فضای بخش کلاسیک رستوران زیباست و حس راحتی را به میهمانان القا می کند. گارسون برای ثبت سفارش تشریف فرما می شود و ما با لبخند سفارش کلم پلو شیرازی را می دهیم. اما گارسون می گوید کلم پلو و چند غذای دیگر تمام شده و اینگونه لبخند بر لبانمان می خشکد...!